Είναι η τέταρτη φωτογραφία που ανήκει στην ομάδα φωτογραφιών του R. W. Holtermann με τίτλο «Η επικοινωνία στην κοιλάδα της Άρτας” που εστιάζει στους τρόπους διάβασης στον ποταμό Λούρο και απεικονίζει την σύγχρονη γέφυρα στον Ξεροπόταμο ή Ξεριά, παραπόταμο του Λούρου που αντικατέστησε το παλιό τρίτοξο, πέτρινο γεφύρι. (Φωτο από αρχείο Οικογένειας Χόλτερμαν).
Διαβάζουμε στο βιβλίο του Σ. Μαντά για τα πέτρινα γεφύρια της Ηπείρου :
“ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΣΤΟΝ ΞΕΡΙΑ – Λούρος
Βρισκόταν βόρεια της Πρέβεζας, στην είσοδο του χωριού Λούρος, όπου γεφύρωνε τον Ξεριά, ποτάμι που κατεβαίνει απ’ την περιοχή της Λακκοπούλας. Εξυπηρετούσε το λεγόμενο “παλιοντέρβενο”. Σήμερα δεν σώζεται.
Την πρώτη επισήμανση του γεφυριού οφείλουμε στον Γάλλο πρόξενο και περιηγητή Francois Pouqueville, που το διάβηκε στις αρχές του 19ου αιώνα οδοιπορώντας από την Πρέβεζα για το Σούλι. Έγραψε: « …λίγο πριν φτάσουμε στο Λούρο, διασχίζουμε μια έκταση πολύ νοικοκυρεμένη και καλλιεργημένη. Την έκταση αυτή τη διασχίζει ένα ποταμάκι, που το περνάμε από μια πέτρινη γέφυρα με τρεις καμάρες, μισό μίλι μακριά από την εκβολή του στον Άραχθο». Να παρατηρήσουμε βέβαια πως το ποταμάκι, ο Ξεριάς, δεν εκβάλει στον Άραχθο, αλλά στον Λούρο -ο Pouqueville, όπως σχεδόν όλοι τότε, λάθευε στην ονομασία του ποταμού. Θα δεχθούμε όμως την τρίτοξη μορφή του γεφυριού -συχνά οι περιηγητές συγχέουν τόξα και ανακουφιστικά παράθυρα- επειδή υπάρχουν και μεταγενέστερες πληροφορίες που το επιβεβαιώνουν.
Η πληροφορία επαναλαμβάνεται το 1850, χρονιά που οδοιπορεί στην περιοχή ο λοχαγός του ελληνικού στρατού Β. Νικολαΐδης. Ερχόμενος από Πρέβεζα και τούτος, σημειώνει, πιο αναλυτικά, πως η οδός «διαβαίνει άνωθεν της θέσεως του Λιμποχόβου, ένθα παραχειμάζουσιν οι ποιμένες της Πίνδυο, και εκείθεν διελθούσα εκτεταμένας και καταχλόους νομάς και μίαν καλώς καλλιεργημένην κοιλάδα, διαπερωμένην υπό τινος ρύακος εζευγμένου δια τριτόξου γεφύρας και εκβάλλοντος εν τω Αράχθω, και εις 4 ώρ. από Πρεβέζης, φθάνει εις το χωρίον Λούρον κείμενον επί πεδινού εδάφους, περιέχον υπέρ τα 100 ελλην. κτίρια και χάνι, και μόλις απέχον ½ ώρ. δυτικώς του ποταμού Αράχθου την σήμερον καλουμένου Λούρου».
Πραγματικά, η κοίτη εδώ είναι πλατιά και δικαιολογείται η τρίτοξη μορφή της όλης κατασκευής· το κυριότερο, παρά την χρονική απόσταση, υπάρχουν έως την εποχή μας μαρτυρίες που επαληθεύουν τα παραπάνω. Πάντως το γεφύρι υπήρχε ακόμη το 1880, αφού αναφέρεται στα “Οδοιπορικά Ηπείρου και Θεσσαλίας” που τότε τύπωσε το Επιτελικό Γραφείο του Υπουργείου Στρατιωτικών -λανθασμένα κι εδώ ως προς τον ποταμό τοποθετείται στον ίδιο τον Λούρο και όχι στον παραπόταμό του. Διαβάζουμε: «Μετά 3½ ώρας από του Φλαμπούρου [η οδός] διέρχεται επί γεφύρας τον ποταμόν Λούρον, και λήγει εις το ομώνυμον χωρίον έχον 300 Έλληνας κατοίκους».” (Πηγή : ΓΕΦΥΡΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΜΟΡΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ, Τόμος Β’, Σ. Μαντάς, Αθήνα, 2023)
LOUROS BRIDGE OVER XIROPOTAMO AT LOUROS VILLAGE
It is the fourth photograph belonging to R.W. Holtermann’s group of photographs entitled “Communication in the Arta Valley” which focuses on the ways of crossing the Louro River and depicts τhe modern bridge at Xeropotamos or Xeria on the Louros River that replaced the old three-arched, stone bridge. (Photo Courtesy of the Holtermann Family)
We read in S. Manda’s book about the stone bridges of Epirus, the following:
“THE BRIDGE AT XERIA – Louros
It was located north of Preveza, at the entrance to the village of Louros, where it bridged the Xeria, a river that descends from the area of Lakkopoula. He served the so-called “Palionterveno”. Today it is not saved.
We owe the first mention of the bridge to the French consul and traveler Francois Pouqueville, who crossed it at the beginning of the 19th century on his way from Preveza to Souli. He wrote: “…just before we reach Louros, we cross a tract of land very homely and cultivated. This area is crossed by a small river, which we cross by a stone bridge with three arches, half a mile from its mouth in the Arachthos river”. Of course, we should note that the small river, Xerias, does not flow into Arachthos, but into Louros – Pouqueville, like almost everyone at the time, was wrong in the name of the river. But we will accept the three-arched form of the bridge – travelers often confuse arches and relief windows – because there is also later information that confirms it.
The information is repeated in 1850, the year that the captain of the Greek army V. Nikolaidis traveled to the area. Coming from Preveza, he notes, in more detail, that the street “passes above the site of Limbochovos, where the shepherds of Pindos spend the winter, and from there he passes an extensive and densely populated region and a well-cultivated valley, crossed by a stream crossed by a three-arched bridge and emptying into the Arachthos, and in 4 hours from Preveza, he reaches the village of Louros, situated on flat ground, containing over 100 Greek buildings and an inn, and only ½ hr. west of the Arachthos river, today called Louros”.
In fact, the river bed here is wide and the three-arched form of the whole structure is justified; the main thing is that despite the distance in time, there are testimonies up to our time that verify the above. However, the bridge still existed in 1880, since it is mentioned in the “Itineraries of Epirus and Thessaly” which was then printed by the Staff Office of the Ministry of Military Affairs – in which the bridge wrongly is placed on the Louros river itself and not on its tributary. We read: “After 3½ hours from Flambouro [the road] crosses the Louros river on a bridge, and ends at the village of the same name with 300 Greek inhabitants.” (Source: BRIDGES OF PINDOS AND THE NEARBY REGIONS, Volume II, S. Mantas, Athens, 2023)
