Πρόσφατα ανακαλύψαμε ένα κείμενο γραμμένο πριν ακριβώς 88 χρόνια, (συγκεκριμένα στις 17 Μαίου 1935) από τον “Δημοδιδάσκαλο” Φίλλιπο Δ. Κολοβό, σε εφημερίδα της εποχής, για τον Ναό στη Μεγαλόχαρη Άρτης. Το 2021,ύστερα από σχεδόν 100 χρόνια, επιτέλους διαβάσαμε ότι στο μνημείο αυτό έχουν ήδη αρχίσει εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης. κι έτσι, σύντομα ελπίζουμε, θα δοθεί απάντηση στο παράπονο του δάσκαλου Φίλιππου Κολοβού….
«Εν τω χωρίω τούτω υπάρχει και Ιερά Μονή επί τω γενεθλίω της Θεοτόκου σεμνυνομένη, οικοδομηθείσα κατά ΙΓ’ εκατονταετηρίδα και διατηρουμένη άχρι τούδε». Αυτά μας λέγει εις το Δοκίμιόν του ο σοφός ιστορικός της Πατρίδος μας αείμνηστος Μητροπολίτης Άρτης Σεραφείμ Ξενόπουλος εις το κεφάλαιον ένθα πραγματεύεται την ιστορίαν της Μεγαλόχαρης.
Εις μίαν τοποθεσίαν αληθώς μαγευτικήν εκτίσθη κατά τον ΙΓ’ αι. εις ρυθμόν καθαρώς Βυζαντινόν το Μοναστήρι της Μεγαλόχαρης*. Η «Παναγία η Μποτσιώτισσα» ή η «Μεγαλόχαρη», ως την αποκαλεί ο λαός, είχε μελίσσια, χωράφια σε πολλά χωριά, κοπάδια αιγοπρόβατα, άλογα, βόδια, ήταν αληθινό «Βασιλομονάστηρο». Οι τούρκοι εσέβοντο πολύ το μοναστήρι, διότι πολλάκις έλαβον διδάγματα της δυνάμεώς του. Πολλά περιστατικά διηγείται ο λαός και μάλιστα εις βάρος των τότε κατακτητών Τούρκων. Κάποτε δε, ως λέγεται, ένας βαθμοφόρος τούρκος διέταξε τους υπ’ αυτόν τούρκους στρατιώτας να κόψουν μίαν συκήν ευρισκομένην εις τον περίβολον της Μονής. Οι στρατιώτες ηρνήθησαν δηλώσαντες ότι εφοβούντο την Παναγίαν. Ο ασεβής όμως βαθμοφόρος έλαβε τον πέλεκυν και ήρχισε να κόπτει μόνος του την συκήν, ενώ συγχρόνως έλεγεν εις παρεφθαρμένην ελληνικήν : «Να ιδώ τι θα μου κάμει η Παναγία». Διά την ασέβειάν του όμως ετιμωρήθη. Η συκή αποκοπείσα, έπεσεν επάνω του και τον αφήκε νεκρόν.
Αριστερά του Ναού υπάρχει σήμερον μία πλακόστρωτος αυλή η οποία άλλοτε περιεκλείετο γύρωθεν διά σειράς κελίων συνεχομένων μετά του Ναού. Τα κελία σήμερον δεν υπάρχουν. Μόνον ερείπια θεμελίων και πολυάριθμα θραύσματα πλίνθων και κεράμων μαρτυρούν την διάβασιν παλαιάς δόξης. Ο Ναός έχει σχήμα σταυροειδές μετά θόλου. Εσωτερικώς ο Ναός έχει ωραίας τοιχογραφίας Βυζαντινής τέχνης, πολλαί των οποίων αρχίζουν να καταστρέφονται λόγω της υγρασίας και της επιρροής του πανδαμάτωρος χρόνου. Εις το Άγιον Βήμα υπάρχει εν τοιχογραφία ο Παντοκράτωρ, μία σειρά αγίων και εις το κάτω μέρος μία σειρά αγίων – Ιεραρχών εις το φυσικόν μέγεθος περίπου. Εις τον κυρίως ναόν και επί του εξέχοντος της στέγης τρούλου υπάρχει ο Παντοκράτωρ αυστηρός και πέριξ αυτού σειρά οκτώ αγγέλων. Κάτω άλλη σειρά 16 προφητών και εις τας γωνίας ένθα ενούνται τα τόξα του τρούλου οι ισχνοί ασκηταί στυλήται. Εις τον αριστερόν τοίχον υπάρχει ο Επιτάφιος Θρήνος και απέναντι αυτού, δεξιά η Μεταμόρφωσις. Ολίγον όπισθεν επί της θολωτής οροφής, ο Παντοκράτωρ με τα Πολυώματα, η Βάπτισις, το Θείον Βρέφος, η Σταύρωσις και σειραί πολλών εικόνων.
Το τέμπλον διατηρείται καλώς, Είναι σκαλιστόν και επιχρυσωμένον με το περιώνυμον Βαράκιον (?). Η μεσαία Πύλη και ο επί του τεμπλίου σταυρός καταδεικνύουν ωραίαν ξυλογλυπτικήν. Επί του τεμπλίου υπάρχουν παλαιαί εικόνες. Επί των εικόνων της Γεννήσεως της Θεοτόκου και του Ιησού Χριστού είναι αναγεγραμμένον με παλαιά γράμματα : « Διά συνδρομής και εξόδων Ιακώβου Ιερομονάχου, ΑΧΝΕ’» (1655).
Επίσης υπάρχει αργυρούν κιβώτιον Αγίων Λειψάνων νεώτερον και μετά πολλής τέχνης εσκαλισμένον φέρον την επιγραφήν « Έγινε διά συνδρομής Αναγνώστη Λαβδαργιά 1818».
Βιβλιοθήκη δεν υπάρχει, ούτε παλαιά εκκλησιαστικά βιβλία υπάρχουν. Εάν υπήρχον ασφαλώς θα είχον χειρογράφους σημειώσεις αι οποίαι θα μας ήταν πολύτιμαι ιστορικαί πηγαί διά την διαλεύκανσιν πολλών ιστορικών γεγονότων της πατρίδος μας. Τί απέγιναν ταύτα? Πολλοί λέγουν ότι τα έπαιρναν οι κατά καιρούς καλόγηροι και τα μετέφεραν εις άλλα μοναστήρια του νομού μας. Δεν αποκλείεται όμως και να εκάησαν ή να ελεηλατήθησαν κατά την επανάστασιν.
Ο άλλοτε περικαλής αυτός ναός εις τον οποίον ελατρεύθη επί τόσους αιώνας το Θείον, σήμερον δυστυχώς δεν ευρίσκεται εις ευχάριστον σημείον ούτε από απόψεως συντηρήσεως, ούτε από απόψεως λατρείας, καίτοι κατ’ ουσίαν είναι ο ενοριακός ναός του χωρίου, ως ευρισκόμενος εις το μέσον. Οι πρόγονοί μας μας ενεπιστεύθησαν διά μέσου των αιώνων σπουδαία μνημεία και ημείς έχομεν ιεράν υποχρέωσιν να τα διατηρήσωμεν και να τα παραδώσωμεν εις τας μέλλουσας γενεάς. Εδώ όμως οι απόγονοι λόγω αγνοίας, δεν εφάνησαν αντάξιοι των προγόνων των”.
* Μπορείτε να δείτε μια παλιά φωτογραφία του Ναού στο λινκ https://doxesdespotatou.com/chorion-mpotsi-simerini-megalochari/
Στη φωτογραφία η εικόνα που απεικονίζει το Γενέσιο της Θεοτόκου με χρονολογία 1657, που ανήκει στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτης . (Πηγή : https://www.protothema.gr/)
