Στο άρθρο του “The Journal of the Royal Geographical Society of London”, από το οποίο ήδη έχουμε παρουσιάσει αρκετά αποσπάσματα, ο συγγραφέας James Wolfe μας δίνει μια λεπτομερή περιγραφή του Κάστρου των Ρωγών το 1830, σχεδόν 200 χρόνια πριν. Το απόσπασμα που ακολουθεί περιγράφει λεπτομερώς το πέρασμα του ταξιδιώτη από την περιοχή :
“……..Επτά μίλια δυτικά της Άρτας, στο δρόμο προς την Πρέβεσσα, βρίσκεται ο οικισμός Ιμάμ Τσαούς και περίπου μισό μίλι προς τη Β.Δ. από αυτό, διασχίζοντας τον Hippolytos, βρίσκονται τα ερείπια του Charadrum, που σήμερα είναι γνωστό με το όνομα Rogous. Κείτονται πολύ ευδιάκριτα σε έναν λόφο περίπου εκατόν ογδόντα πόδια ύψος. Ένα τείχος, που σε πολλά σημεία φτάνει ακόμη τα δώδεκα ή δεκατέσσερα πόδια ύψος, περιβάλλει τη βάση του λόφου, ο οποίος είναι τόσο κατάφυτος από πυκνό δάσος, που θα ήταν αδύνατο να τον ανέβεις, όμως εξ αιτίας του ζήλου των πιστών, τα ευσεβή τους πόδια έχουν χαράξει ένα μονοπάτι προς το νεοελληνικό παρεκκλήσι που πλέον αγιάζει την κορυφή του.
Μάλλον σε μια απόσταση περισσότερο από τη μέση της διαδρομής προς τα πάνω, μπορεί κάποιος να εντοπίσει έναν άλλο τοίχο που η κορυφή του περιβάλλεται ξανά από μια ετερογενή μάζα από τείχη της ελληνικής, ρωμαϊκής και φραγκικής εποχής. Τα θεμέλια είναι από τραχιά κυκλώπεια τοιχοποιία. Το προαναφερθέν παρεκκλήσι κοσμείται με θραύσματα αρχαίας αρχιτεκτονικής όπως κιονόκρανα που μετατρέπονται σε βάσεις και αντίστροφα και κάποια τμήματα θριγκού σχηματίζουν τα σκαλιά προς την πόρτα. Από πού προήλθαν αυτά, δεν μπορώ να πω, καθώς το Charadrum ήταν μόνο στρατιωτικό φυλάκιο, και είναι δύσκολο να φανταστώ ότι οι Έλληνες της σύγχρονης εποχής μετέφεραν αυτά τα λείψανα από την Άρτα, την κοντινότερη πόλη, ακόμη και για θρησκευτικούς σκοπούς. Πιθανότατα ο ίδιος ο τόπος είχε παλαιότερα στην κορυφή του έναν ναό. Ο Πολύβιος αναφέρει τον Φίλιππο που πέρασε από αυτό το μέρος μετά την πολιορκία του Άμβρακου. Η χώρα γύρω από τους Ρογκούς είναι πλούσια και όμορφη, και γεμάτη με ελαιόδεντρα. Το έδαφος υψώνεται απότομα προς τα βόρεια, προς το Μαύρο Βουνό. Υπήρχε μια γέφυρα πάνω από το ποτάμι, αλλά τη στιγμή της επίσκεψής μου είχε ξεβραστεί από τα νερά του ποταμού, έτσι υποχρεωθήκαμε να μεταφερθούμε με κανό, ή μονόξυλο, όπως το ονομάζουν εδώ….” (Πηγή :Observations on the Gulf of Arta, Made in 1830, Author(s): James Wolfe, Source: The Journal of the Royal Geographical Society of London , 1833, Vol. 3 (1833), pp. 77-94 Published by: Wiley on behalf of The Royal Geographical Society (with the Institute of British Geographers).
Στη φωτογραφία ένα από τα δύο σκίτσα του Edward Lear με το Κάστρο των Ρωγών, με ημερομηνία 3 Μαίου 1849. (Πηγή : https://digitalcollections.library.harvard.edu/)
