ΛΕΛΟΒΑ (σήμερα ΘΕΣΠΡΩΤΙΚΟ)

Δημοσιεύθηκε την 2 Δεκεμβρίου 2021 από Anastasia Karra

——————–
“Χωρίον Λέλοβα, διαιρούμενον εις δύω ενορίας, και περιέχον κατοίκους οικογενείας 150, δύω εκκλησίας του Γενεσίου της Θεοτόκου, Λαμπόβου κοινώς υπό των εγχωρίων, καλουμένης , και του αγίου Δημητρίου, εν αις ιερατεύουσιν οκτώ ιερείς, και τινα παρεκκλήσια έξω του χωρίου, του αγ. Γεωργίου, και του αγ. Αθανασίου. Άνωθεν του χωρίου τούτου υπάρχουσιν έξ λόφοι, ονομαζόμενοι, ο πρώτος μεν Παλιουργιά, ενταύθα υπάρχει ιερός Ναός του αγίου Αντωνίου. Ο δεύτερος Τσουγγρί, ο τρίτος Γκούρα. Ο τέταρτος Λακκώματα, ο πέμπτος Μπούφοι, και ο έκτος Γκρέπο-Κονόμο, ου επί της κορυφής υπάρχει Ναός του αγίου Κωσταντίνου……Και εις ετέραν θέσιν καλουμένην Κουλούριζα, επάνω του χωρίου Λέλοβα υπήρχε ποτέ φρούριον, ου τα ερείπια σώζονται συν άλλοις ουκ ευαρίθμοις κτιρίοις.”(Πηγή : ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΑΡΤΗΣ-ΠΡΕΒΕΖΗΣ, Σ. Βυζάντιος, Εν Αθήναις, 1884)

Στη πανέμορφη φωτογραφία «Τελευταίοι ένοικοι στα Λέλοβα» (Φωτο από αρχείο Ανδρέα Καρζή)

Δημοσιεύθηκε στη Περί Τμήματος Καραβοσαρά και Λάκκας | Σχολιάστε

ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ

Δημοσιεύθηκε την 2 Δεκεμβρίου 2021 από Anastasia Karra

——————-
“Βρισκόμαστε στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν ο ηγούμενος ενός μοναστηριού της περιοχής, του Προφήτη Ηλία ψηλά στο Ηλιοβούνι, αποφασίζει να ζεύξει τον Λούρο με πέτρινο πια τοξωτό γεφύρι. Τολμηρό ομολογουμένως το σχέδιό του, αφού το ποτάμι, ανεξέλεγκτο εδώ, σχεδόν χωρίς κοίτη, δημιουργούσε ανέκαθεν εκτεταμένα έλη, περιοδικά δε ακόμα και λίμνη! Η κατασκευή έτσι, γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, θα διαρκέσει κάμποσα χρόνια, πάντα όμως υπό την επιστασία και οικονομική χορηγία του μοναστηριού. Μόνο οι ηγούμενοι άλλαξαν. Το γεγονός, με πολύτιμες λεπτομέρειες, καταγράφεται, σαν ενθύμηση, σε εκκλησιαστικό βιβλίο της Άρτας, γύρω στα 1870.

« Έτει σωτηρίω 1853 κατά μήνα Φεβρουάριον ήρχισεν η οικοδομή της γεφύρας Ινάχου ποταμού δι’ εξόδων του Πανοσιωτάτου καθηγουμένου της Ιεράς και Σεβασμίας ενοριακής μονής του προφήτη Ηλία κ. Διονυσίου εκ κώμης Λευτεροχώρι, όστις δεν επρόφθασε να το τελειώσει, διότι κατά το έτος 1857 Απριλίου 6 απεβίωσεν. Ο δε διάδοχος αυτού, ο νυν ηγουμενεύων κ. Ιερόθεος εξ Άρτης ετελειοποίησεν αυτήν μετά των έξω καμάρων με ουκ ολίγων δαπάνων εκ της αυτής ιεράς μονής. Το πρώτον και το δεύτερον εστοίχισεν υπέρ τα 120.000 γροσίων. Ετελείωσεν αυτό περί τα τέλη του έτους 1861. Διο γράφω εις Ενθύμισιν».(Διδαχαί, Ηλία Μηνιάτη)

Τα παραπάνω επαληθεύονται, τουλάχιστον όσον αφορά τα πρόσωπα, απ’ όσα έγραψε, δέκα χρόνια αργότερα, ο Ιωάννης Λαμπρίδης, ο οποίος, ας σημειωθεί, αγνοούσε τότε την ενθύμηση -θα δημοσιευτεί μόλις στα 1929 στο περιοδικό «Ηπειρωτικά Χρονικά». Ωστόσο, μεταξύ τους, επισημαίνονται μικρές διαφορές στο χρόνο αποπεράτωσης του έργου -1861 κατά την ενθύμηση, 1867 κατά τον Λαμπρίδη-, όπως και στο ύψος της συνολικής δαπάνης -120.000 γρόσια κατά τον πρώτο, 1.000 λίρες, δηλαδή 100.000 γρόσια κατά τον δεύτερο. Να δούμε τι έγραψε ακριβώς και ο Λαμπρίδης:

«Ο ηγούμενος της Μονής ταύτης Διονύσιος εξ Ελευθεροχωρίου κατέβαλε λ. οθωμ. 640 προς ανέγερσιν της επί τον ποταμόν Λούρον γεφύρας, κειμένης μεταξύ των τμημάτων Καρβασαρά και Κάμπου και των χωρίων Χαλκιάδων και Ελευθεροχωρίου∙ ο δε διάδοχος τούτου Ιερόθεος ο Μπάικος εξ Άρτης προς αποπεράτωσιν του έργου (1867) λίρ. 360».(Περί των εν Ηπείρω Αγαθοεργημάτων, 1880)

Νομίζω πως, επειδή ο άγνωστός μας ιερωμένος, συντάκτης της ενθύμησης, βρισκόταν πιο κοντά στο χώρο και το χρόνο που συνέβη το γεγονός, πρέπει να δεχθούμε, σαν πιο ακριβείς, τις δικές του πληροφορίες. Άλλωστε η μικρή διάσταση στα συγκεκριμένα ζητήματα -περάτωσης και κόστους- δεν νομίζουμε πως θίγει ιδιαίτερα την επιχειρούμενη μελέτη του γεφυριού. Απεναντίας, βάραινε καθοριστικά η απουσία, μέχρι πρόσφατα, οποιουδήποτε στοιχείου σχετικού με τη μορφή του -μόνη αλλά αδιασταύρωτη η πληροφορία του συνταγματάρχη Νικoλάου Σχινά, που σημείωνε στα τέλη εκείνου του αιώνα: «…από του χωρίου Κανεσσοί η οδός βαίνουσα ομαλώς επί πεδιάδος, καθισταμένης εν χειμώνι αδιαβάτου, ένεκεν των σχηματιζομένων ελών, φέρει εις Γέφυραν Καλογήρου, δίτοξον επί του ποταμού Λούρου, της οποίας ο εις των θόλων έχει μεγαλείτερον άνοιγμα».(Οδοιπορικόν Ηπείρου, 1897).
(Πηγή : Σπύρος Μαντάς –http://arhiogefirionipirotikon.blogspot.com/)

Στη φωτογραφία η παλαιότερη φωτογραφία της Γέφυρας Καλογήρου από τον Fr. Boissonnas, στις αρχές του 20ου αιώνα.

Δημοσιεύθηκε στη Περί Τμήματος Καραβοσαρά και Λάκκας | Σχολιάστε

Δημήτριος Χ. Τούσης

Δημοσιεύθηκε την 2 Δεκεμβρίου 2021 από Anastasia Karra

1927 : Ο Δημήτριος Χ. Τούσης με καταγωγή από τα Λέλοβα, φωτογραφίζεται φαντάρος στα Γιάννενα. Ο Δ. Τούσης ήρθε με την οικογένειά του στην Άρτα σε πολύ μικρή ηλικία. Το επαγγελμά του ήταν έμπορος και αυτοκινητιστής και υπήρξε για πολλά χρόνια Πρόεδρος του ΚΤΕΛ Άρτας, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60.
(Φωτο από αρχείο Μαίρης Τούση -Ρίζου)

Δημοσιεύθηκε στη Αρτινά Πρόσωπα και Παρέες | Σχολιάστε

ΟΜΑΔΑ “ΑΕΤΟΣ”

Δημοσιεύθηκε την 1 Δεκεμβρίου 2021 από Anastasia Karra

————————

1956-57 : Οι αδελφοί Χριστόδουλος & Απόστολος Κεφάλας, ηγέτες του θρυλικού ΑΕΤΟΥ.
(Φωτο & Παρουσίαση Κ. Μπανιάς)

Δημοσιεύθηκε στη Η ομάδα του Αετού | Σχολιάστε

ΤΑ ΠΑΙΓΝΙΔΙΑ ΣΤΗ ΒΑΛΑΩΡΑ

Δημοσιεύθηκε την 1 Δεκεμβρίου 2021 από Anastasia Karra

——————
“Μετά την απελευθέρωση, όπως όλα τα παιδιά της γειτονιάς, πηγαίναμε με τον Πάνο στο στρατώνα, πάνω στη Βαλαώρα και μαζεύαμε σφαίρες, κράνη, μάσκες, μπαλάσκες κι ότι άλλο βρίσκαμε, που τα φυλάγαμε σε μια παλιά πόρτα ενός γκρεμισμένου σπιτιού, δίπλα στο δικό μου, κι εκεί βάζανε εμένα σα σκοπό που ήμουνα ο μικρότερος, μια και οι μεγαλύτεροι πήγαιναν για σοβαρότερες αποστολές!….
Απ’ τις σφαίρες βγάζαμε τα βλήματα και το μπαρούτι για άλλες δουλειές κ’ ύστερα χτυπάγαμε τα καψούλια με καρφιά και πέτρες και τα σκάγαμε.Τ’ αδέλφια Κώστας και Πάνος που τα σπίτια μας ήταν το ένα απέναντι στο άλλο και σ’ απόσταση τριών μέτρων και που είμαστε δεμένοι από τότε, έχουν κομμένα κι αγκυλωμένα δάχτυλα απ’ τα καψούλια που έσκαγαν μαζί με το Βαγγέλη. Αδέσποτα, ανυποψίαστα, ανέμελα κι απόκοτα παιδιά….Με τον Πάνο πάλι πηγαίναμε και κλέβαμε τετράδια και μπλοκ που είχαν αφημένα οι Γερμανοί στου Σούκη το μαγαζί πούταν στην αγορά.
Την ίδια εποχή τα παιδιά από διάφορες ενορίες της πόλης είχαν συγκροτήσει ομάδες και κάναν τους γνωστούς επικίνδυνους πετροπόλεμους πάνω στο λόφο της Περάνθης, ανάμεσα απ’ τον ανεμόμυλο και το στρατώνα με τόξα, σφεντόνες, πέτρες και ξύλα. Θυμάμαι, σκοπός στη θέση μου, που περνάγανε από κει τους τραυματίες και που μια μέρα τέσσερα παιδιά κουβάλαγαν στους ώμους τους τον Αγγούρα που από βέλος του είχε βγει το ένα του μάτι, το οποίο κρέμονταν έξω απ’ την κόγχη του σαν μεγάλη χάντρα νίκης και κυριαρχίας των νικητών και ήττας και υποταγής των νικημένων! (Πηγή : ΟΙ ΕΡΩΤΙΚΟΙ, Ν. Ρίγγας, Αθήνα, 1996)

Στη φωτογραφία «Σκηνή πετροπόλεμου στην Αθήνα του ‘30», από την ταινία του Δημήτρη Γαζιάδη «Οι Απάχηδες των Αθηνών»

Δημοσιεύθηκε στη Λαογραφικά και άλλα | Σχολιάστε

1957 | Στο Γεφύρι με ποδήλατα

Δημοσιεύθηκε την 1 Δεκεμβρίου 2021 από Anastasia Karra

————

1957: Δυό νεαρές Αρτινιές, η Μπέμπα Αλίβερτη – Γιαννοπούλου και η Ζίνα Στρατή – Σαλονίτη, διασχίζουν την πέτρινη γέφυρα με τα ποδήλατά τους. Δίπλα φαίνεται καθαρά η σιδερένια γέφυρα*. Πρόκειται για τη μοναδική φωτογραφία στην οποία φαίνεται η σιδερένια γέφυρα από πάνω.
(Φωτο από αρχείο Μπέμπας Αλίβερτη – Γιαννοπούλου)

*Περισσότερα για τη σιδερένια γέφυρα στο λινκ https://www.facebook.com/…/a.1305151523…/176881104381341

Δημοσιεύθηκε στη Το Γεφύρι της Άρτας και ο Άραχθος Ποταμός | Σχολιάστε

1928-30 : Το γεφύρι της Άρτας

Δημοσιεύθηκε την 1 Δεκεμβρίου 2021 από Anastasia Karra

—————-

1928-30 : Το γεφύρι της Άρτας (βόρεια όψη) σε φωτογραφία της Έλλης Παπαδημητρίου.
(Πηγή : Λεύκωμα ΠΑΛΙΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ Ήπειρο – Μακεδονία, Αθήνα, 1977)

Δημοσιεύθηκε στη Το Γεφύρι της Άρτας και ο Άραχθος Ποταμός | Σχολιάστε

ΜΟΝΗ ΤΣΟΥΚΑΣ – ΚΑΤΣΑΝΟΧΩΡΙΑ

Δημοσιεύθηκε την 30 Νοεμβρίου 2021 από Anastasia Karra

——————-
“Στον Αγώνα του Έθνους έλαβαν μέρος όλα τα Κατσανοχώρια. Η Μονή της Τσούκας ήταν το καταφύγιο των ντόπιων επαναστατημένων ραγιάδων. Ο ηγούμενος, κάτω απ’ το αχνό φως του καντηλιού εθέρμαινε τις ψυχές των αγωνιστών. Γι’ αυτό και τα Κατσανοχώρια γνώρισαν πολλές καταστροφές.”
(Πηγή : Χρονογραφία Ιεράς Μονής Τσούκας Ιωαννίνων, Π.Χ. Νούτσος, 1968)

Στη φωτογραφία του Α. Βερτόδουλου, “Η Μονή Τσούκας, αφιερωμένη στην Παναγία, ιδρύθηκε το 1190 από τον αυτοκράτορα Ισαάκιο”.
(Πηγή : Λεύκωμα ΗΠΕΙΡΟΣ, Γιάννινα, 1995)

Σεπτέμβριος, 1928 : Πανηγύρι στο Μοναστήρι της Τσούκας.
(Φωτογραφία της Έλλης Παπαδημητρίου από το Λεύκωμα ΠΑΛΙΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, Ήπειρο – Μακεδονία, Αθήνα, 1977) 

———————-

17-5-1936 : Εκδρομείς – προσκυνητές στη Μονή Τσούκας (Φωτογραφία του Α. Βερτόδουλου) 

Δημοσιεύθηκε στη Τα Μοναστήρια | Σχολιάστε

ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ – ΤΟ ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΤΗΣ ΚΛΕΦΤΟΥΡΙΑΣ

Δημοσιεύθηκε την 29 Νοεμβρίου 2021 από Anastasia Karra

——————-
“ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ (1775 – 1808) ήταν το πραγματικό του όνομα και γεννήθηκε στο Μύρεσι (Μάραθο) Ευρυτανίας.Ήταν ο πιο ξακουστός κλεφταρματωλός, που έδρασε επί τουρκοκρατίας στα προεπαναστατικά χρόνια στις περιοχές των Αγράφων και του Ορεινού Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας. Κατάγονταν από Σαρακατσαναίϊκη αγροτοκτηνοτροφική οικογένεια των Αγράφων και πατέρας του ήταν ο αρχιτσέλιγκας Γιάννης Μακρυγιάννης από το Πετροβούνι (Βασταβέτσι) των Τζουμέρκων, η μητέρα του ήταν η Αρετή και είχε άλλα τρία αδέρφια (τον Γιώργο Χασιώτη που γεννήθηκε στα Χάσια, τον Κώστα Λεπενιώτη που γεννήθηκε στη Λεπενού Αιτωλοακαρνανίας, τον Μήτρο η Κούτσικο και μία αδερφή την Κατέρω).
Η οικογένεια του ξεκαλοκαίριαζε στ’ Άγραφα και στα Τζουμέρκα και τον χειμώνα διαχείμαζε στη Λεπενού . Συγγενείς του επίσης ήταν ο Γιώργος Τσόγκας ,ο Δημοτσέλιος, ο Καραϊσκάκης και πολλοί άλλοι καπεταναίοι. Εκεί κάποια στιγμή ο ΚAΤΣΑΝΤΩΝΗΣ και η οικογένειά του κατηγορήθηκαν για ζωοκλοπή από έναν ενοικιαστή βοσκοτόπων του Αλή Πασά που ονομάζονταν Γιάγκος Καραγκούνης.Ο ΚAΤΣΑΝΤΩΝΗΣ πιάστηκε με την παραπάνω κατηγορία ,βασανίσθηκε και στάλθηκε στα Γιάννενα στο Αλή Πασά . Ο Αλή Πασάς ζήτησε και έλαβε λύτρα από το πατέρα του για να τον αφήσει ελεύθερο. Αυτή η περιπέτεια ήταν η αιτία που ο Κατσαντώνης αποφάσισε να βγει στο κλαρί για να ξεπλύνει τη ντροπή της οικογένειάς του……” (Πηγή: Άρθρο* στο VimaPoliti.gr, 24/3/2017).

*Μπορείτε να διαβάσετε όλο το άρθρο στο λινκ https://www.vimapoliti.gr/…/757-katsantonis-o-aetos-ton…

Στη φωτογραφία «Τούρκοι πιάνουν τον Κατσαντώνη – Από παλιά λαϊκή ξυλογραφία» (Πηγή : Ηπειρωτική Εταιρεία, τχ.182,1991)

Δημοσιεύθηκε στη Η Άρτα στην Τουρκοκρατία | Σχολιάστε

Ο ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ ΕΙΣ ΤΑ ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ – ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛΟΥ

Δημοσιεύθηκε την 29 Νοεμβρίου 2021 από Anastasia Karra

“Πρόκειται για τοιχογραφία σε καφενείο στην κεντρική πλατεία στη Μακρινίτσα του Πηλίου που φέρει το όνομα του ζωγράφου……
Η τοιχογραφία με διαστάσεις 3.15 Χ 2.50 μ. καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του ανατολικού τυφλού τοίχου της αίθουσας. Έχει ως θέμα της τον ήρωα Κατσαντώνη, έναν από τους πρώτους επαναστατημένους Έλληνες της περιόδου της Τουρκοκρατίας και αγαπημένο ήρωα του Θεόφιλου. Το θέμα της σύνθεσης έχει επικρατήσει να λέγεται “Ο Κατσαντώνης στα Τζουμέρκα”, καθώς η επιγραφή που βρίσκεται στο επάνω μέρος της τοιχογραφίας είναι δυσδιάκριτη.

Η σύνθεση είναι αφηγηματική και ξεδιπλώνεται σε διάφορα επίπεδα. Ο θεματικός πυρήνας της τοιχογραφίας είναι η εικόνα της στρατοπέδευσης και του γλεντιού της ομάδας του Κατσαντώνη μέσα σε ένα πλούσιο φυσικό περιβάλλον, που οριοθετείτε από ένα ποταμάκι στο κάτω μέρος. Ο πρωταγωνιστής της σύνθεσης είναι ο Κατσαντώνης. Μεγαλύτερος σε μέγεθος από τους συντρόφους του, εμφανίζεται στα αριστερά της παράστασης να παίζει τον ταμπουρά του, πάντα όμως σε πολεμική ετοιμότητα, με το τουφέκι επάνω στη φουστανέλα του. Τριγύρω του υπάρχει έντονη κινητικότητα, καθώς οι σύντροφοί του ετοιμάζουν το υπαίθριο γλέντι χωρισμένοι σε μικρές ομάδες, γύρω από ένα τεράστιο βαρέλι με κρασί. Από την όλη δράση βέβαια δε λείπουν ο χορός και το τραγούδι. Δεξιά, στο επάνω μέρος της τοιχογραφίας, ένα μοναστήρι μεταφέρει το θεατή σε πιο μόνιμες διαστάσεις του χώρου και του χρόνου. Λίγο πιο πάνω από το μοναστήρι κάνει την εμφάνισή του επελαύνων στρατός με μια ανδρική φιγούρα που μοιάζει να τον καθοδηγεί. Προοικονομείται εδώ η μάχη που θα ακολουθήσει και την ξέγνοιαστη διάθεση του θεατή διαδέχεται ένα αίσθημα αγωνίας…….”

(Πηγή : Άρθρο της αρχαιολόγου Μ. Καραγιαννιώτη στη σελίδα odysseus.culture.gr)

“Το Ηρώο του Κατσαντώνη στο Πετροβούνι Τζουμέρκων” – Η φωτογραφία είναι του Σ. Μελετζή το 1938, όταν μόλις είχε τελειώσει η κατασκευή του Μνημείου.

Δημοσιεύθηκε στη Τα Τζουμέρκα και τα χωριά τους | Σχολιάστε