Πρόκειται για το β’ μέρος του χρονογραφήματος για το Κομπότι που είχε γράψει στην εφημερίδα “ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ” ο γυμνασιάρχης Κων/νος Μόραλης, πατέρας του ζωγράφου Γιάννη Μόραλη.
“……Οπόσον κακόν όμως επροξένησεν η καταστροφή τοιαύτης οικίας! Οποίαν λήθην επέφερε μεταξύ των χωρικών. Οι νεώτεροι, εάν μη μανθάνωσι περί Σκουφά παρά των πρεσβυτέρων, ουδέ καν το όνομα αυτό θα ήξευρωσι. Και αν υπάρχει αίσθημα μεταξύ τινων ολοτελώς θα αποσβεσθή συν τη επαράτω καθ’ όλα του χωρίου καταπτώσει.
Επί του παρόντος όμως τι δύναται καλόν να συμβή; Κατά την ιδικήν μας ταπεινήν γνώμην δέον δια συλλογής εράνων, τη πρωτοβουλία των τα πρώτα φερόντων του νομού, δια συνδρομής δε και της σεβ. κυβερνήσεως, να ανεγερθή επί του χωρίου ανδριάς και στηθή εις περίοπτον θέσιν, ίνα ούτω αυξάνη την αγάπην των αγαθών και λυσιτελών πράξεων, ίνα δοξάζη το χωρίον, τιμή και γεραίρη την Ήπειρον την βλαστήσασαν και βλαστάνουσαν τόσους περιφανείς βλαστούς. Ο δε εν τω πανεπιστημίω καθηγητής κ. Σ. Λάμπρος περί ανδριάντων ομιλών:
«Δεν υπάρχει (λέγει) ωραιότερον κόσμημα διά τας πόλεις των ανδριάντων εκείνων των ανδρών, οίτινες διά του ηρωισμού αυτών και της φιλοπατρίας, της αρετής ή της πνευματικής μεγαλοφυΐας συνετέλεσαν υπέρ της πατρίδος ή προήγαγον αυτήν άλλως διά της πολιτικής εμπειρίας ή της εν τοις γράμμασι και ταις τέχναις ευδοκιμήσεως ή της οπωσδήποτε διαδόσεως των αγαθών της ειρήνης. Πάσα ίδρυσις ανδριάντος δεν θα είναι μόνον δείγμα ευσεβούς επανόδου εις το παρελθόν, αλλά θα είναι και βήμα παρασκευής του μέλλοντος. Μόνον διά της συνεχείας της ιστορικής παραδόσεως τα έθνη αναδεικνύονται αισθανόμενα τας εις αυτά επιβαλλομένας υποχρεώσεις και μη λησμονούντα τον προορισμόν αυτών. Αν δε είναι αληθέστατον ότι noblesse oblige, ουχ ήττον αληθές είναι ότι η εκτέλεσις των επιβαλλομένων υπό του παρελθόντος υποχρεώσεων προάγει το μέλλον και είναι η βάσις της αληθούς προόδου.
Νομίζομεν ότι αρκούντως κατεδείχθη η ωφέλιμος ίδρυσις ανδριάντος. Μόνον θέλησις χρειάζεται, τα δε λοιπά είναι κατορθωτά. Όπου δε θεωρηθή καλλίτερον προς ανέγερσιν του ανδριάντος, η εν Κομποτίω ή εν Άρτη, εκεί ως στηθή.
Το χωρίον είναι και άλλως ιστορικόν διά την συμπλοκήν, ήτις εγένετο μεταξύ Τούρκων και Φιλελλήνων. Κατά την 10 Ιουνίου του έτους 1822 είχε συγκεντρωθή συμποσούμενος εις 3000 άνδρας ο στρατός του Μαυροκορδάτου εν τη κοιλάδι του Κομποτίου. Ο δε κόμης Νόρμαν κατασκοπών μετά του πρώτου λόχου την μεταξύ της Άρτης και του χωρίου Κομποτίου χώραν, προσεβλήθη υπό τουρκικού ιππικού, όπερ προσεπάθησε να αποχωρίση τους φιλέλληνας από του στρατοπέδου των. Αλλ’ ο Νόρμαν καταφθάνει εις Κομπότι εν δέοντι και παρασκευάζει τα πάντα ταχέως, ώστε αι προσβολαί απεκρούσθησαν.
Μετά τον θάνατον του Γεροστάθη το Κομπότι εδόθη εις τον Αλή πασά τη ενεργεία εντοπίων τινων. Έπειτα περιήλθεν εις την εξουσίαν του αυλικού Μουσταφά πασά. Κατά την προσάρτησιν δε αυτού εις την Ελλάδα εξηγοράσθη υπό του κ. Καραπάνου, εξ ου περιήλθεν εις την κατοχήν της Ηπειροθεσσαλικής τραπέζης, υφ’ ης ήδη διατελεί.
Οι κάτοικοι αυτού πλην ολίγων εξαιρέσεων πένονται. Η πενία όμως αύτη κατά μικρόν ηδύνατο να αποδιωχθή, εάν έτι προθυμότερον ειργάζοντο και αοκνότερον εκαλλιέργουν τας εκτεταμένας χέρσους ανηκούσας εις το χωρίον των. Αντίθεσιν εντελή αποτελεί το χωρίον Πέτα μεθ’ ου έν συγκροτούσι δήμον. Εκεί και περί την καλλιέργειαν της γης και περί τα γράμματα περισσότερον επιδίδονται, ενώ εις Κομπότι με υποκάρδιον θλίψιν παρατηρούμεν την και περί τα δύο αφροντισίαν.
Είναι δε ωφέλιμον να αποθέσωσι την βλαβεράν αμέλειαν και στρέφοντες αφ’ ενός μεν το βλέμμα προς το ένδοξον παρελθόν του χωρίου των, αφ’ ετέρου δε αμιλλώμενοι προς την πρόοδον του Πέτα τραπώσιν εις την οδόν της προόδου και της εργασίας.
Εν Άρτη τη 14 Αυγούστου 1894.
Κ. Ι. Μόραλις” (Πηγή : ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ, φ. 110, 1894)
Μπορείτε να διαβάσετε το α’ μέρος στο λινκ https://doxesdespotatou.com/ena-chronografima-gia-to-kompoti-toy-1894/
Στη φωτογραφία “Το καφενείο “ΤΕΞΑΣ” στη Λεύκα Κομποτίου που βρίσκονταν στην οικία του Κων/νου Κουσιουρή, στις αρχές της δεκαείας του ’60. Πρίν από τον Λάκη Κάκκο, το είχε ο Νίκος Βρακοτσιώλης. Διακρίνονται με αριθμητική σειρά οι : Π. Κάκος, Ευστ. Μπουραντάς, Κων/νος Μπουραντάς, Ελ. Βλαχοπάνος, Ευαγ. Σεργιάννης, Γ. Μπουραντάς, Κ. Κολιούλης, Γρ. Μπουραντάς, Ν. Οικονόμου και ο καφετζής Χαρίλαος Κάκος. Στην άκρη δεξιά διακρίνεται η «Φλορέτα», ψαράδικο του Κώστα Κολιούλη. (Πηγή φωτογραφίας & σχολίου : https://kompoti-artas.blogspot.com/)
