“Η αφετηρία της παρούσας μελέτης βρίσκεται σε ένα κενό—ένα κενό που με προβλημάτισε ιδιαίτερα όταν εκπονούσα την εργασία μου πάνω στο οθωμανικό tahrir TD367 για τον καζά της Άρτας. Παρότι το κατάστιχο προσέφερε πλήθος πληροφοριών για τη διοικητική, οικονομική και κοινωνική οργάνωση της πόλης, εντυπωσιακή ήταν η σχεδόν πλήρης απουσία στοιχείων για την εβραϊκή κοινότητα. Η έλλειψη αυτή δεν ήταν μόνο μεθοδολογική· ήταν και ιστορική: πώς είναι δυνατόν μια πόλη που υπήρξε σημαντικό εμπορικό και διοικητικό κέντρο στη δυτική Ελλάδα να μην παρουσιάζει καμία εβραϊκή δραστηριότητα στην πρώιμη οθωμανική περίοδο;
Το ερώτημα αυτό στάθηκε η αφορμή να αναζητήσω συστηματικά τεκμήρια πέρα από τα κατάστιχα. Η έρευνα με οδήγησε στα responsa του 16ου αιώνα και στο έργο της Leah Bornstein-Makovetsky, τα οποία αποκάλυψαν μια εικόνα εντελώς διαφορετική από εκείνη που υποδήλωναν τα οθωμανικά αρχεία για το πρώτο μισό του 16ου αιώνα: μια ακμαία, πολυεθνική, θεσμικά οργανωμένη εβραϊκή κοινότητα, με δικούς της ραββίνους, καχάλ, σχολές, εμπορικά δίκτυα και εσωτερική κοινωνική ζωή—έναν κόσμο ολόκληρο, σχεδόν αθέατο μέχρι σήμερα.
Η παρούσα εργασία είναι η πρώτη προσπάθεια να παρουσιαστεί αυτός ο κόσμος με συνοχή και πληρότητα. Για πρώτη φορά συγκεντρώνονται και ερμηνεύονται συνδυαστικά οι διαθέσιμες πρωτογενείς πηγές—οθωμανικά tahrir, responsa, εγκυκλοπαιδικό και ιστοριογραφικό υλικό—ώστε να αναδειχθεί η πραγματική θέση της Άρτας μέσα στον εβραϊκό και οθωμανικό χάρτη του 16ου αιώνα. Το αποτέλεσμα καλύπτει ένα ουσιαστικό κενό στη βιβλιογραφία και επιτρέπει να ξαναδούμε την πόλη όχι μόνο ως γεωγραφικό σημείο, αλλά ως χώρο συνάντησης εμπορίου, πνευματικής ζωής και πολυπολιτισμικών παραδόσεων.
Για μένα προσωπικά, η έρευνα αυτή υπήρξε μια διαδρομή αποκάλυψης: πίσω από τα νούμερα των κατάστιχων και τις νομικές υποθέσεις των responsa αναδύθηκε μια Άρτα ζωντανή, εξωστρεφής και πολυφωνική—μια πόλη που αξίζει να θυμόμαστε και να κατανοούμε. Ελπίζω η εργασία αυτή να αποτελέσει αφετηρία για νέες μελέτες και να συμβάλει στη βαθύτερη γνώση της ιστορίας της περιοχής μας.”
Το πλήρες κείμενο της εργασίας είναι διαθέσιμο στους παρακάτω συνδέσμους : https://doxesdespotatou.com/wp-content/uploads/2025/12/Οι-Εβραίοι-της-Άρτας-τον-16ο-αιώνα.pdf
και https://independent.academia.edu/AnastasiaKarra4
Θα χαρώ ιδιαίτερα αν η ανάγνωση γεννήσει ερωτήματα, σκέψεις ή νέες προσεγγίσεις γύρω από την ιστορία της Άρτας και των ανθρώπων της”. Αναστασία Καρρά
