————————-
“Φθάσαμε στα Πέντε Πηγάδια καθώς έπεφτε γρήγορα γύρω μας η σκιά ενός κρύου και θυελλώδους δειλινού. Τα χαρακτηριστικά αυτού του τόπου δεν ήταν κατάλληλα για να εξαλείψουν οποιοδήποτε ίχνος ζοφερότητας που δημιουργούσε η εποχή του έτους και η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας. Μια συστάδα χαμηλών και κακοφτιαγμένων κτιρίων, περικυκλωμένων από βράχους, σ’ ένα υψίπεδο ανάμεσα στα βουνά, αποτελούσε τη μόνη ένδειξη ανθρώπινης κατοίκησης στην περιοχή. Πρόκειται για ένα χάνι, που είναι χώρος δημόσιας διασκέδασης των ταξιδιωτών στην Τουρκία. Η πρώτη φορά που μπήκαμε σε χάνι ήταν σε αυτήν την άγρια και ζοφερή τοποθεσία των Πέντε Πηγαδιών. Η εντύπωση που σχηματίσαμε από την εξωτερική του όψη δεν ανακουφίστηκε όταν περάσαμε, από τις μεγάλες πύλες του, μέσα σε μια τετράγωνη αυλή. Οδηγηθήκαμε σε ένα μικρό παράπηγμα με γυμνούς λασπότοιχους, χωρίς παράθυρα, χωρίς φωτιά και για δάπεδο τίποτε παραπάνω από σκέτο χώμα. Υπήρχαν αναμφισβήτητα καλύτερα δωμάτια στο χάνι, αλλά αυτά, όπως μάθαμε, είχαν καταληφθεί από κάποιους Τούρκους που είχαν φθάσει εκεί πριν από μας. Δεν γνωρίζαμε τόσο καλά τις συνήθειες της χώρας ώστε να προλάβουμε οποιαδήποτε τυχόν αναστάτωση αυτού του είδους. Ο σινιόρ Ζαβός είχε την ίδια άγνοια με μας και όλα τα είχε αναλάβει ο Δημήτριος, ο οποίος, αφού προμηθεύτηκε με δυσκολία μερικά καυσόξυλα και μία μικρή ποσότητα αρνίσιου κρέατος, μάς ετοίμασε δείπνο στο άθλιο δωμά τιό μας. Βάλαμε τα κρεβάτια μας γύρω από τη θράκα της φωτιάς και πέσαμε για ύπνο παρά τα τραγούδια και τη δυνατή συζήτηση μερικών Αλβανών χωρικών, που διέμεναν σε ένα γειτονικό τμήμα του κτιρίου.
Τα Πέντε Πηγάδια, όπως αποκαλούν οι Έλληνες το μέρος, ονομάστηκε έτσι από πέντε στρογγυλά πηγάδια που υπάρχουν κοντά στο χάνι. Είναι το υψηλότερο σημείο του δρόμου μεταξύ Άρτας και Ιωαννίνων και απέχει σχεδόν ίση απόσταση από τις δύο αυτές πόλεις. Ένας Αλβανός αξιωματικός του βεζίρη με μερικούς στρατιώτες διαμένει σε αυτό το σημείο με σκοπό τη φύλαξη του περάσματος και την είσπραξη μηδαμινών διοδίων. Από κάποιες βαρομετρικές μετρήσεις που έκανα, έχω λόγους να πιστεύω ότι τα Πέντε Πηγάδια είναι σ’ ένα ύψος 1.500 ή 1.600 ποδών πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, αλλά το τοπίο ολόγυρα πλαισιώνεται σχεδόν από κάθε πλευρά με οροσειρές πολύ μεγαλύτερου ύψους. Απολαύσαμε μία υπέροχη, αν και τρομακτική, θέα αυτών των οροσειρών όταν εγκαταλείψαμε την τρώγλη μας το πρωινό της 31ης [Οκτωβρίου 1812]. Οι νυκτερινές καταιγίδες, συνοδευμένες από ένα ψυχρό ρεύμα που κατέβασε το θερμόμετρό μου στις οκτώ το πρωί στους 42ο, είχαν καλύψει όλα τα ψηλότερα βουνά με χιόνι. Έτσι, βλέπαμε τώρα το σχήμα τους και το περίγραμμά τους, κάτω από έναν ανέφελο και παγωμένο ουρανό, με μία εντυπωσιακή ευκρίνεια. Στα βορειοδυτικά ήταν η κορυφή της ψηλής οροσειράς που ονομάζεται Ολίτσικα. Στα βορειοανατολικά και πιο κοντά σε μας βρίσκεται μια μεγάλη ορεινή μάζα, που μας είπαν ότι λέγεται Σκλίβανι. Μεταξύ αυτής και της απόκρημνης οροσειράς των Τζουμέρκων, ο ποταμός της Άρτας ακολουθεί το ρου του νότια προς τα πεδινά.” {Πηγή : Ο ΑΓΓΛΟΣ ΓΙΑΤΡΟΣ HENRY HOLLAND ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΠΡΕΒΕΖΑΣ, Νίκος Δ. Καράμπελας, 2009, Πρεβεζάνικα Χρονικά, τχ. 45-46)
Στη φωτογραφία (1960ς) : Το φρούριο στα Πέντε Πηγάδια που χτίστηκε το 1805 από Τούρκους του Αλή Πασά ( Φωτο του Α. Βερτόδουλου από το Λεύκωμα ΗΠΕΙΡΟΣ, Γιάννενα, 1995)
————————–
1960ς : Εκδρομείς στο φρούριο στα Πέντε Πηγάδια (Φωτο του Απόστολου Βερτόδουλου από το Λεύκωμα ΗΠΕΙΡΟΣ, Γιάννενα, 1995)
