—————–
“Οικούμενον υπό οικογενειών 25, έχον και Ναόν του αγίου Νικολάου, και έτερον πανάρχαιον του αγίου Νικολάου και ένα ιερέα, και ο μεν ανωτέρω αρχαίος ναός ευρίσκεται βεβυθισμένος και υπόγειος, καταβυθισθείς ούτος υπό του ποταμού ορμήσαντος, συνεργεία οθωμανού τινος Αρταίου, φθονούντος υπό φανατισμού τους κατοίκους χριστιανούς. Ο δε έτερος ο και νέος ωκοδομήθη επί των ημερών του Μητροπολίτου Σωφρονίου.” (Από το ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΑΡΤΗΣ, Σεραφείμ Βυζάντιος, Αθήνα, 1884)
Στη φωτογραφία ο Άγιος Νικόλαος της Ροδιάς στις Κιρκιζάτες Άρτας. Φωτογραφία της Αμερικανίδας Αρχαιολόγου Doreen Canaday Spritzer το 1936/1937, από το αρχείο της σχολής The American School of Classical Studies at Athens, που περιλαμβάνεται στη συλλογή της με τίτλο “Various parts of Greece, by one who never saw them”.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΤΣΙΦΛΙΚΙΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΧΑΝ ΣΤΟΥΣ ΚΙΡΚΙΖΑΤΕΣ ΤΟ 1913
“Το αγρόκτημα Κιρκιζατών παρουσιάζει ιδιοτυπία καθόσον σ’αυτό υπάρχουν γαίες καθαρής ιδιοκτησίας, δημόσιες γαίες με εξουσιαστές, γαίες βακουφικές και γαίες μοναστηριακές, η κάθε μία από τις οποίες έχει διαφορετική νομική ρύθμιση, γι’αυτό θα παραθέσουμε μόνο τα ονόματα των κυρίων η εξουσιαστών και την έκταση που κατείχε ο καθένας απ’ αυτούς. Όσο αφορά τη νομική σχέση, όπου δεν υπήρχε αυτοπρόσωπη καλλιέργεια, ίσχυε το σύστημα της μπάσταινας.” (Από το αντίστοιχο άρθρο του Ε. Πατσαλιά στο περιοδικό του Μ/Φ Συλλόγου ΣΚΟΥΦΑΣ, τ. Δ’)
Σημείωση : Με τον όρο “μπάσταινα” εννοούμε το δικαίωμα που είχε ο κολλήγος στο αγρόκτημα να καλλιεργεί και να καρπώνεται επ’ άπειρον ορισμένο επιμέρους τμήμα του τσιφλικιού (κλήρο), με όρια καθορισμένα και με την υποχρέωση να πληρώνει κάθε χρόνο στον ιδιοκτήτη ποσοστό σε είδος από τους καρπούς του κτήματος. Το μπασταινουχικό δικαίωμα ο κολλήγος το κατείχε κληρονομικά και μπορούσε να το μεταβιβάσει ελεύθερα σε τρίτους με πράξεις όσο ζούσε ή μετά το θάνατό του, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του ιδιοκτήτη. Ο τελευταίος δεν είχε δικαίωμα να τον αποβάλει από τον κλήρο του, λύνοντας μονομερώς τη μπασταινουχική σχέση, ούτε να κανονίζει κατά βούληση την κατανομή των μπασταινών. Η ίδια σχέση ανάμεσα στον μπασταινούχο και στον τσιφλικούχο υφίστατο και στην περίπτωση που γαιοκτήμονας ήταν το δημόσιο ή νομικό πρόσωπο (βακούφι). Σε αδρές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι σε όλα τα δημόσια κτήματα (ιμλιάκια) της Ηπείρου και κατά το πλείστον στα βακουφικά, το μεγαλύτερο ποσοστό των καλλιεργητών ήταν μπασταινούχοι, ενώ στα ιδιωτικά τσιφλίκια ήταν πολύ μικρότερο, αφού εκεί επικρατούσαν οι κοινοί κολλήγοι.
Κιρκιζάτες, 1960ς (?) :Μια μεγάλη παρέα σε αναμνηστική φωτογραφία – Παντελής Σερέτης, Θωμάς Μπόκος, Μίνως, Ρίζος, Ζώης Αναγνώστης, Βάσσης, Γεώργιος Μπαλατίνιας (Μολφολίνης) και άλλοι (Φωτο από αρχείο Κωσταντίνου Α. Ματσούκα, έρευνα κ. Κ. Μπανιάς)
