Τον 18ο και 19ο αι. στην Άρτα υπήρχε Ρωσικό Υποπροξενείο. Το μεγαλόπρεπο κτήριό του βρισκόταν στην τωρινή κεντρική πλατεία της πόλης, που την εποχή εκείνη δεν υπήρχε. Απείχε περίπου τέσσερα μέτρα από το αρχοντικό και διατηρητέο σήμερα σπίτι της αρτηνής οικογένειας Μιχάλη.
Αυτό το κτήριο χρησιμοποιήθηκε αργότερα σαν Παρθεναγωγείο, Δημοτικό σχολείο και Δικαστήριο. Πρόξενος στο Υποπροξενείο Ρωσίας από το 1858 μέχρι το 1867, ήταν ο Νικόλαος Βαρζέλης*, υιός του Απόστολου Βαρζέλη και της Άννας, που καταγόταν από την Ζαβέρδα Αιτωλοακαρνανίας και είχε εγκατασταθεί μόνιμα στην Πρέβεζα. Από το 1867 μέχρι το 1881, Υποπρόξενος ήταν ο γιός του Γεώργιος, ο οποίος είχε σαν σύζυγο την Κλεοπάτρα Μίσιου, προικολήπτρια του κτήματος Μπάνη (όπου τα δυο χωριά Άνω και Κάτω Μπάνη, Περάνθη και Λουτρότοπος αντίστοιχα).
Τετράτομα πρακτικά που βρίσκονται στη βιβλιοθήκη του συλλόγου ΣΚΟΥΦΑΣ διασώζουν την ιστορία του Ρωσικού Υποπροξενείου στην Άρτα. Αξίζει να αναφερθεί ο τρόπος διάσωσής τους. Προπολεμικά τα πρακτικά είχε κάποια κυρία Θεοδώρα Θωμοπούλου, που το σπίτι της ήταν εκεί όπου σήμερα ο Δημοτικός Σταθμός Ραδιοφωνίας. Πολλοί συμπολίτες μας την ενθυμούνται. Συνοδευόταν, καθώς έβγαινε στην αγορά, από την οικιακή της βοηθό Λάμπρω. Χαρακτηριστική ήταν και η φράση της : « Όλοι εμένα χαιρετούνε μα τη Λάμπρω μου κοιτούνε».
Η κα Θωμοπούλου έδωσε τα πρακτικά στις αδελφές του Γιώργου Παπακώστα. Ο Γιώργος Παπακώστας ήταν γιατρός, ένας εκ των ιδρυτών του Μικρού Ομίλου, αργότερα δε χρημάτισε καθηγητής στην Υγειονομική Σχολή Αθηνών. Κάποια ημέρα της κατοχής ο συμπολίτης μας τότε Ιωάννης Ζαχαρής είχε κάνει επίσκεψη στο σπίτι του Γιώργου Παπακώστα όπου έμεναν μόνες τους οι αδελφές του και εκεί είδε ότι ετοιμάζονταν να ρίξουν βιβλία για το άναμμα του τζακιού, ελλείψει φυσικά ξύλων. Ανέστειλε την πράξη της καύσης, ερεύνησε τα βιβλία και είδε ότι ήταν τα πρακτικά των Βαρζέληδων, του Ρωσικού Υποπροξενείου. Ο Ιωάννης Ζαχαρής τα πήρε και κατόπιν τα παρέδωσε στον αδελφό του Κωσταντίνο Ζαχαρή, το γνωστό πρόεδρο του Αρείου Πάγου. Ο Γιάννης Τσούτσινος, γνωστός για τις αξιόλογες ιστορικές μελέτες του ιδιαίτερα στο χώρο της Άρτας, πληροφορήθηκε από τον Ιωάννη Ζαχαρή που βρισκόταν τα πρακτικά. Δεν άφησε την ευκαιρία να χαθεί. Όταν ήταν πρόεδρος του συλλόγου ΣΚΟΥΦΑΣ, έστειλε επιστολή στον Κων/νο Ζαχαρή με την οποία τον παρακαλούσε να τα δωρίσει στον Σύλλογο, διερμηνεύοντας και επιθυμία του Ιωάννη Ζαχαρή (ήδη μακαρίτη). Έτσι ο ΣΚΟΥΦΑΣ έχει τα τετράτομα πρακτικά του Ρωσικού Υποπροξενείου, από τα οποία μπορεί κάποιος να αντλήσει αρκετές πληροφορίες για την Αρτηνή κοινωνία, την εμπορική κίνηση της πόλης, τη δραστηριότητα αρκετών διαπρεπών Αρτηνών, την παιδεία και τον λαϊκό πολιτισμό της πόλης, στα μέσα του 19ου αιώνα.(Πηγή : Άρθρο του Δ. Σύγκελλου στην ΑΡΤΗΝΗ ΕΥΘΥΝΗ, αρ. φ. 96, 1995)
*Η οικογένεια Βαρζέλη κατάγονταν από την Χίο, εύποροι οικονομικά και γνώστες της θάλασσας και κυρίως του εμπορίου. Μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια κατάκτησης της νήσου Χίου από την Γαληνότατη Δημοκρατία της Βενετία την 23 Αυγούστου του 1719 με ψήφισμα της Βενετικής Συγκλήτου, παραχωρούνται σε πλέον των 100 ατόμων (μερικοί ιστορικοί αναφέρονται σε είκοσι δύο οικογένειες μεταξύ των οποίων και ηοικογένεια Βαρζέλη ) Χιώτες, διακόσια είκοσι στρέμματα στην νήσο «Μεγανήσι». Η περιοχή που εγκαταστάθηκαν οι Χιώτες, ακόμα και σήμερα ονομάζεται «Χιώτικα»..Από εκεί κάποιοι εγκαταστάθηκαν μερικά χρόνια αργότερα στην Ζαβέρδα. Ο Απόστολος Βαρζέλης,δημιούργησε «οικονομική κυριαρχία») ήταν τόσο πλούσιος που έμεινε η φράση στην Ζαβέρδα «Να έχεις τα πλούτη του Βαρζέλη».
Το μόνο στοιχείο που μπορέσαμε να βρούμε σχετικά με την οικογένεια Βαρζέλη είναι η διαθήκη του Θεόδωρου Βαρζέλη, Ρώσου υπηκόου και αδελφού του Υποπρόξενου Άρτης Νικόλαου, που γράφτηκε το 1850. Ανάμεσα στα άλλα ο Θεόδωρος Βαρζέλης ζητά να δωθούν «….600 γρόσια στη νύφη μου Άννα, σύζυγο του αδελφού μου Νικολάου Βαρζέλη. Το χρυσούν ωρολόγιον με τας δύο χρυσάς αλύσεις εις τον ανεψιόν μου και πρώτον υιόν του ρηθέντος αδελφού μου Νικολάου, Γεώργιον….». Ζητεί επίσης να «….να δώσουν ετέρας δύο χιλιάδας γρόσια (2000) εις τον Μητροπολίτην Άρτης διά να τα εξοδεύση εις την Μητρόπολίν του όπως αυτός εγκρίνη και διά να μνημονεύη οπόταν ιερουργή». Στις φωτογραφίες “Η Διαθήκη του Θεόδωρου Βαρζέλη” (Πηγή : ΑΡΧΕΙΑ ΕΘΝΙΚΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ, Κ.Π. Ζαβιτζιάνος, Αθήναι, 1929)
