Η ΠΗΛΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΤΑ – ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΝΟΥΣΗΣ (1ο μέρος)

————————-
“Η μεταβυζαντινή Ηπειρωτική κεραμική, που είχε φτάσει σε αξιόλογο καλλιτεχνικό επίπεδο, ιδιαίτερα στα κεραμικά εργαστήρια της Άρτας, με το κλείσιμο του 18ου αιώνα σβήνει, καθώς οι συνεχιζόμενες καταπιέσεις και τα αποτυχημένα απελευθερωτικά κινήματα οδηγούσαν κλιμακωτά στο τέρμα της «χρυσής εποχής» του 18ου αιώνα, για τα βιοτεχνικά επιτεύγματα τουλάχιστον.
Ο λαός της υπαίθρου και των αστικών κέντρων αναγκάζεται να προμηθευτεί τα απαραίτητα κεραμικά οικιακής χρήσης από την πλούσια παραγωγή της Επτανήσου. Γι’ αυτό και πολλά επτανησιακά κεραμικά σώζονται, κειμήλια πια, στα Γιάννενα, στην Άρτα και στα χωριά, όπως τα μεγάλα πιθάρια που στολίζουν τώρα τις αυλές των σπιτιών. Η πλουσιότερο όμως τάξη και μάλιστα οι έμποροι, έφερναν άφθονες πορσελάνες της Ευρώπης και μαγιολίκια της Ιταλίας, όπως τους γνωστούς μαστραπάδες του Pesaro διακοσμημένους με ελληνικά στιχάκια. Η εισροή όμως αυτή ήταν μια ακόμα αιτία της παρακμής της βιοτεχνίας γενικά. Αυτό διαφαίνεται καθαρά και στο εξής περιστατικό: Επειδή στα Γιάννενα δεν λειτουργούσε κανένα κεραμικό εργαστήρι, η ελληνική κοινότητα ανέλαβε και ίδρυσε το 1872 ένα καλά οργανωμένο μέσα στην πόλη. Οι τουρκικές όμως αρχές σύντομα το έκλεισαν ύστερα από απαίτηση του αυστριακού προξενείου, από το φόβο του ανταγωνισμού. Η Άρτα, μεγάλο μεταβυζαντινό κεραμικό κέντρο ως το τέλος του 18ου αιώνα, έχει τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα όλα τα εργαστήριά της νεκρωμένα. Ιστορικά περιστατικά όμως έφεραν στην πόλη κάποιον Σπύρο Μανούση, κεραμιστή, γύρω στα 1821. Δούλεψε, ευδοκίμησε και οι απόγονοί του συνέχισαν την τέχνη ως τα 1960 περίπου. Ο Σπύρος Μανούσης καταγόταν από το Σούλι. Όταν ο Αλή Πασάς το χτύπησε και τ’ αφάνισε (1800-1803) οι Σουλιώτες που επέζησαν, κυνηγημένοι, πέρασαν απέναντι στην Κέρκυρα για να σωθούν. Μαζί τους γλίτωσε και ο Μανούσης. Εκεί έμαθε με άλλους Σουλιώτες την τέχνη του πηλού. Όπως διηγήθηκε ο εγγονός του Δαμιανός, «στην Κέρκυρα τότε έκαναν πήλινα πολλά, με ζωγραφιές, με κοκόρια και γράμματα και τα ταξίδευαν παντού. Με το καΐκι τα έφερναν στη Σαλαώρα και με τον καρόδρομο, άλλα πήγαιναν στα Γιάννενα – είχε καρόδρομο που περνούσε το γεφύρι του Καλόγερου – και άλλα τα έφερναν στην Άρτα, περνώντας από τη Φιλιππιάδα και τα πουλούσαν στους Αρτινούς και στους χωριάτες. Όταν ο Σπύρος Μανούσης έφυγε από την Κέρκυρα και ήλθε στην Άρτα, έστησε το πρώτο εργαστήρι κάπου γύρω από τον δρόμο Ζάρα. Τον πηλό τον έπαιρνε από τον Άραχθο ποταμό και έκανε καπάσες (πιθάρια), μπότια (σταμνιά), μπαστάρδες (κουρούπια), φραγκούλες (μικρά κουρούπια), πιάτα, φλιτζάνες, αλοιφωτά και με ζωγραφιές». Για τον Σπύρο Μανούση οι απόγονοί του μιλούνε με καμάρι: Στα χρόνια του ήταν ο καλύτερος πηλοπλάστης σε όλη την Ήπειρο. Κάποτε οι Τούρκοι από τα Γιάννενα τον κάλεσαν εκεί και του ανέθεσαν να φτιάξει πήλινους υδροσωλήνες για το υδραγωγείο. Η δουλειά του έγινε τόσο καλή που η φήμη του έφτασε στη Βάρνα. Τον κάλεσαν εκεί και δούλεψε πάλι για υδραγωγείο. Η σωματική του δύναμη ήταν καταπληκτική. Όταν βρισκόταν στα Γιάννενα, έτυχε να γιορτάζεται το ραμαζάνι. Τούρκοι αθλητές έκαναν επίδειξη της δύναμής τους στην «άρση βαρέων βαρών». Ξαφνικά μπαίνει στον στίβο ο Μανούσης και με μια γρήγορη κίνηση φανερώνεται ανώτερός τους. Οι Τούρκοι ντροπιάστηκαν τόσο, που σαν νύχτωσε τον κυνήγησαν να τον σκοτώσουν……….(Πηγή : Άρθρο της Αγγελικής Χαριτωνίδου στο Περιοδικό ΕΚΦΡΑΣΗ, τχ. 1,Οκτώβριος 2015, Άρτα)

Στη φωτογραφία “Κεραμοπλάστης, 1960-1970” (Πηγή : Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείο Μπενάκη) 

Δημοσιεύθηκε στην Λαογραφικά και άλλα. Αποθηκεύστε τον μόνιμο σύνδεσμο.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *