“…..1926. Ο πρωτότοκος γιός της οικογένειας Παπαδοπούλου Χρήστος (Ίλτσκαγια Ρωσίας 1907 – Αθήνα 2003), σε ηλικία 19 χρονών στην Τρίπολη, όπου εργάζεται εποχιακά. Πέρασαν μόλις 7 χρόνια από τη μέρα που, στο λιμάνι του Νοβοροσίσκ, χωρίς να τον αντιληφθεί κανείς, ανέβηκε σε ένα από τα αγκυροβολημένα πλοία που «φόρτωνε πρόσφυγες». Το αγόρι περιδιάβαζε ανενόχλητο στο κατάστρωμα, όταν ακούστηκε το σφύριγμα που ειδοποιούσε ότι το πλοίο αναχωρεί. Έντρομο έβαλε τις φωνές, προκλήθηκε ταραχή με το ερώτημα «Τίνος είναι το παιδί;». «Είναι του δασκάλου». Το πλοίο δεν μπορούσε πια να ξαναδέσει. Ο υπεύθυνος για τις αναχωρήσεις των προσφύγων υπέδειξε να τον συνοδεύσει στο ταξίδι για την Ελλάδα κάποιος της οικογένειας. Ο κλήρος έπεσε στην 15χρονη θεία Ρόζα, την αδελφή της γιαγιάς. Όλα έγιναν με ταχύτητα πανικού. Το πλοίο έριξε ανεμόσκαλα και η νεαρή Ρόζα, κρατώντας ένα μπογαλάκι, γαντζώθηκε και ανέβηκε ένα – ένα τα αιωρούμενα, από τριχιά σκαλοπάτια. Οι δυό τους στριμωγμένοι στο κατάστρωμα, πήραν το δρόμο του νόστου για την πατρίδα, μια πατρίδα που βρίσκονταν ήδη στη δίνη του δραματικού υστερόγραφου του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Στην Κωνσταντινούπολη τους έδωσαν ένα καρβέλι ψωμί. Η άφιξη, η καραντίνα, τα «στάλισμα» των εξαθλιωμένων προσφύγων στο λιμάνι του Πειραιά, η επαιτεία, οι πόρτες που έκλειναν κατάμουτρα αλλά και τα καλά συναπαντήματα, είναι καταγραμμένα στο «απωλεσθέν» ημερολόγιό του. Με τη μεσολάβηση του Ερυθρού Σταυρού η οικογένεια βρήκε τα αγνοούμενα μέλη της : τη Μαρία στο Ορφανοτροφείο Θηλέων των Σερρών, τον μοναχογιό και προστάτη της οικογένειας Χρήστο και την άδολη θεία Ρόζα……” (Πηγή : Ν’ ΑΚΟΥΓΑ ΤΗΝ ΛΑΛΙΑΝ ΤΟΥΣ, Ε. Ντάτση, Αθήνα, 2024)
