———————-
Ο σπιτικός φούρνος ήταν μικρή πολυτέλεια στα χωριά των Τζουμέρκων και του Γαβρόβου. Οι πιο πολλοί ετοίμαζαν το ψωμί τους πάνω στο χώμα ή στη ζεστή πλάκα στο τζάκι, μια σταχτοκουλούρα χωρίς προζύμι, που κάποτε η οικογένεια την έτρωγε μόνο με λίγες ελιές και κρεμμύδι. Την σταχτοκουλούρα οι νοικοκυρές δεν την έψηναν σε ταψί αλλά την τύλιγαν σε φύλλα κουτσουπιάς ή καρυδιάς, φρέσκα ή ξεραμένα σε αρμάθα, και την έψηναν μέσα στη χόβολη.
Και βέβαια η σταχτοκουλούρα παρασκευάζονταν από τις νοικοκυρές σε όλη την Ελλάδα. Μια πολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή από κάποιο χωριό της Στερεάς Ελλάδας διαβάζουμε από τον περιηγητή Edward Clarke από το ταξίδι του το 1801 : “Zυμώθηκε η κουλούρα και σκεπάστηκε με τη θράκα. Η γυναίκα παραμέριζε κάθε τόσο τα κάρβουνα με τα δάχτυλά της για να δει αν έσκασαν οι άκρες. Τέλος έβγαλε την πίτα από τη στάχτη και τη σκέπασε με την ποδιά της και, αφού την έκοψε προσεκτικά σε κομμάτια, έδωσε στον καθένα το μερτικό του, αχνιστό ακόμα, μαζί με ένα μεγάλο ξεφλουδισμένο κρεμμύδι. Το γευτήκαμε προσθέτοντας λίγο αλάτι, όπως ακριβώς έκανε και ο σπιτονοικοκύρης μας. Κάθε τόσο παρότρυνε να φάμε όλο το κρεμμύδι λέγοντας : Φάτε, μη σας νοιάζει, τα σακιά είναι γεμάτα! Η σπιτονοικοκυρά έσπευσε να ετοιμάσει κι άλλη λειψοκουλούρα για να τους περιποιηθεί. Ύστερα άλλη κι άλλη. Κι όταν έφαγαν όλοι και χόρτασαν, άρχισαν να μιλούν για τα βάσανά τους…… “ (Πηγή Σιμόπουλος (Κυριάκος), Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα. Τόμος Γ1: 1800 – 1810, 2003)
Στη φωτογραφία καρτ-ποσταλ με φούρνισμα του ψωμιού του φωτογράφου Νίκου Στουρνάρα στο δεύτερο μισό του 1950. (Αναδημοσίευση από την Ομάδα DELPHI-PHOTO-HISTORY)
