“Συνήθως η κύρια είσοδος «αυλόπορτα», βρισκόταν παραπλεύρως του οικοδομήματος «ποικίλλουσα διά της πλουσίας αρχιτεκτονικής και του ανοίγματος αυτής την μονοτονίαν της λείας επιφάνειας του αυλογήρου. Αι αυλόθηραι των χριστιανικών σπιτιών εις τας πόλεις έχουσι συνήθως ξυλίνην επίπεδον στέγασιν, εν αντιθέσει προς τας αυλοθύρας των μωαμεθανικών, αι οποίαι είναι πάντοτε σχεδόν τοξοταί μετά τετραγώνου πλαισίου προδίδοντος ανατολικήν επίδρασιν», (Ζάχος, 1928).
Η θύρα της εισόδου «άλλοτε μεν διαμορφούται με ευθύ υπέρθυρον φερόμενον εκατέρωθεν υπό απλού κοίλου κυματίου, άλλοτε δε είναι καμαρωτή με λίθινον ημικυκλικόν υπέρθυρον, διαρθρούμενον ενίοτε εις δύο ζώνας ή περιβαλλόμενον υπό οδοντωτής ταινίας. Αι καμαρωταί όμως εξώθυραι ανοίγονται, ως επί το πλείστον, επί του αυλόγυρου και φέρουσιν απ’ ευθείας εις την αυλήν. Κλείεται δε το θύρωμα διά ξυλίνων θυροφύλλων απαρτιζομένων εκ κατακορύφων ξυλίνων σανίδων προσηλουμένων επί οριζοντίων, όπισθεν τοποθετουμένων, δοκίδων τη βοηθεία ρεζέδων και σιδηρών, λίαν διακοσμητικών, γύφτικων καρφιών με μεγάλας στρογγυλάς κεφαλάς», (Ορλάνδος, 1936)
Πάνω στην πόρτα ήταν τοποθετημένοι δυο μεγάλοι, κυρτοί, σιδερένιοι ή χάλκινοι δίσκοι με κρίκους (κρικέλλες) για λαβές. Από την εσωτερική πλευρά η θύρα έκλεινε με το μάνδαλο το οποίο άνοιγε «δι’ εξωτερικώς ελκόμενον άνω διά λεπτού σχοινίου εξερχομένου δι’ οπλής». Αρκετές φορές πάνω στη θύρα υπήρχε και σιδερένιο ρόπτο.
Διαβαίνοντας κάποιος την είσοδο, περνούσε μέσα από έναν πλακόστρωτο διάδρομο, το στενό ή διαβατικό, που οδηγούσε στην αυλή που βρισκόταν στο βάθος. Δεξιά και αριστερά του διαδρόμου υπήρχαν χώροι, φωτιζόμενοι από μικρά σιδερόφρακτα παράθυρα που χρησιμοποιούνταν σαν αποθήκες και ποτέ σαν δωμάτια ύπνου……” (Πηγή : ΤΑ ΑΣΤΙΚΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ, Α. Γ. Καρρά, Άρτα, 2021)
1936 – Ο ερασιτέχνης φωτογράφος Γιώργος Βαφιαδάκης κρυφοκοιτάζει μέσα από το θολωτό διαβατικό και την αυλόπορτα, κάποιο σοκκάκι της Άρτας. (Πηγή : http://www.elia.org.gr/)
….κι εδώ άποψη του θολωτού διαβατικού το 2021, στην ανακαινισμένη κατοικία Δ. Τρουβά στην οδό Ζαλόγγου 12, στην Άρτα (Φωτο από αρχείο Δ. Τρουβά)