“Πρόκειται για ένα στολίδι. Για ένα κόσμημα ανεκτίμητης αξίας γιατί συμπυκνώνει την ιστορία της πόλης. Το πρώην Δημαρχείο αναστηλώθηκε και μαζί του η ιστορική μνήμη της Άρτας με όλη την αρχοντιά, την υψηλή αισθητική και τον πολιτισμό που αποπνέει αυτός ο χώρος.
Χτισμένο στα τέλη του 19ου αιώνα το κτίριο έφτασε στα όρια της κατάρρευσης. Η επέμβαση σωτηρίας του κρίθηκε κάτι περισσότερο από αναγκαία. Και ευτυχώς ξεκίνησε το Νοέμβριο του 2020 από την ανάδοχο του έργου εταιρεία «ΙΛΙΣΣΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΑΤΕ». Με αρχική πίστωση 2 εκατ. ευρώ μέσω του προγράμματος «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξης 2014-2020» του ΕΣΠΑ ολοκληρώνεται πλέον η αναστήλωση, στερέωση, αναπαλαίωση, συντήρηση και ανάδειξη του ιστορικού Δημαρχείου. Ολοκληρώνεται ως προς το αρχικό έργο, που αφορά και το μεγαλύτερο τμήμα του κτηρίου. Κι αυτό διότι στην πορεία χρειάστηκε συμπληρωματική πίστωση για να κατασκευαστεί η πίσω πλευρά του. Αυτή δηλαδή που λόγω ξυλοκατασκευής είχε υποστεί ολική αλλοίωση. Αποτυπώθηκε ήδη από την εταιρεία, καθαιρέθηκε και προχωρούν εργασίες με σιδηροκατασκευή. Το συγκεκριμένο τμήμα, θα επενδυθεί εκ νέου με ξύ- λο, επιστρέφοντας με κάθε λεπτομέρεια στην αρχική του αρχιτεκτονική.
Η «ΙΛΙΣΣΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΑΤΕ» μάς άνοιξε την πόρτα του εμβληματικού κτιρίου την περασμένη Παρασκευή και περάσαμε το κατώφλι του για πολλοστή φορά. Όμως όλα ήταν διαφορετικά. Σαν το ρολόι του χρόνου να γύρισε στο παρελθόν όταν χτίστηκε η πάλαι ποτέ οικία Ζάρρα.
Ο εκπρόσωπος της εταιρείας Γιώργος Σταματίου επισήμανε προς τον «Τ» ότι ο βαθμός δυσκολίας για την αναστήλωση και την συντή- ρηση υπήρξε ιδιαιτέρως υψηλός. «Χρειάστηκε να εργάζεται επί 2,5 μήνες όλο το γραφείο για την αποτύπωση και την αποξήλωσή του λόγω της εκτεταμένης φθοράς και της επικινδυνότητας» επισήμανε. Ωστόσο, καθοριστικός παράγοντας της επιτυχούς παρέμβασης υπήρξε η τεράστια εμπειρία. Η «ΙΛΙΣΣΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΑΤΕ» είναι η πιο παλιά τεχνική εταιρεία στην Ελλάδα. Βρίσκεται σήμερα υπό την ευθύνη της 5ης γενιάς, έχοντας αναστηλώσει και συντηρήσει πάρα πολλά ιστορικά κτίρια (Μον Ρεπό στην Κέρκυρα, Ζάππειο Μέγαρο, Μαράσλειο στην Αθήνα και αλλού).
Το ιστορικό Δημαρχείο έχει συνολικό εμβαδόν 600 τετραγωνικά μέτρα, διαθέτοντας από το υπόγειο έως τον όροφό του 15 ξεχωριστούς χώρους. Όλα αποτυπώθηκαν και η αναστήλω- ση, στερέωση και συντήρησή τους έγινε χωρίς καμιά αλλαγή στην αρχική τους αρχιτεκτονική.
Η λιθοδομή είχε υποστεί εκτεταμένη φθορά και η ενίσχυση με τσιμεντενέσεις ξεπέρασε τα συνήθη μεγέθη σε ποσότητα υλικού. «Το υλικό είχε αποδομηθεί εσωτερικά και ήταν γεμάτο κενά», εξήγησε στη συνάντηση που είχαμε, παρουσία και των συνεργατών του πολιτικών μηχανικών, Απόστολου Τσινέρη, εργοταξιάρχη και Σπύρου Βούβαλη.
Από τεχνικής απόψεως πραγματοποιήθηκε επέμβαση αναστήλωσης από το υπόγειο έως τον όροφο, καθώς συντήρηση και αλλαγή στέγης. Έγιναν καθαιρέσεις παλιών σοβάδων, νέα αρμολογήματα, τοποθετήθηκαν νέα ξύλινα δοκάρια και πατώματα, δημιουργήθηκαν διαφράγματα με κόντρα πλακέ θαλάσσης. Έγινε καθα- ρισμός και συμπλήρωση όλων των λίθινων, μεταλλικών και ξυλουργικών στοιχείων, όπως επίσης ενίσχυση και αναπαραγωγή ζωγραφικού διάκοσμου.
Έτσι, πολύ απλά σήμερα όλα τα ταβάνια του κτιρίου είναι ξανά ζωγραφισμένα όπως στο παρελθόν. Από την είσοδο ακόμα ο επισκέπτης βλέπει τη διαφορά καθότι έχει συντηρηθεί ο ζωγραφικός διάκοσμος που θυμόμαστε στην οροφή του μεγάλου διαδρόμου, το ασπρόμαυ- ρο πλακάκι τους ενώ παράλληλα συντηρήθηκε το μικρό τμήμα της μαρμαρογραφίας στην τοιχοποιία και συμπληρώθηκε με ζωγραφικό διάκοσμο το τμήμα που δεν σωζόταν. Τα γραφεία του ισογείου (στην οικία Ζάρρα κουζίνα, γραφείο Αλ. Ζάρρα κλπ), έχουν αναστηλωμένα ταβάνια, τοιχοποιία, κουφώματα και εσωτερικές πόρτες. Όμως και στον όροφο η διαφορά είναι αισθητή στη μεγάλη σάλα, μετέπειτα αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου ενώ και στα υπόλοιπα δωμάτια, αργότερα γραφεία, έγινε αναπαραγωγή όσων ο χρόνος είχε καταστρέψει.
Πόρτες, πατώματα, τζάμια, οι παλιοί πολυέλαιοι, γενικά όλα τα στοιχεία του έχουν συντηρηθεί, αποκτώντας την παλιά τους λάμψη και αίγλη. Η μεγάλη ξύλινη σκάλα, την οποία με συγκίνηση ανεβήκαμε ξανά, ενισχύθηκε και συντηρήθηκε από εξειδικευμένο συνεργείο, παραμένοντας όμως η ίδια. Αυτή η σκάλα που διάβηκαν μεγάλες προσωπικότητες του προηγού- μενου αιώνα τόσο όταν λειτουργούσε ως Δημαρχείο όσο και την εποχή των εορτών και δεξιώσεων από την οικογένεια Ζάρρα. Το ίδιο έγινε και με τα περίτεχνα κάγκελα στα μπαλκόνια του κτιρίου που αφαιρέθηκαν, συντηρήθηκαν, επανατοποθετήθηκαν και βέβαια βάφτη- καν ξανά στο ιστορικό λευκό τους χρώμα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το κτίριο αρχικά διέθετε τέσσερα τζάκια, που όμως στην πορεία του χρόνου και ενόσω λειτουργούσε ως Δημαρχείο, είχαν κλείσει. Αυτά, λοιπόν, δεν υπάρχουν όμως στα κενά σημεία που βρέθηκαν στην τοιχοποιία του κτιρίου τοποθετήθηκαν όλα τα ηλεκτρομηχανολογικά στοιχεία που φέ- ρει σήμερα. Διότι πλέον με τον πιο διακριτικό τρόπο το ιστορικό Δημαρχείο διαθέτει εξαερισμό, νέο αυτόματο φωτισμό σε ορισμένες αίθουσες και γύρω από τα ταβάνια του τοποθε- τήθηκε και κρυφός φωτισμός που τα αναδεικνύει ως πίνακες ζωγραφικής. Διαθέτει πια μονάδες κλιματισμού, συστήματα πυρασφάλειας παντού, μέχρι και ανελκυστήρα! Μάλιστα αυ- τός είναι γυάλινος και τοποθετήθηκε από το υπόγειο έως τον όροφο. Στο υπόγειο του κτιρίου, εξάλλου, κατασκευάστηκαν και τουαλέτες.
Σ’ αυτό το σημείο οι εργασίες υπήρξαν χρονοβόρες, καθότι είναι γνωστό ότι κατά την εξυγίανση του εδάφους από την εταιρεία ανευρέ- θηκαν στοιχεία από την αρχαιότητα. Ακολούθησε αρχαιολογική έρευνα και σήμερα ένα μέρος αυτών, αφού αποτυπώθηκαν, παραμένουν αφανή, με αλλαγή χρώματος στο δάπεδο που τα οριοθετεί. Ωστόσο, τοποθετήθηκε ένα τζάμι 80 Χ 40 εκατοστά για να αφήνει στο φως το τμήμα τοιχίου αρχαίας κατοικίας που επίσης εντοπίστηκε στο υπόγειο του κτιρίου.
Σημαντική υπήρξε η επέμβαση που χρειάστηκε η «πίσω ενότητα», όπως την αποκάλεσαν οι μηχανικοί της εταιρείας. Πρόκειται για τον χώρο πίσω από το χειμερινό καθιστικό που χρησιμοποιούνταν και ως πλυσταριό, αλλά και για άλλες εργασίες φροντίδας του αρχοντικού Ζάρρα. Αυτό είχε υποστεί – λόγω ξύλινης κατασκευής – εκτεταμένη φθορά. Οπότε αποτυπώθηκε, ξηλώθηκε και τοποθετήθηκε ξανά ως σιδηροκατασκευή που θα επενδυθεί με ξύλο ώστε να μην διαφέρει από εκείνη του παρελθόντος. Σ’ αυτό το χώρο θα λειτουργούν και τουαλέτες για τον όροφο.
Με την συντήρηση και την επανατοποθέτηση των ξύλινων στοιχείων, δηλαδή των περίτεχνων ραφιών που χρονολογούνται από τον 19ο αιώ- να ολοκληρώθηκε και η μεγάλη αίθουσα του ισογείου, ήτοι ο χώρος που λειτουργούσε το εμπορικό κατάστημα της οικογένειας. Μιας οικογένειας που χάρη στον Αλέξανδρο Ζάρρα (1863-1958), μέγα ευεργέτη στης Άρτας, που με απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου (37/1957) μνημονεύεται έως σήμερα και έχει ταυτίσει την ιστορία της με αυτή της πόλης.
Το αρχοντικό της, μετέπειτα ιστορικό Δημαρχείο, με υπουργική απόφαση τον Ιούνιο του 1988 χαρακτηρίστηκε «έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία». Πέρασαν, ωστόσο, πολλά χρόνια ώστε να τύχει αυτής της προστασίας. Το 2014 ολοκληρώθηκαν, με δήμαρχο Αρταίων τον Χρήστο Τσιρογιάννη, οι διαδικασίες και οι διαβουλεύσεις που είχαν ξεκινή- σει από την προηγούμενη Δημοτική Αρχή, με δήμαρχο τον Γιάννη Παπαλέξη, ώστε να αγοραστούν ιδιοκτησίες του ισογείου και υπογείου. Ήταν καταστήματα που ο μέγας ευεργέ- της είχε δωρίσει στο παρελθόν, πριν το υπόλοιπο της οικίας προσφερθεί για την λειτουργία του ως Δημαρχείο της πόλης. Έκτοτε και ενόσω περιήλθε όλο το οικοδόμημα στον Δή-μο, προχώρησε η ένταξή του στο ΕΣΠΑ για αναστήλωση, στερέωση, συντήρηση και ανάδειξη από την απερχόμενη Δημοτική αρχή. Ουσιαστική προς αυτή την κατεύθυνση ήταν η συμβολή της συμπολίτισσάς μας Ευγενίας Φωτονιάτα, ειδικής γραμματέως Διαχείρισης Τομεακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΤΠΑ και του ΤΣ επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ.
Έτσι, σήμερα, ευτυχώς – και επιτυχώς – ανακτά την παλιά του αίγλη και μπορεί πια να ενταχθεί στη ζωή των πολιτών, παρέχοντας τη δυνατότητα στις νεότερες γενιές Αρτινών να γνωρίσουν την ιστορία του τόπου τους, να την τιμούν, δημιουργώντας παράλληλα σ’ αυτό τον χώρο τις δικές τους μνήμες…” (Ρεπορτάζ της Βίκυς Καινούργιου στην εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ Άρτας, 31 Δεκεμβρίου 1923)
Η φωτογραφία της παλιάς σκάλας από το εσωτερικό του κτιρίου είναι του Χρήστου Καραβασίλη.
