Δόξες Αγήραντες του Δεσποτάτου

———–
“Τρεις ώρας μακράν της Άρτης κατά την εκ ταύτης εις Πρέβεζαν ή Ιωάννινα αμαξιτόν κείται η Φιλιππιάς έχουσα άλλοτε πληθυσμόν 3.000 ψυχών και κατοικουμένη μόνον υπό Τούρκων, απαγορευθέντος εντελώς τοις χριστιανοίς να μένωσιν εντός της πόλεως. Ήδη ο πληθυσμός της Φιλιππιάδος είνε ακανόνιστος, διότι οι Χριστιανοί ίδρυσαν την Ελληνικήν Φιλιππιάδα, Ελευθεροχώριον. Η Τουρκική Φιλιππιάς είνε συνέχεια της Ελληνικής απεχούσης της πρώτης 5’. Είνε χρ. καθαρώς Ελληνικόν. Διά τούτο οι Τούρκοι καταλαβόντες, μετά την δήωσιν αυτής, την γενομένην κατ’ Απρίλιον 1897 υπό των ημετέρων, εις το μέρος τούτο έκτισαν την Τουρκικήν Φιλιππιάδα εις την οποίαν απηγόρευσαν να κτίζωσιν, ως είπομεν, Έλληνες θέλοντες , διά του μέσου τούτου, να σχηματίσωσιν όλως Τουρκικόν συνοικισμόν.(Πηγή : ΝΕΑ ΕΛΛΑΣ κατά το Γερμανικόν του Καρόλου Μπαίδεκερ και Meyer και το γαλλικόν του Giude Joanne – Isambert, Τρύφωνος Ευαγγελίδου, εν Αθήναις, 1913)

Στη φωτογραφία «Φιλιππιάδα, Κεντρική οδός προς Ιωάννινα» – Φωτοκάρτα του Νίκου Κουρτίδη, 1936-39.

——————–

1.Σαλαγόρα, κείται επί Όρμου μεταξύ του λαιμού της λίμνης Λογαρού και της θαλάσσης. Επίνειον της Άρτης…
2.Άρτα, Άρνισα, Άρσα, Άρτα, 4 ώρας από Σαλαγόρα, η οδός πεδινή, ομαλή και αμαξωτή…
3.Χανόπουλον, 2 ώρ. από Άρτης, αριστερόθεν 2 ώρ. κείται το χωρίον Στρεβίνα με 300 ψυχές, η οδός βαίνει βορείως έχουσα αριστερόθεν τον Άραθον.
4.Κουμουζάδες, 1 ώρ. από Χανόπουλον με 200 ψ. χριστ. Έλλ.
5.Μουλιανά 1 ½ ώρ. από Κουμουζάδες με 300 ψ. χρ.
6.Καρβα-σαράς (καρβάν – σαράη=ξενοδοχείον) 1 ώρ. από Μουλιανά χάνιον και χωρίον ½ ώρ. δεξιόθεν του χανίου με 200 ψ. αριστερόθεν η κώμη Κλεισούρα με 1000 ψ. Δρυόπων, ημιαγρίων πέριξ χωρίων, απαρτιζόντων λαόν ή δήμον ιδιότροπον των Αμβρακιωτών. Η οδός βαίνει επί της κλίσεως του όρους Πλάκας μ’ ελιγμούς τινας διορθωμένη.
7.Πέντε Πηγάδια ή φρέατα, 2 ώρ. από Καρβασαρά χάνιον και πύργος οχυρός με φρουράν 100-500 λιάπιδων. ½ ώρ. αριστερόθεν του χανίου κείται το χωρίον Νανόγ με 200 ψ. πατρίς του κ. Κ. Φρεαρίτου.
8.Σλίβανι 1 ½ ώρ. από Πέντε Πηγάδια και Νανόγι με 250 ψ. Βαρλαάμ ¼ από της οδού και Σλίβανι με 100 ψ. αριστερόθεν.
9.Μπουράτσα ¾ από Σλίβανι και ½ ώρ. από Βαρλαάμ με 150 ψ.
10.Πεστά 1 ώρ. από Μπουράτσα, δεξιόθεν της οδού ¼ με 140 ψ.
11.Άγιος Παντελεήμων 2 ώρ. από Πεστά χωρίον 100 ψ.
12.Τσλερέσι ¾ από Άγιον Παντελεήμονα και ¼ δεξιόθεν της οδού 140 ψ.
13.Ροβίλιαστο χάνι ¾ από Τσλερέσι παρά την οδόν Φερεκίσι ½ ώρ. δεξιόθεν του Χανίου μς 50ψ. Θερφανά ½ ώραν αριστερόθεν του Χανίου με 150 ψ.
14.Άγιος Δημήτριος Χάνιον ¾ από Χάνι Ροβίλιαστο η οδός εισέρχεται εις τα Ηλύσια Πεδία των Ιωαννίνων, κάμποι του Γιαννίκου.
15.Νεοχώριον ½ ώρ. από Άγιον Δημήτριονμε 100 ψ. Μπάρτσι ¼ αριστερόθεν της οδού με 50 ψ. Κουτσουλιό ¼ δεξιόθεν του Νεοχωρίου 180 ψ.
16.Κατσικάς1/2 ώραν από Νεοχώριον, αριστερόθεν της λίμνης 150 ψ.
17.Ιωάννινα 1 ώραν από Κατσικά 16 από Άρτας, 20 από Σαλαγόρας…..

(Πηγή : ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ υπό Β.Δ. Ζώτου, Μολοσσού, Εν Αθήναις, 1878)

Στη φωτογραφία “Χάνι στο δρόμο Πρέβεζα – Γιάννενα, 1921” ( “Preveza-Janina road, Khan & curious rock”, Atchley, Shirley Clifford, 1921, Ipeiros, British School at Athens, Digital Collection)

——————
“Οι αγγαρείες στις οποίες υποβάλλονταν οι ραγιάδες για το πολυετές και ατελεύτητο πρόγραμμα οδοποιίας των Τούρκων ήταν τρομακτικές. Και βέβαια μόνο δρόμους δεν απέδιδε. Απεναντίας ήταν χρυσωρυχείο, μιας και απέδιδε χρυσές λίρες, λιμούρα «κομπίνας» της τοπικής αρχής και των εργολάβων. Σε ανταπόκριση του «Νεολόγου» της 31ης Ιανουαρίου 1876 διαβάζουμε :
«Άλλοτε εστέλλοντο οι κάτοικοι των χωρίων αδιακρίτως ίνα εργασθώσιν, ως επί παραδείγματι εις τον δρόμον τον μεταξύ Άρτης και Ιωαννίνων. Οι μεν των καμποχωρίων ειργάζοντο σωματικώς, οι δε του Ζαγορίου επλήρωνον ούτως πως. Εάν μία κοινότης είχεν επί παραδείγματι 400 άρρενα μικρά μεγάλα, έπρεπε να πληρώση διά 800 ημερομίσθια. Η πληρωμή εδίνετο κατά δύο τρόπους : ή ο μουχτάρης της κοινότητος συνεφώνει με τον εργολάβον χωρικόν από τα καμποχώρια και τω επλήρωνε το αντίτιμον των 800 ημερομισθίων ή διώρθωνε το πράγμα άλλως πως. Δεν ήτο δύσκολον να συναφθή σύμβασις μεταξύ του μηχανικού ή του επιστάτου, του επιτετραμμένου υπαλλήλου και του εργολάβου χωρικού, όστις αντί να μεταχειριστή τον πραγματικόν αριθμόν των εργατών μετεχειρίζετο τους ημίσεις ή το τέταρτον, και η ενταύθεν προκύπτουσα ωφέλεια διενέμετο αναλόγως……Ο δρόμος της Άρτης – Ιωαννίνων τοσάκις κατεσκευάσθη και επισήμως εκοινοποιήθη ότι ετελείωσε, και όμως ουδέποτε τελειόνει. Εις αυτόν άλλοτε προσεκλήθησαν τα πλέον απομεμακρυσμένα χωρία του Ζαγορίου, τα οποία ουδεμίαν σχέσιν με αυτόν τον δρόμον έχουσι και εστάλησαν από την κατοικίαν των εις απόστασιν 13-15 ωρών να εργασθώσιν, ως προείπον, διά πληρωμής και αντικαταστάσεως. Η οδοποιία διά την κοινότητα εστοίχιζε σχεδόν μίαν δευτέραν φορολογίαν διά της οποίας εφορολογούντο και αι χήραι γυναίκες εκ μέρους των μουχτάρηδων, οίτινες εποίουν την διανομήν έκαστος κατά το δοκούν». …..(Πηγή : Άρθρο του Γιάννη Πινδέα στην Ηπειρωτική Εταιρεία, τχ.136,1988)

Στη φωτογραφία “1930-32 : Διαδρομή Άρτα – Γιάννενα”. (Φωτο Nowack, Ernst , 1930/1932, Dovizdjana. Deutsche Fotothek)