Δόξες Αγήραντες του Δεσποτάτου

“…..Δυο πράγματα αδυνατώ να ξεχάσω και μένουν βαθύτατα μέσα μου χαραγμένα απ’ εκείνα τα χρόνια και απ’ αυτό το πήγαινε – έλα. Πρώτο η σιωπή των παιδιών!

Λίγος ύπνος, λειψό, ξερό ψωμί – συχνά χωρίς προσφάι – καθόλου παιγνίδι, πολλή κούραση, μακρά πορεία κι ωστόσο καμιά διαμαρτυρία. Και γινόταν όλα αυτά άσκηση υπομονής, γύμνασμα αντοχής, διδαχή για αναμέτρηση από τα γενοφάσκια μας με τη ζωή και το θάνατο που παραμόνευε σε κάθε μας βήμα, στήνοντάς μας χίλιες παγίδες…..” (Μαρτυρία Μ. Β. Αυδίκου στο Λεύκωμα ΣΥΡΡΑΚΟ, ΠΕΤΡΑ – ΜΝΗΜΗ – ΦΩΣ, Συρράκο, 2004)

Φωτογραφία του Κ. Μπαλάφα από την ενότητα “Οι καιροί βαραίνουν……Στο δρόμο για τον κάμπο” (Πηγή : Λεύκωμα ΗΠΕΙΡΟΣ, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003)

“…..Από τα αναγκαία για το δρόμο για τα χειμαδιά ακόμα ήταν η τέντα, η τραγομαλλούσα. Οι φούρκες για το στήσιμό της στο δρόμο, όταν μας έβρισκε η βροχή. Ήταν αδύνατο το φθινόπωρο στην κάθοδό μας να μη μας βρει βροχή ή βροχές, επίμονες και καταρρακτώδεις κάποτε. Μουσκίδι  από τα γόνατα και κάτω, στριμωγμένοι μέσα στην πρόχειρη της κακιάς ώρας σκηνή (τσιατούρα) των 3-4 τετραγωνικών μέτρων που σπάνια μας χωρούσε όλους, ενώ τα πόδια έμεναν σίγουρα απ’ έξω, και , ω του θαύματος, ξημερώναμε ! κι είχαμε το κουράγιο να συνεχίσουμε….”. (Μαρτυρία Μ. Β. Αυδίκου στο Λεύκωμα ΣΥΡΡΑΚΟ, ΠΕΤΡΑ – ΜΝΗΜΗ – ΦΩΣ, Συρράκο, 2004)

Στη φωτογραφία “Πρόχειρος καταυλισμός με τέντες (τσιατούρες). Απαραίτητο εξάρτημα, η κάπα.(Φωτο από το ίδιο βιβλίο)

Καλαρρυτινός τσέλιγκας όπως τον απαθανάτισε ο φακός του Κώστα Μπαλάφα. (Πηγή : Μουσείο Μπενάκη)

Oι κτηνοτρόφοι των Τζουμέρκων ασκούσαν μια μετακινούμενη ή « ημιμόνιμη» κτηνοτροφία σχετικά μικρών αποστάσεων, που οδηγούσε ανθρώπους και κοπάδια κατά τον Οκτώβριο, σε σχέση πάντα και με τις εκάστοτε καιρικές συνθήκες, στους βοσκότοπους της Φιλιππιάδας, Άρτας, Λάμαρης , Πρέβεζας και Ακτίου, όπου και παρέμεναν μέχρι την άνοιξη για ν’ ανέβουν στη συνέχεια και πάλι στα θερινά λιβάδια…. «Αυτή τη φορά η αναχώρηση γινόταν πάντοτε χαράματα. Τα παιδιά με τους γέροντες ξεκινούσαν νωρίτερα. Στο δρομολόγιο υπήρχαν σταθμοί προκαθορισμένοι, σημεία που οι νομάδες διανυκτέρευαν. Η απόσταση που περπατούσαν ήταν περίπου 25 – 30 χιλιόμετρα τη μέρα, γιατί τα πρόβατα είναι αργοβάδιστα, οι δρόμοι ήταν στενοί και σε πολλά σημεία δυσκολοδιάβατοι…..»

«….Για τους περισσότερους από μας τα πράγματα που θα παίρναμε μαζί μας θα έπρεπε να είναι τόσα όσα μπορούσε να σηκώσει ένα – κατά κανόνα «μονάκριβο» – άλογο ή μουλάρι. Είχαμε πρώτα τα είδη διατροφής. Είκοσι – εικοσιπέντε οκάδες καλαμπόκι. Μια χαλκοματένια «μπούγλα» με δυο – τρεις οκάδες λάδι. Λίγες ελιές, λαδοελιές από «μπορμπολόι», που η ανάγκη τις έκανε βρώσιμες. Τέλος λίγη μυζήθρα – γκίζα τη λέγαμε τότε, ανθοτύρι κατ΄ευφημισμό ίσως την αποκαλούν σήμερα – αποβουτυρωμένη μέχρις εσχάτων, έτσι που έμοιζε περισσότερο με ψιλό χαλίκι.

Μετά ήταν η «οικοσυσκευή» μας : Ένας τέντζερης, ένα – δυο καπάκια, ένα ταψί και λίγα κουτάλια. Παλιά αρκούσε ένα για όλους μας – ξύλινο μερικές φορές – αφού τρώγαμε μαζί όλοι, καθισμένοι σταυροπόδι χάμω ή στα γόνατα γύρω από το ταψί και κείνο περνούσε από χέρι σε χέρι γύρω- γύρω σαν σκυτάλη. Τρίτο ήταν το σακί με τον «ιματισμό». Τα χτένια για το λανάρισμα των μαλλιών. Η πυροστιά και πανωσάμαρα  δυο τρεις κότες δεμένες…. (Μαρτυρία Μ. Β. Αυδίκου στο Λεύκωμα ΣΥΡΡΑΚΟ, ΠΕΤΡΑ – ΜΝΗΜΗ – ΦΩΣ, Συρράκο, 2004)

“Κατεβαίνοντας για τα χειμαδιά, μοιράζουν το δρόμο”, Φωτογραφία του Κ. Μπαλάφα, Λεύκωμα ΗΠΕΙΡΟΣ, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003)

Ο φωτογράφος Κώστας Μπαλάφας από την Κυψέλη της Άρτας μας άφησε μια σειρά από φωτογραφίες για τη ζωοπανήγυρη στην Άρτα. Παλιότερα είχαμε δημοσιεύσει μόνο μια από το Λεύκωμα ΗΠΕΙΡΟΣ. Σήμερα θα δημοσιεύσουμε τις υπόλοιπες από τις Εκδόσεις Ποταμός – Μουσείο Μπενάκη.

(Πηγή : Μουσείο Μπενάκη)

«ΕΞ ΑΡΤΗΣ

Η εμπορική πανήγυρις της 14 λήγοντος μηνός ετελέσθη εφέτος ενταύθα λίαν επιτυχώς, διαρκέσασα μίαν περίπου εβδομάδα, υποβοηθούσης της καλοκαιρίας. Εγένοντο αρκεταί αγοραπωλησίαι. Επωλήθησαν εις καλάς τιμάς βόες, ίπποι, ημίονοι, όνοι, πρόβατα, αίγες ως και διάφορα προϊόντα του τόπου, ήτοι κάρυα, λεπτοκάρυα, βούτυρον, τυρός και άλλα πολλά. Αγορασταί ήλθον εκ διαφόρων μερών του εσωτερικού της Ελλάδος, ήτοι εκ της Πελοποννήσου, της Στερεάς Ελλάδος και των Ιονίων νήσων. Χάριν της πανηγύρεως κατά την πρώτην ημέραν επαιάνισεν η φιλαρμονική μουσική το εωθινόν εμβατήριον, διελθούσα τας κυριωτέρας οδούς της πόλεως. Μετά την μεσημβρίαν δε της ιδίας ημέρας ως και των άλλων ημερών επαιάνισε διάφορα μουσικά τεμάχια εν τη πλατεία Σκουφά. Κίνησις εν τη πόλει εμπορική εγένετο αρκετή. Ήρξατο η συγκομιδή των ελαιών, ήτις συγκριτικώς έσται καλή».

“ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ”, Φύλλο 398, 6/10/1900

Στη φωτογραφία του Κώστα Μπαλάφα “Στο δρόμο για το παζάρι” (Πηγή : Λεύκωμα ΗΠΕΙΡΟΣ, Εκδόσεις Ποταμός – Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα, 2003)