Μετά από έναν αριθμό περίπου 3000 φωτογραφιών που έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα μας τα δύο τελευταία χρόνια, σκεφτήκαμε να κάνουμε μια αναδρομή στον τύπο των φωτογραφιών που έχουμε συναντήσει στην περιοχή μας στις αρχές του 20ου αιώνα, περίπου δηλαδή μέχρι τον πόλεμο του ’40.
Οι πρώτες φωτογραφίες από την Άρτα αφορούν την πρώιμη φωτογράφηση των Βυζαντινών μνημείων της πόλης, που έγινε από τον βυζαντινολόγο Γεώργιο Λαμπάκη στα τέλη του 19ου αιώνα (1896-1898). Η σειρά αποτελείται από 24 φωτογραφίες που φυλάσσονται στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. Αργότερα έχουμε αρκετές φωτογραφίες από αρχαιολόγους (όπως ο Αριστοτέλης Ζάχος το 1916 και ο Αναστάσιος Ορλάνδος το 1936), Έλληνες και ξένους περιηγητές, πολεμικούς ανταποκριτές, επαγγελματίες φωτογράφους στους οποίους είχε ανατεθεί η φωτογράφιση από διάφορους φορείς (όπως ο Σ. Μελετζής που έβγαλε φωτογραφίες για λογαριασμό του ΕΟΤ το 1937 -38) ή ακόμη και ερασιτέχνες φωτογράφους (όπως η Έλλη Παπαδημητρίου, στις περιοδείες της για την προσφυγική αγροτική αποκατάσταση από το 1928 μέχρι το 1931).
Όσο αφορά τις οικογενειακές ή προσωπικές φωτογραφίες αυτή την εποχή, μπορούμε να διακρίνουμε τις παρακάτω κατηγορίες :
-Φωτογραφίες του ζευγαριού κυρίως μέσα σε στούντιο.
-Φωτογραφίες γάμου, κυρίως στους Καλαρρύτες και στο Συρράκο.
-Φωτογραφίες μικρών παιδιών, είτε σε στούντιο, είτε στην ύπαιθρο από κάποιο πλανόδιο φωτογράφο με φόντο τον τοίχο ενός σπιτιού.
-Οικογενειακές φωτογραφίες, κυρίως σε κάποια γιορτινή εκδήλωση και πάντα σε εξωτερικό χώρο.
-Στρατιωτικές φωτογραφίες. Αρκετές φωτογραφίες απ’ αυτή την εποχή απεικονίζουν αξιωματικούς ή στρατιώτες, είτε από το τόπο κατάταξής τους ή από το μέτωπο, φωτογραφίες με αφιερώσεις που θα συντρόφευαν τους γονείς και τα αδέλφια κυρίως σε περιόδους πολέμου, που ο στρατιώτης δεν ήξερε αν θα γύριζε ζωντανός.
-Τέλος έχουμε και τις μεταθανάτιες φωτογραφίες, οι οποίες σε όλες τις περιπτώσεις είναι φωτογραφίες που περιλάμβαναν και τους συγγενείς που βρίσκονταν πίσω ή γύρω από το νεκρό. Οι λήψεις αυτές ήταν στημένες από τον φωτογράφο και χρειάζονταν αρκετή ώρα μέχρι να τοποθετηθούν όλοι στην κατάλληλη θέση, ανάλογα με το βαθμό συγγένειας που είχαν με τον νεκρό. Στην πόλη μας μια μεγάλη συλλογή από μεταθανάτια πορτραίτα υπάρχει στο φωτογραφικό αρχείο του Δ. Ν. Μητσιάνη.
Μπορεί η φωτογράφιση του νεκρού με τα σημερινά δεδομένα, να μας φαίνεται αποκρουστική, θα πρέπει να λάβουμε όμως υπ’ όψη μας ότι η φωτογραφία αυτή αποτελούσε τις περισσότερες φορές τη μοναδική απεικόνιση της μορφής του νεκρού μέλους της οικογένειας, που θα διατηρούσε ζωντανό στη μνήμη το πρόσωπο που πέθανε, και στις επόμενες γενιές. Η νεκρική φωτογραφία ήταν για πολλούς το μοναδικό φωτογραφικό πορτρέτο που υπήρχε. Αποτελούσε, λοιπόν, την τελευταία ευκαιρία για την καταγραφή των χαρακτηριστικών κάποιου αγαπημένου, τον οποίο ο θάνατος απαίτησε τόσο ξαφνικά. Τέτοιες φωτογραφίες θεωρούνταν γενικά «θεραπευτικές», ενώ παράλληλα επαλήθευαν το θάνατο κάποιου προσώπου στους συγγενείς που έμεναν μακριά. Ίσως επίσης, οι άνθρωποι της εποχής εκείνης να ήταν πολύ περισσότερο “εξοικειωμένοι” – αν μπορεί να το πει κανείς – με το θάνατο, αν λάβουμε υπόψιν μας τους τόσους πολέμους που στοίχισαν τη ζωή εκατοντάδων νέων ή τις θανατηφόρες ασθένειες που ταλάνιζαν τη ζωή των ανθρώπων…… Σχεδόν όλοι έχουμε παππούδες και γιαγιάδες που έχασαν όχι μόνο ένα αλλά και δυο και τρία αδέλφια ή παιδιά, σε παιδική ηλικία, από ασθένειες.
Σήμερα, Μεγάλη Πέμπτη, επιλέξαμε να αναρτήσουμε μια τέτοια σπαρακτική φωτογραφία ενός νεαρού άντρα, γιού μιας Αρτηνής οικογένειας που πέθανε, πριν ακόμα πατήσει τα 20, από πνευμονία. Η τραγικότητα της στιγμής που αποτυπώνεται στα πρόσωπα της μητέρας και των συγγενών, ακόμη και σήμερα μας γεμίζει θλίψη και συγκίνηση για το θάνατο αυτού του νέου ανθρώπου. Τα στέφανα και ο δίσκος με τα κουφέτα υποδηλώνουν ότι ο νεαρός άντρας ήταν ανύπαντρος. Τα κρίνα και τα άνθη της πορτοκαλιάς μας δείχνουν ότι ήταν άνοιξη…..(Φωτογραφία από την προσωπική συλλογή φίλης της σελίδας)
Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για το μεταθανάτιο πορτραίτο στο λινκ https://doxesdespotatou.com/to-metathanatio-portraito-toy-19oy-aiona/
Για τη Συλλογή Λαμπάκη μπορείτε να βρείτε πληροφορίες στο λινκ https://doxesdespotatou.com/i-agia-theodora-sti-syllogi-lampaki/
