Μετά τον πόλεμο του 1897, με πρωτοβουλία του συνταγματάρχη Μιλτιάδη Δόξα, δημιουργήθηκε μια επιτροπή για να συγκεντρώσει χρήματα ώστε να ανεγερθεί στην Άρτα μνημείο προς τιμήν των Ελλήνων και Φιλελλήνων που σκοτώθηκαν στις μάχες της Ηπείρου. Με τη συνεισφορά στρατιωτών, αξιωματικών και πολιτών, συγκεντρώθηκε το απαραίτητο ποσό και κατασκευάστηκε ένα λαμπρό μαρμάρινο μνημείο κοντά στη Μονή Φανερωμένης.
Όταν ολοκληρώθηκε το μνημείο, έγινε τελετή με μεγαλοπρέπεια στις 14 Σεπτεμβρίου, γιορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού. Τα λείψανα των ηρώων μεταφέρθηκαν με πομπή από το νεκροταφείο και τοποθετήθηκαν στο μνημείο παρουσία αρχών, κλήρου, σχολείων και πλήθους κόσμου. Ακολούθησε επιμνημόσυνη δέηση, αποδόθηκαν τιμές από στρατό και φιλαρμονική, και εκφωνήθηκαν λόγοι από τον συνταγματάρχη Δόξα, τον δήμαρχο Αντώνιο Γαρουφαλιά και άλλους. Η εκδήλωση έκλεισε με την κατάθεση στεφάνων από τοπικούς συλλόγους και την ειρηνική αποχώρηση του πλήθους.
Και για να ακουστεί η φωνή της εποχής, ας αφήσουμε τα ίδια τα λόγια της «Φωνής της Ηπείρου» να μας ταξιδέψουν πίσω στην ημέρα που η Άρτα τίμησε τους ήρωές της :
“Μετά τον πόλεμο του 1897, τη πρωτοβουλία του συνταγματάρχου του πυροβολικού κ. Μιλτιάδου Δόξα, συνεστήθη επιτροπή προς συλλογή εράνων για την ανέγερση περικαλλούς μνημείου ενταύθα των πεσόντων κατά το έτος εκείνο εν Ηπείρω Ελλήνων και Φιλελλήνων υπέρ πίστεως και πατρίδος. Και όντως, τη συνδρομή των γενναίων στρατιωτών και αξιωματικών της ενταύθα τότε φρουράς ως και των ενταύθα πολιτών, συνελέγη αρκετόν ποσόν προς ανέγερση τοιούτου μνημείου, οίον ανηγέρθη πρό τινος εν θέση περιβλέπτῳ πλησίον της ιεράς μονής Φανερωμένης, εκ λαμπροτάτων μαρμάρων της Πεντέλης, μεταφερθέντων δι’ αδράς δαπάνης ενταύθα εκ Πειραιώς πρό τινος χρόνου τη ενεργεία της εταιρίας των Εργοληψιών. Τη συνδρομή δε δήμου Αρταίων εγένετο ετέρα διακλάδωση της δημοσίας οδού αμαξητή, άγουσα προς το μνημείον, όπερ εγείρεται οίον ει νέω ως περιφανές τρόπαιον των εν Γριμπόβω και Πέντε Πηγαδίοις περιφανών νικών μας, φημισθέντων καθ’ άπασαν την Ευρώπην δια των ανταποκρίσεων των κατά τας ειρημένας μάχας παρισταμένων ανταποκριτών Ευρωπαίων του αγγλικού, γαλλικού και γερμανικού τύπου.
Περατωθέντος δε του ειρημένου μνημείου πρό τινων ημερών εγένετο χθές 14 οδεύοντος μηνός, επέτειον εορτήν της ανυψώσεως του Τιμίου Σταυρού εν Ιερουσαλήμ και ώραν 10ην π.μ. η ανακομιδή των λειψάνων των ηρωικών τέκνων της πατρίδος και η κατάθεσις αυτών εν τω περιφανεί τούτω μνημείω μετά μεγαλοπρεπούς πομπής, παρισταμένων πασών των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών της πόλεώς μας, των καθηγητών και διδασκάλων αμφοτέρων των φύλων μετά των μαθητών και μαθητριών και απείρου πλήθους, πρωτεύοντος του ωραίου φύλου. Τας νενομισμένας τιμάς απέδωκεν εις λόγος του ενταύθα εδρεύοντος ευζωνικού τάγματος, παιανιζούσης της φιλαρμονικής μουσικής. Προ της καταθέσεως των οστών εν τω ειρημένω μνημείω εψάλη επιμνημόσυνος τελετή υπ’ άπαντος του ενταύθα ιερού κλήρου και του αντιπροσώπου του σεβ. αρχιερέως, αρχιμανδρίτου κ. Τιμοθέου, αναπληρούντος την σεβ. αρχιερέα, απουσιάσαντα ένεκα ασθενείας.
Την μεταφοράν των λειψάνων εκ του νεκροταφείου της πόλεώς μας κειμένου ημίσειαν ώραν μακράν της πόλεώς μας μέχρι του μνημείου συνώδευσεν όλος ο λαός, ο κλήρος, η φιλαρμονική και ο στρατός. Μετά το πέρας της επιμνημοσύνου τελετής και την κατάθεσιν των ιερών οστών εν τω μνημείω κατετέθησαν στέφανοι τρεις, ήτοι εις εκ μέρους του ηπειρωτικού συλλόγου Σκουφά δια του προέδρου αυτού κ. Σπυρίδωνος Καλέλλη καθηγητού του ενταύθα γυμνασίου, εις εκ μέρους του κυνηγητικού συλλόγου δια του προέδρου αυτού κ. Γεωργίου Ζάγκλη ελληνοδιδασκάλου και εις εκ μέρους των ενταύθα Κεφαλλήνων δια του δικηγόρου κ. Νικολάου Καλλέλη. Οι καταθέσαντες τους στεφάνους εποιήσαντο τας δεούσας προσφωνήσεις. Προ τούτων όμως πρώτος ωμίλησεν ο συνταγματάρχης κ. Μιλτιάδης Δόξας, ακολούθως ο δήμαρχος της πόλεώς μας κ. Αντώνιος Γαρουφαλιάς, μετά ταύτα ο υπολοχαγός του πεζικού κ. Ανδριάκος και τελευταίος ο κ. Θεοχάρης Τάστανος καθηγητής, ομιλήσαντες άπαντες λαμπρότατα. Μετά τους λόγους δε τούτων διελύθη άπαν το πλήθος εν ησυχία και τάξει.”
📜 Πηγή: ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ, 19 Σεπτεμβρίου, 1903.
Απόσπασμα της φωτογραφίας που απεικονίζει την τελετή από το αρχείο του Ανδρέα Οικονόμου, με το μνημείο, από Πεντελικό μάρμαρο, να στράφτει στο φως του ήλιου…… Μπορείτε να δείτε ολόκληρη την φωτογραφία στο λινκ https://doxesdespotatou.com/to-mnimeio-pesonton-ston-polemo-toy-1897/
