Δόξες Αγήραντες του Δεσποτάτου

Η εικόνα προέρχεται από το ιταλικό εικονογραφημένο περιοδικό La Tribuna Illustrata και φέρει τη λεζάντα «La Tribuna Illustrata 1897, No. 23 – L’armistizio greco-turco – Ufficiali dei due eserciti fissano la zona neutra» («Η ελληνοτουρκική ανακωχή – Αξιωματικοί των δύο στρατών καθορίζουν τη νεκρή ζώνη»), 6 June 1897.

Η σκηνή αποδίδει τη συνάντηση Ελλήνων και Οθωμανών αξιωματικών την ώρα που καθορίζουν επί χάρτου την ουδέτερη περιοχή μεταξύ των δύο στρατών, μετά τη λήξη των συγκρούσεων. Η απεικόνιση αυτή, χαρακτηριστική της ευρωπαϊκής εικονογραφίας του 19ου αιώνα, μεταφέρει το πνεύμα της εποχής: τον συνδυασμό στρατιωτικής πειθαρχίας και διπλωματικής ψυχραιμίας τη στιγμή που ο πόλεμος δίνει τη θέση του στη διαπραγμάτευση.

Η χάραξη και εκτύπωση έγινε από το γνωστό ρωμαϊκό τυπογραφείο Danesi Editori, το οποίο συνεργαζόταν με τη La Tribuna Illustrata για την παραγωγή των έγχρωμων χαλκογραφιών της. Πρόκειται για ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα τεκμήρια του ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος για τον ελληνοτουρκικό πόλεμο και την επακόλουθη ανακωχή.

📜 Πηγή: La Tribuna Illustrata, Ρώμη — έκδοση Danesi Editori, Author P. Romagnoli and S. Zaniboni

Το απόσπασμα προέρχεται από την ιταλική εφημερίδα Il Cittadino Italiano, που εκδιδόταν στην πόλη Udine. Το συγκεκριμένο φύλλο, με ημερομηνία 19 Μαΐου 1897, περιλαμβάνει τηλεγραφήματα με τίτλο «La guerra Greco-Turca – Le prime riunioni» και υπότιτλο «L’armistizio – Nell’Epiro e in Tessaglia».

Το δημοσίευμα αναφέρει τα εξής:

La guerra Greco-Turca – Le prime riunioni
Costantinopoli 3. Nel pomeriggio ebbe luogo la prima riunione degli ambasciatori col ministro degli esteri nel padiglione di Tophane per trattare della pace; non vi assistette alcun segretario, nè fu tenuto processo verbale. I negoziati si mantengono assolutamente segreti.
Costantinopoli 2. – Nella riunione di ieri degli ambasciatori col ministro degli esteri, questi comunicò le condizioni di pace che la Turchia chiede alla Grecia, formulate nel noto memorandum della Porta. Gli ambasciatori presentarono alla loro volta le note contrapposte, riservandosi di entrare nei particolari nella seduta di domani.
Ancora l’armistizio – Nell’ Epiro ed in Tessaglia
Atene 3. L’armistizio generale venne firmato nell’ Epiro sulle basi dell’accordo fatto ad Imaret il 19 maggio. Un armistizio identico verrà firmato per l’esercito in Tessaglia.

Και σε ελληνική μετάφραση:

Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος – Οι πρώτες συναντήσεις
Κωνσταντινούπολη, 3. Το απόγευμα πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνάντηση των πρεσβευτών με τον υπουργό των Εξωτερικών στο περίπτερο του Τοφχανέ, για να συζητηθεί η ειρήνη· δεν παρευρέθη κανένας γραμματέας, ούτε τηρήθηκαν πρακτικά. Οι διαπραγματεύσεις παραμένουν απολύτως μυστικές.
Κωνσταντινούπολη, 2. Στη χθεσινή συνάντηση των πρεσβευτών με τον υπουργό των Εξωτερικών, αυτός ανακοίνωσε τους όρους ειρήνης που ζητά η Τουρκία από την Ελλάδα, όπως διατυπώθηκαν στο γνωστό υπόμνημα της Υψηλής Πύλης. Οι πρεσβευτές, με τη σειρά τους, παρουσίασαν τις αντιπροτάσεις τους, επιφυλασσόμενοι να εισέλθουν στις λεπτομέρειες κατά τη συνεδρίαση της επόμενης ημέρας.

Η ανακωχή – Στην Ήπειρο και στη Θεσσαλία
Αθήνα, 3. Η γενική ανακωχή υπογράφηκε στην Ήπειρο βάσει της συμφωνίας που έγινε στο Ιμάρετ στις 19 Μαΐου. Μια πανομοιότυπη ανακωχή πρόκειται να υπογραφεί και για τον στρατό στη Θεσσαλία.

Η δημοσίευση αυτή, στον ιταλικό Τύπο λίγες ημέρες μετά τα γεγονότα, καταγράφει με ακρίβεια τις διπλωματικές κινήσεις που οδήγησαν στη λήξη του πολέμου και δείχνει το έντονο ενδιαφέρον της Ευρώπης για τις εξελίξεις στον ελληνικό χώρο.

📜 Πηγή: Εφημερίδα Il Cittadino Italiano, Udine, 19 Μαΐου 1897.

Μετά τον πόλεμο του 1897, με πρωτοβουλία του συνταγματάρχη Μιλτιάδη Δόξα, δημιουργήθηκε μια επιτροπή για να συγκεντρώσει χρήματα ώστε να ανεγερθεί στην Άρτα μνημείο προς τιμήν των Ελλήνων και Φιλελλήνων που σκοτώθηκαν στις μάχες της Ηπείρου. Με τη συνεισφορά στρατιωτών, αξιωματικών και πολιτών, συγκεντρώθηκε το απαραίτητο ποσό και κατασκευάστηκε ένα λαμπρό μαρμάρινο μνημείο κοντά στη Μονή Φανερωμένης.

Όταν ολοκληρώθηκε το μνημείο, έγινε τελετή με μεγαλοπρέπεια στις 14 Σεπτεμβρίου, γιορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού. Τα λείψανα των ηρώων μεταφέρθηκαν με πομπή από το νεκροταφείο και τοποθετήθηκαν στο μνημείο παρουσία αρχών, κλήρου, σχολείων και πλήθους κόσμου. Ακολούθησε επιμνημόσυνη δέηση, αποδόθηκαν τιμές από στρατό και φιλαρμονική, και εκφωνήθηκαν λόγοι από τον συνταγματάρχη Δόξα, τον δήμαρχο Αντώνιο Γαρουφαλιά και άλλους. Η εκδήλωση έκλεισε με την κατάθεση στεφάνων από τοπικούς συλλόγους και την ειρηνική αποχώρηση του πλήθους.

Και για να ακουστεί η φωνή της εποχής, ας αφήσουμε τα ίδια τα λόγια της «Φωνής της Ηπείρου» να μας ταξιδέψουν πίσω στην ημέρα που η Άρτα τίμησε τους ήρωές της :

“Μετά τον πόλεμο του 1897, τη πρωτοβουλία του συνταγματάρχου του πυροβολικού κ. Μιλτιάδου Δόξα, συνεστήθη επιτροπή προς συλλογή εράνων για την ανέγερση περικαλλούς μνημείου ενταύθα των πεσόντων κατά το έτος εκείνο εν Ηπείρω Ελλήνων και Φιλελλήνων υπέρ πίστεως και πατρίδος. Και όντως, τη συνδρομή των γενναίων στρατιωτών και αξιωματικών της ενταύθα τότε φρουράς ως και των ενταύθα πολιτών, συνελέγη αρκετόν ποσόν προς ανέγερση τοιούτου μνημείου, οίον ανηγέρθη πρό τινος εν θέση περιβλέπτῳ πλησίον της ιεράς μονής Φανερωμένης, εκ λαμπροτάτων μαρμάρων της Πεντέλης, μεταφερθέντων δι’ αδράς δαπάνης ενταύθα εκ Πειραιώς πρό τινος χρόνου τη ενεργεία της εταιρίας των Εργοληψιών. Τη συνδρομή δε δήμου Αρταίων εγένετο ετέρα διακλάδωση της δημοσίας οδού αμαξητή, άγουσα προς το μνημείον, όπερ εγείρεται οίον ει νέω ως περιφανές τρόπαιον των εν Γριμπόβω και Πέντε Πηγαδίοις περιφανών νικών μας, φημισθέντων καθ’ άπασαν την Ευρώπην δια των ανταποκρίσεων των κατά τας ειρημένας μάχας παρισταμένων ανταποκριτών Ευρωπαίων του αγγλικού, γαλλικού και γερμανικού τύπου.

Περατωθέντος δε του ειρημένου μνημείου πρό τινων ημερών εγένετο χθές 14 οδεύοντος μηνός, επέτειον εορτήν της ανυψώσεως του Τιμίου Σταυρού εν Ιερουσαλήμ και ώραν 10ην π.μ. η ανακομιδή των λειψάνων των ηρωικών τέκνων της πατρίδος και η κατάθεσις αυτών εν τω περιφανεί τούτω μνημείω μετά μεγαλοπρεπούς πομπής, παρισταμένων πασών των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών της πόλεώς μας, των καθηγητών και διδασκάλων αμφοτέρων των φύλων μετά των μαθητών και μαθητριών και απείρου πλήθους, πρωτεύοντος του ωραίου φύλου. Τας νενομισμένας τιμάς απέδωκεν εις λόγος του ενταύθα εδρεύοντος ευζωνικού τάγματος, παιανιζούσης της φιλαρμονικής μουσικής. Προ της καταθέσεως των οστών εν τω ειρημένω μνημείω εψάλη επιμνημόσυνος τελετή υπ’ άπαντος του ενταύθα ιερού κλήρου και του αντιπροσώπου του σεβ. αρχιερέως, αρχιμανδρίτου κ. Τιμοθέου, αναπληρούντος την σεβ. αρχιερέα, απουσιάσαντα ένεκα ασθενείας.

Την μεταφοράν των λειψάνων εκ του νεκροταφείου της πόλεώς μας κειμένου ημίσειαν ώραν μακράν της πόλεώς μας μέχρι του μνημείου συνώδευσεν όλος ο λαός, ο κλήρος, η φιλαρμονική και ο στρατός. Μετά το πέρας της επιμνημοσύνου τελετής και την κατάθεσιν των ιερών οστών εν τω μνημείω κατετέθησαν στέφανοι τρεις, ήτοι εις εκ μέρους του ηπειρωτικού συλλόγου Σκουφά δια του προέδρου αυτού κ. Σπυρίδωνος Καλέλλη καθηγητού του ενταύθα γυμνασίου, εις εκ μέρους του κυνηγητικού συλλόγου δια του προέδρου αυτού κ. Γεωργίου Ζάγκλη ελληνοδιδασκάλου και εις εκ μέρους των ενταύθα Κεφαλλήνων δια του δικηγόρου κ. Νικολάου Καλλέλη. Οι καταθέσαντες τους στεφάνους εποιήσαντο τας δεούσας προσφωνήσεις. Προ τούτων όμως πρώτος ωμίλησεν ο συνταγματάρχης κ. Μιλτιάδης Δόξας, ακολούθως ο δήμαρχος της πόλεώς μας κ. Αντώνιος Γαρουφαλιάς, μετά ταύτα ο υπολοχαγός του πεζικού κ. Ανδριάκος και τελευταίος ο κ. Θεοχάρης Τάστανος καθηγητής, ομιλήσαντες άπαντες λαμπρότατα. Μετά τους λόγους δε τούτων διελύθη άπαν το πλήθος εν ησυχία και τάξει.”

📜 Πηγή: ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ, 19 Σεπτεμβρίου, 1903.

Απόσπασμα της φωτογραφίας που απεικονίζει την τελετή από το αρχείο του Ανδρέα Οικονόμου, με το μνημείο, από Πεντελικό μάρμαρο, να στράφτει στο φως του ήλιου…… Μπορείτε να δείτε ολόκληρη την φωτογραφία στο λινκ https://doxesdespotatou.com/to-mnimeio-pesonton-ston-polemo-toy-1897/