Από την περιοδεία του σπουδαίου βυζαντινολόγου Σπυρίδωνα Λάμπρου στα Τζουμέρκα. Στα “Σημειώματά” του ο Σ. Λάμπρος μας δίνει πληροφορίες για δημοτικά τραγούδια, αρχαιολογικά ευρήματα, τοπωνύμια, λεξιλόγιο της περιοχής, ιστορικά γεγονότα κ.α.
- Άνωθεν του χωριού Γοριανών, κειμένου εν ευκάρπω κοιλάδι εν τη περιοχή της Κουκουλίστης ΚΑΣΤΡΟΝ έχον έκτασιν 30 περίπου στρεμμάτων εν μικρώ υψεί. Προς δυσμάς άνωθεν του Αράχθου, οπόθεν φαίνονται και οι χλοερώτατοι αγροί της Τζοβίστας, φαίνεται να υπήρχεν η είσοδος. Πλησίον εκεί φυλακή εις βάθος. Εν άλλω μέρει, παλάτι. Λείψανα τειχών ισογωνίων προς βορράν και ανατολάς εκτάσεως 10 περίπου μέτρων εις ύψος 2 – 3. Αλλαχού τείχη ασβεστωμένα. Ευρίσκονται νομίσματα με ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ. Πλήθος κεραμίων. Τινές κέραμοι υδραγωγείου ηυλακωμέναι. Βεβαίως το κάστρον υπήρχε και κατά τους βυζαντιακούς χρόνους.
- Γέρων τις εκ του χωρίου Ρωμανού διηγείτο, ότι τις συγχωριανός του είχεν εύρει αυτού παρισταμένου σερμενίτσαν (λίκνον) λιθίνην έχουσαν γράμματα εφ’ εκατέρας πλευράς, ην και έθραυσαν ουδέν ευρόντες εν αυτή.
- Εν τω χωρίω Ρωμανού είδον νομίσματα, εν οις εν της αχαϊκής συμμαχίας (Πηγή : ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ, τεύχος Α’, Αθήνησιν, 1923)
Μπορείτε να διαβάσετε για για το Σ. Λάμπρου στο λινκ https://doxesdespotatou.com/o-tzoymerkiotis-stin-katagogi-spyrid/
και στο λινκ https://doxesdespotatou.com/simeiomata-poikila-ek-tzoymerkon-to/
Στη φωτογραφία “Ασημένια δραχμή έκδοσης της Ηπειρωτικής Δημοκρατίας από το 238-168 π.Χ.. Η μπροστινή όψη απεικονίζει το κεφάλι του Δωδωναίου Δία με το μονόγραμμα ΕΚ κάτω από την προτομή. Η πίσω όψη έχει έναν αετό που στέκεται στραμμένος προς τα δεξιά πάνω σε έναν κεραυνό μέσα σε ένα στεφάνι βελανιδιάς με τη λέξη AΠΕΙΡΩΤΑΝ . Το κέρμα είναι 20 χιλιοστά και ζυγίζει 5 γραμμάρια”.
