Δόξες Αγήραντες του Δεσποτάτου

1972 – Το καμπαναριό του Αγίου Δημητρίου του Κατσούρη σε φωτογραφία της Ρένας Ανδρεάδη. (Πηγή : Αρχείο Μουσείου Μπενάκη, Λεύκωμα ΠΡΟΤΑΣΗ, Άρτα, 1999)

Του Αγίου Δημητρίου σήμερα κι ας μνημονεύσουμε το ναό του Αγίου Δημητρίου του Κατσούρη που είναι και το παλαιότερο μεσοβυζαντινό μνημείο της Άρτας.

Ο ναός χρονολογείται στο πρώτο μισό του 9ου αιώνα και βρίσκεται στην καρδιά του κάμπου της Άρτας, έξω από το χωριό Πλησιοί, ανάμεσα σε μπαξέδες με πορτοκαλιές.

Η πρώτη σημαντική γραπτή αναφορά  για το μνημείο προέρχεται από συνοδική επιστολή του 1229 του Μητροπολίτη Ναυπάκτου Ιωάννη Απόκαυκου. Ο ιεράρχης μας πληροφορεί ότι ο ναός ήταν φημισμένο μοναστηριακό Καθολικό (κεντρικό εκκλησιαστικό κτίριο), το οποίο βρισκόταν στη δικαιοδοσία του μαζί με κάποια άλλα μοναστήρια της περιοχής. Με συνοδική απόφαση αυτός έδωσε την κυριότητα τους στον επίσκοπο Άρτας. Ο ίδιος ο Πατριάρχης Γερμανός Β’ παραχώρησε τη μονή του Αγίου Δημητρίου αφού ήταν Σταυροπηγιακή, υπαγόμενη στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου.

Άγνωστο από πού προέρχεται το όνομα «Κατσούρη». Χαρακτήριζε, όμως, τη μονή, τουλάχιστον από τις αρχές του 13ου αιώνα, όταν αναφέρεται στη συνοδική επιστολή του Απόκαυκου. Φαίνεται ότι τον 13ο αιώνα η μοναστική κοινότητα του Αγίου Δημητρίου διέθετε οικονομική δύναμη, κάτι που συμφωνεί με την ακμή του Δεσποτάτου ταυτόχρονα. Στις αρχές του 13ου αιώνα ο ναός τοιχογραφήθηκε για πρώτη φορά.

Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για τα επόμενα χρόνια. Το μοναστήρι επέζησε, πιθανότατα μέχρι τον 18ο αιώνα, οπότε και διαλύθηκε. Ο ναός υπέστη οικοδομικές επεμβάσεις τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα και σήμερα είναι προαύλιος ναός.

Στη φωτογραφία “‘Αποψη της ανατολικής πλευράς του ναού τη δεκαετία του 1920. (Π. Παπαχατζιδάκη – Αρχείο Μουσείου Μπενάκη, Λεύκωμα ΠΡΟΤΑΣΗ, Άρτα, 1999)