———————
“Για την κατάσταση της εβραϊκής κοινότητας της πόλης, κατά τους πρώτους αιώνες της οθωμανικής κυριαρχίας, βασικές πηγές πληροφόρησης αποτελούν τα φορολογικά κατάστιχα των κατακτητών και οι responsa, δηλαδή οι γραπτές γνωμοδοτήσεις διακεκριμένων ραβίνων για ζητήματα που σχετίζονταν με την ερμηνεία του μωσαϊκού νόμου. Με την επικράτηση των Οθωμανών στην περιοχή της Ηπείρου και την εμπέδωση αισθήματος στοιχειώδους ασφάλειας διαμορφώθηκαν οι προϋποθέσεις για την απρόσκοπτη ανάπτυξη της πόλης εκτός των τειχών. Αμέσως μετά την κατάκτηση ένα τμήμα των Εβραίων της Άρτας, όπως άλλωστε και των Ιωαννίνων, αναγκάστηκε από την πίεση της κεντρικής εξουσίας να μετοικήσει στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί ίδρυσε μάλιστα ξεχωριστή συναγωγή, που αριθμούσε 24 φορολογούμενα νοικοκυριά το 1540 και 23 το 1545. Οι δημογραφικές αυτές απώλειες όμως υπερκαλύφθηκαν μετά το 1492, όταν άρχισαν να καταφθάνουν στην Άρτα αλλεπάλληλα κύματα ξεριζωμένων από την Ισπανία και κυρίως την Ιταλία. Έτσι στις δεκαετίες 1520 και 1530 η τοπική κοινότητα απαρτιζόταν από 300 τουλάχιστον εβραϊκές οικογένειες (1.200 με 1.500 περίπου ψυχές), που ασκούσαν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα σε τέσσερις συναγωγές. Οι ονομασίες των συναγωγών δηλώνουν συνήθως τη γεωγραφική προέλευση των μελών τους: «Kehilah Toshvim» (η μετέπειτα γνωστή ως «Γκρέκα»), «Calabrese», «Sicilian» και «Apulians» (η τελευταία με λιγότερες από τριάντα οικογένειες)….”
(Πηγή : Η ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΒΡΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΑΡΤΑΣ, Ε. Τόλης, ΣΚΟΥΦΑΣ, τχ. 107,2019)
Στη φωτογραφία πίνακας του Ρέμπραντ με τίτλο «Δυο Εβραίοι συζητούν, περπατώντας» (Two Jews in Discussion, Walking,by Rembrandt. Photograph: Alamy)
