“Σήμερα οι Μελισσουργοί είναι ένα από τα πιο απομακρυσμένα χωριά των Τζουμέρκων. Κι όμως, αν κοιτάξουμε τις παλιές πηγές, το όνομά τους εμφανίζεται αρκετά νωρίς και μάλιστα αρκετές φορές. Αυτό δείχνει ότι, παρά την απομόνωση, το χωριό είχε θέση σε εκκλησιαστικές και διοικητικές υποθέσεις από τα βάθη των αιώνων.
Ας δούμε με τη σειρά τις πρώτες μαρτυρίες που έχουμε:
1272 – η πρώτη αναφορά στους Μελισσουργούς, μέσα από την πράξη του Καβάσιλα
Η πιο παλιά μνεία είναι από το 1272. Τότε γίνεται μια πράξη που σχετίζεται με τον Καβάσιλα, έναν ισχυρό παράγοντα της εποχής (Δάμπος 1905· Παπακώστας, 1967). Σε αυτή την πράξη αναφέρεται ανταλλαγή ανάμεσα στους Μελισσουργούς και το χωριό Σουχάν. Το Σουχάν δεν ήταν στα Τζουμέρκα, αλλά πιο μακριά, κοντά στο Αργυρόκαστρο. Οι μελετητές το ταυτίζουν με το σημερινό χωριό Σουχέ [Suhë / Suha (αλβ. Suhë)] στον νομό Γκιρόκαστρα, κοντά στη Λιμποχόβα/Dropull]. Η ανταλλαγή έγινε στο πλαίσιο δικαιωμάτων της Μητρόπολης Δρυϊνουπόλεως.
Αυτό που κρατάμε από τη μαρτυρία αυτή είναι ότι ήδη από το 1272 οι Μελισσουργοί εμφανίζονται ως «περιουσιακό αντικείμενο» που αλλάζει χέρια και μπαίνει σε διαπραγματεύσεις. Δηλαδή, το χωριό υπήρχε και είχε αξία καταγεγραμμένη στα χαρτιά.
1283 – η πρώτη ασφαλής χρονολογημένη μνεία, χάρη στη Μονή της Παναγίας
Μια δεκαετία αργότερα έχουμε μια ακόμη σημαντική μαρτυρία. Το 1283 μαθαίνουμε πως στους Μελισσουργούς υπήρχε μοναστήρι αφιερωμένο στα «Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου». Το μοναστήρι αυτό ανήκε στη δικαιοδοσία της Εκκλησίας Ιωαννίνων. Η αναφορά προέρχεται από τον Μελέτιο τον Γεωγράφο και τον Γρηγόριο τον Κύπριο, ο οποίος αργότερα έγινε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (Παπακώστας, 1967).
Η ύπαρξη μοναστηριού σημαίνει πολλά:
- το χωριό δεν ήταν απλώς «ένα σημείο στον χάρτη», αλλά οργανωμένη κοινότητα με θρησκευτικό και οικονομικό κέντρο,
- η εκκλησιαστική παρουσία αφήνει πάντα ίχνη: αφιερώσεις, μετόχια, δικαιώματα σε γη και εισοδήματα.
Αυτό εξηγεί γιατί βρίσκουμε μνείες για τους Μελισσουργούς.
1321 – με το χρυσόβουλλο του Ανδρόνικου Β’, το χωριό μπαίνει καθαρά στη «σκακιέρα»
Η πιο καθαρή και επίσημη αναφορά έρχεται τον Ιούνιο του 1321. Τότε, ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β΄ εκδίδει χρυσόβουλλο, δηλαδή αυτοκρατορικό έγγραφο με μεγάλη βαρύτητα (Miklosich & Müller 1874). Σε αυτό γίνεται ανακεφαλαίωση των κτήσεων της Εκκλησίας των Ιωαννίνων. Αναφέρεται ότι ο Καβάσιλας είχε πάρει το χωριό Σουχάν «με αντάλλαγμα τους Μελισσουργούς». Αργότερα όμως οι Μελισσουργοί δόθηκαν αλλού. Τέλος, το έγγραφο κατοχυρώνει εκ νέου το Σουχάν στην Εκκλησία, «ανενόχλητα και αδιασείστως».
Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: γίνεται λόγος για τους «ἐν αὐτῷ ἐστρατευμένους Βλάχους». Με τον όρο αυτό δεν εννοούσαν στρατιώτες, αλλά ποιμενικούς πληθυσμούς που είχαν συγκεκριμένες υποχρεώσεις (φορολογικές ή στρατιωτικές). Αυτό δείχνει ότι η περιοχή των Μελισσουργών συνδεόταν με κοπάδια, λιβάδια και περάσματα μεγάλης σημασίας.
Παρά την απόσταση των Μελισσουργών από τα μεγάλα κέντρα της εποχής, τρεις λόγοι εξηγούν γιατί το όνομα του χωριού εμφανίζεται ξανά και ξανά:
- Εκκλησιαστική περιουσία – Οι πράξεις που διασώθηκαν είναι κυρίως εκκλησιαστικές (ανταλλαγές, προνόμια, έσοδα). Οι Μελισσουργοί μπήκαν σ’ αυτό το «παιχνίδι» και έτσι αναφέρονται συχνά (Δάμπος 1905· Παπακώστας 1967).
- Η Μονή της Παναγίας – Το μοναστήρι, που υπήρχε ήδη το 1283, έδινε στο χωριό ιδιαίτερο βάρος, γιατί γύρω του κινούνταν περιουσίες, μετόχια, πάροικοι (Παπακώστας 1967).
- Ποιμενική σημασία – Η περιοχή είχε λιβάδια και περάσματα που ήταν πολύτιμα για τους κτηνοτρόφους και άρα για την Εκκλησία και άλλους ισχυρούς. Οι «στρατευμένοι Βλάχοι» είναι απόδειξη αυτής της χρήσης (Miklosich & Müller 1874).
Με απλά λόγια, οι Μελισσουργοί υπήρχαν τουλάχιστον από το τέλος του 13ου αιώνα. Χάρη στη μνεία του 1272, στο μοναστήρι του 1283 και στο χρυσόβουλλο του 1321, το χωριό άφησε πιο έντονα ίχνη στις πηγές απ’ ό,τι άλλα γειτονικά. Δεν ήταν απλώς ένα ορεινό χωριό· ήταν σημείο με περιουσίες, μοναστήρι και βοσκοτόπια που είχαν σημασία για την Εκκλησία και την εξουσία της εποχής”. (Κείμενο : Α. Καρρά)
Στη φωτογραφία* : “Β.Δ. Λεκανοπέδιο Τζουμέρκων – Μπρέσιανη (Υψ. 2.398 μ.), δάση θαλερά, ο Αετός, κοιλάς ολοπράσινος , Ιερός Ναός Παναγίας”. Πρόκειται για την Παναγιά των Μελισσουργών…..(Πηγή : ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ, Ν. Χ. Παπακώστας, Αθήναι, 1967)
*Η φωτογραφία, λόγω παλαιότητας του βιβλίου, έχει υποστεί επεξεργασία.
