Η πορεία ενός κτιρίου της Άρτας μέσα στο χρόνο……

Το κείμενο και οι φωτογραφίες που ακολουθούν, αποτελούν μέρος της παρουσίασής μου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας, με θέμα «Τα Λοιμοκαθαρτήρια και οι Υγειονομικοί σταθμοί στην Άρτα τον 19ο και  20ο αιώνα.”

Αναστασία Καρρά – Μαστραπά

Στην παραπάνω φωτογραφία απεικονίζεται ένα κτίριο το 1918, το οποίο κατά την διάρκεια της επιδημίας του Εξανθηματικού τύφου στην Άρτα, χρησιμοποιήθηκε σαν το Κεντρικό Απολυμαντήριο της πόλης. Η φωτογραφία προέρχεται από το βιβλίο «Ο Εξανθηματικός τύφος εν Ηπείρω» των γιατρών Albert Vaudremer και Κυριάκου Κυριαζίδου, που εκδόθηκε το 1919. Σύμφωνα με τα γραφόμενα «Στο κέντρο της Άρτας ιδρύθηκε κεντρικό απολυμαντήριο, σε ένα ευρύχωρο κτήριο κοντά στο Κάστρο. Περιλάμβανε αποφθειριατήριον (με κουρείο και λουτρό για δέκα άτομα και  δωμάτιο ένδυσης των καθαρών ρούχων) και το κυρίως απολυμαντήριο».

Που να ήταν άραγε το εν λόγω κτίριο? Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά την φωτογραφία θα δούμε ότι δίπλα του ακριβώς, στα δεξιά της φωτογραφίας, ορθώνεται ο μεγαλοπρεπής όγκος του Ρολογιού της πόλης ενώ  πίσω του διακρίνεται ο επιβλητικός τοίχος του Κάστρου της Άρτας. Το κτίριο λοιπόν αυτό βρισκόταν δίπλα στο Ρολόι, ένα στοιχείο που μπορεί κατά κάποιο τρόπο να μας οδηγήσει στο να βρούμε στοιχεία για την κατασκευή του και την λειτουργία του.

Η θέση του

Πρώτα – πρώτα, όσον αφορά τη θέση του, το κτίριο βρισκόταν στην κατά την οθωμανική περίοδο «Πλατεία του Ρολογιού», όπου είχε ανεγερθεί το μεγαλοπρεπές Τζαμί του Βαγιαζήτ Χαν και το Ρολόι της Πόλης. Η πλατεία, που βρίσκονταν ακριβώς έξω από το Κάστρο της Άρτας, αποτελούσε το κέντρο των Οθωμανικών συνοικιών που εκτείνονταν στη νότια και δυτική πλευρά της. Ήταν δε και το εμπορικό κέντρο της Άρτας καθώς εκεί κατέληγε και ο δρόμος της πόλης με τα οθωμανικά καταστήματα, το «Τουρκοπάζαρο», ενώ ένα μεγάλο χάνι, που εξυπηρετούσε τους εμπόρους και τους  ταξιδιώτες,  είχε ήδη κτιστεί εκεί από τον 17ο αιώνα, όταν ο Εβλιγιά Τσελεμπή επισκέφτηκε την Άρτα.

«…..Και υπάρχει και ένας εμπορικός δρόμος. Πέρα απ’ αυτό το δρόμο, στο κάτω μέρος του τζαμιού του Σουλτάνου  Βαγιαζήτ Χαν είναι χτισμένο ένα μεγάλο πανδοχείο. Μπροστά στην πόρτα αυτού του πανδοχείου υψώνεται ένας θαυμαστός  πύργος : Είναι ένας  επιβλητικός πύργος  ρολογιού στην άλλη πλευρά του δρόμου απέναντι από το χάνι, ένας πύργος που η καμπάνα του είναι πολύ μεγάλη. Ο ήχος του ακούγεται καθαρά, μια ολόκληρη ώρα μακριά. Διαθέτει δίσκο που περιστρέφεται μια φορά σε  24 ώρες Είναι πολύ καλλιτεχνικό κι  ένα τέτοιο τεχνικά κατασκευασμένο με μηχανισμό  ρολόι, δεν υπάρχει σε καμιά άλλη χώρα» (Καρρά, 2024)

Η χρήση του

Επιπλέον  στοιχεία για τα κτίρια στην Πλατεία του Ρολογιού αντλούμε από την περιουσία του βακουφιού του Royal Kasapbasi Mehmed Agha τον Μάρτιο του 1704 (Καρρά, 2024), σύμφωνα με το οποίο ο Μεχμέτ Αγάς του Ισκεντέρ Μπέη (Iskender Bey), κάτοικος Κωνσταντινούπολης, σημαιοφόρος της φρουράς του παλατιού, εκτός από τα  καταστήματα και τα οικόπεδα που είχε δωρίσει στο τζαμί του Βαγιαζήτ Χαν, είχε κτίσει και ένα σχολείο (madrasah) όπου οι μαθητές θα διδάσκονταν το Κοράνι. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι στο τζαμί δωρίζεται «….Το οικόπεδο που βρίσκεται κοντά στο τζαμί στο οποίο κατεδαφίστηκε το κτίριο από το βακούφι του αείμνηστου Κιοσέ Μεχμέτ Πασά (Kose Mehmed Pasa) και το νέο σχολείο και το χαμάμ που χτίστηκε σ’ αυτό». Επομένως στην Πλατεία του Ρολογιού βρισκόταν ακόμη ένα θρησκευτικό σχολείο και ένα λουτρό.

Παρατηρώντας επίσης τα χαρακτηριστικά του «ευρύχωρου», όπως αναφέρεται,  κτιρίου (απολυμαντηρίου) στη φωτογραφία, τα μεγάλα παράθυρα, το αέτωμα, και τα άλλα αρχιτεκτονικά στοιχεία, είναι σαφές ότι πρόκειται για ένα επίσημο κτίριο, που μας οδηγεί να αναλογιστούμε ότι ίσως το εν λόγω κτίριο ήταν το οθωμανικό, θρησκευτικό σχολείο στην Πλατεία του Ρολογιού, κοντά στο τζαμί Βαγιαζήτ Χαν, καθώς η αρχιτεκτονική των οθωμανικών λουτρών ήταν εντελώς διαφορετική.

Το κτίριο μέσα στο χρόνο

Προσπαθήσαμε λοιπόν  να ανασυνθέσουμε την ιστορία του κτιρίου και την πορεία του μέσα στο χρόνο, με βάση φωτογραφίες που υπάρχουν και το απεικονίζουν.

Στην πρώτη φωτογραφία του 1910, το κτίριο στην Πλατεία του Ρολογιού,  μόλις διακρίνεται, πίσω από τα δέντρα. Η φωτογραφία είναι από το αρχείο Μπανταλούκα, όπως δημοσιεύτηκε στο Λεύκωμα του Ε. Ιντζέμπελη, «ΑΡΤΑ, 1881 – 1941», Άρτα, 2010.

Στη δεύτερη φωτογραφία το ίδιο κτίριο το 1918, όπως δημοσιεύτηκε στο βιβλίο «Ο Εξανθηματικός τύφος εν Ηπείρω», Albert Vaudremer και Κυριάκος Κυριαζίδης, Αθήνα, 1919.

Στην τρίτη φωτογραφία, στις αρχές του 1930, απεικονίζεται το ίδιο κτίριο, με  διαφορετική πλέον  μορφή. Η στέγη έχει αλλάξει και το αέτωμα δεν υπάρχει πια, ωστόσο τα ανοίγματα της εισόδου και των παραθύρων παραμένουν ίδια, ενώ έχουν μπει υαλοστάσια. Πιθανόν, κρίνοντας από τους μαθητές που ποζάρουν για την φωτογραφία,  το κτίριο να είχε χρησιμοποιηθεί ως Σχολαρχείο. Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα σχολείο ΑΡΤΗΝΗ ΕΥΘΥΝΗ, τχ. 191, το 2007.

Στην τέταρτη φωτογραφία του ερασιτέχνη φωτογράφου Γιώργου Βαφιαδάκη, το 1936, διακρίνεται η μοναδική είσοδος του Πύργου του Ρολογιού με την πέτρινη σκάλα και το κτίριο του απολυμαντηρίου – σχολαρχείου από την πίσω πλευρά. (Πηγή : http://www.elia.org.gr/)

Στην πέμπτη φωτογραφία του Στ. Μαλικόπουλου με ημερομηνία 27 Μαρτίου 1947, διακρίνονται τα ερείπια του κτιρίου. Η περιοχή έχει διαμορφωθεί με την κατασκευή του Β’ Δημοτικού Σχολείου Άρτης (Πηγή : Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη, Λεύκωμα ΠΡΟΤΑΣΗ, Άρτα, 1991.

Στην έκτη και τελευταία φωτοκάρτα, όπου διακρίνεται τμήμα του φρουρίου και το Ρολόι, από την δεκαετία του ’60, τα ερείπια του κτιρίου είναι ακόμη ορατά. Σήμερα δεν υπάρχει τίποτα που να μαρτυρεί ότι εκεί βρισκόταν ένα οθωμανικό, ιστορικό κτίριο.

Κείμενο : Αναστασία Καρρά

Δημοσιεύθηκε στην Η Αρχιτεκτονική στην Άρτα και την γύρω περιοχή. Αποθηκεύστε τον μόνιμο σύνδεσμο.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *