Η λέξη “Αρτζουχάλι” προέρχεται από την τουρκική arzuhâl, που σήμαινε «αίτηση» ή «αναφορά» προς έναν ανώτερο αξιωματούχο. Στην πράξη, ήταν μια γραπτή παράκληση/υπόμνημα όπου κάποιος ανέφερε το πρόβλημά του και ζητούσε βοήθεια ή δικαιοσύνη.
Το έγγραφο με αριθμό 1414 που περιλαμβάνεται στο Γ’ τόμο των Αρχείων του Αλή πασά, είναι μια τέτοια αναφορά (αρτζουχάλι) που έστειλε μια γυναίκα γνωστή ως «Νικολάκαινα» από το χωριό Κομπότι (στην Άρτα) προς τον Αλή πασά. Είναι με ημερομηνία 15 Μαΐου (χωρίς αναφορά σε έτος).
Η γυναίκα παρακαλεί για δεύτερη φορά να της δοθεί οικονομική βοήθεια, γιατί χρωστά ακόμη χίλια γρόσια και δεν μπορεί να αντεπεξέλθει. Στο κείμενο δηλώνει ότι είναι χήρα, τυφλή και μητέρα ανήλικων παιδιών, τα οποία δεν μπορεί να συντηρήσει μόνη της. Δεν γνωρίζουμε αν είχε κάποια συγγενική ή προσωπική σχέση με τον Αλή πασά ή απλώς ζητούσε προστασία. Επίσης, δεν είναι βέβαιο αν τελικά ικανοποιήθηκε το αίτημά της.
Το κείμενο είναι γραμμένο με το χέρι κάποιου γραφέα και έχει την υπογραφή της. Δεν είναι σίγουρο αν το συνέταξε στο ίδιο το Κομπότι (όπου κατοικούσε) ή στα Γιάννενα (αν το πήγε εκεί προσωπικά). Πάντως, το γεγονός ότι χρησιμοποίησε τον όρο «η σκλάβα σου» δείχνει την τυπική γλώσσα υποταγής προς τον πασά. Με λίγα λόγια: είναι μια δραματική επιστολή μιας φτωχής και ανήμπορης γυναίκας που ζητά για δεύτερη φορά οικονομική βοήθεια από τον Αλή πασά για να ξεπληρώσει τα χρέη της και να φροντίσει τα παιδιά της.
“Ύπερτατε, πανυπέρλαμπρε, μεγαλοπρεπέστατε και πολυχρονεμένε ντουβλετή, βηζήρ, εφέντη μου, την μεγαλειότητά σου σκλαβικώς προσκυνώ και φιλώ τους τιμημένους σου πόδας. Τον μεγαλόδυναμον θεόν παρακαλώ νύκτα τε και ημέρα να σου αυξάνει την ζωήν και το ντουβλέτη. Με το σκλαβικόν μου αρτζεχάλη φανερώνω της μεγαλοσύνης σου, εγώ η σκλάβα σου η πτωχή Νικολάκενα από Κομπότη, η οποία ήλθε και πέρυσι και σου έκαμε ηφαντέ το χάλιημου και ως εύσπλαγχνος αυθέντης των ορφανών έκαμες μιρεχμέτι εις εμέ και μου εύγαλες δύο χιλιάδες γρόσια, τα οποία τα έδωσα των μπορτζιλίδων μου και έμεινα ακόμι χρεώστισα εις αυτούς υπέρ τα χίλια γρόσια, και ξεχωριστά από αυτό το βάρος, αυθέντη μου, ευρίσκομαι πολλά στενοχωρημένη από την ζωοτροφή μου, τώρα ως χήρα και ορφανή και με παιδιά ανήλικα όπου απόμεινα, πρώτα έχω τον θεόν και δεύτερα προσπίπτω εις το πλούσιον έλεος της μεγαλειότητός σου, όπου καθώς συνιθίζεις και κάνεις πολλαίς και μεγάλαις καλοσύναις εις ανθρώπους ελεήρτζηδες, και οπού να ήναι σκλάβοι σου πιστοί και χαήρ ντουγάντζηδες, τοιουτοτρόπως και έμενα την πτωχήν και ξεχωριστήν σκλάβαν σου, να με κυβερνήσης από το υψιλόν ντουβλέτη σου ότι ορίσεις και ο θεός σε φωτίσει και οι χρόνοι σου από τον θεόν πολλοί λαμπροί και δεδοξασμένοι.
μαΐου 15
της υπερτάτου σου μεγαλειότητος
σκλάβα σου παντοτινοί
Νικολάκενα από Κομπότι”. (Πηγή : Αρχείο Αλή πασά: Γεννάδειος Βιβλιοθήκη. Τόμος Γ΄, επιμέλεια Βασίλης Παναγιωτόπουλος. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 2007. Έγγραφο αρ. 1414).
