—————–
“Μία άπό τάς άρχαιοτέρας καί πλέον ίστορικάς εβραϊκάς κοινότητας τής ‘Ελλάδος είναι καί τής Άρτης, μέ ζωήν 800 ετών καί πλέον. Ή Ισραηλιτική Κοινότης Άρτης φαίνεται νά έχη ίδρυθή προ τού 1173 καί είναι άγνωστον πότε καί έπειτα άπό ποιόν μεγάλον διωγμόν τό πρώτον έγκατεστάθησαν οί ισραηλίται εις Άρταν. Πρώτος αναφέρει τήν ισραηλιτικήν κοινότητα Άρτης ό Ραμπί Μπεγιαμίν έκ Τονδέζης ό οποίος περιώδευσε τό 1173 ολόκληρον τήν Ευρώπην καί συνέλεξε στοιχεία διά τήν ζωήν καί τήν δράσιν τών ‘Εβραίων τής Ευρώπης. Μεταξύ άλλων Ίσραηλητικών Κοινοτήτων αναφέρει καί τήν Κοινότητα τής Άρτης αριθμούσαν 100 οίκογενείας καί μέ πλουσίαν πνευματικήν καί θρησκευτικήν δράσιν. Κατά την περίοδον του Δεσποτάτου τής ’Ηπείρου χάρις εις την εργατικότητα τής φυλής καί τήν ύποστήριξιν τών Δεσποτών καί ιδίως τού Μιχαήλ Αγγέλου Κομνηνού ή ισραηλιτική παροικία τής ’Άρτης κατέστη αξιόλογος καί έπέδειξε σπουδαίαν έκπολιτιστικήν καί οικονομικήν δραστηριότητα. Τότε ίδρύθη καί ή πρώτη συναγωγή ή παρά τό φρούριον τής ’Άρτης μέ σχολήν διδασκαλίας τής εβραϊκής (Μιζράς), έκ τής όποίας απεφοίτησαν πολλοί σπουδαίοι διδάσκαλοι (Ραμπανίμ). Τήν ιδίαν εποχήν ίδρύθη καί τό ίσραηλιτικόν νεκροταφείον παρά τό Πετροβούνιον επί χώρου τόν όποιον εδώρησε εις τήν ισραηλιτικήν παροικίαν ή ‘Αγία Θεοδώρα σύζυγος τού Μιχαήλ ’Αγγέλου Κομνηνού διά Χρυσοβούλου τό όποιον έσώζετο εις τά αρχεία τής Κοινότητας μέχρι τοΰ 1944. ’Ακολουθεί μία περίοδος οικονομικής άναπτύξεως διά τούς έβραίους τής ’Άρτης μέχρι τό 1346, ότε υπέστησαν τόν πρώτον διωγμόν υπό τού Κράλη Σέρβου κατακτητού Στεφάνου Δουσά…..”
(Πηγή : Άρθρο του Ραφαήλ Γκιούλης στο περιοδικό ΣΚΟΥΦΑΣ, τχ.7, 1957)
Στη φωτογραφία “Ιακώβ Γκανής, Πρόεδρος της Εβραικής Κοινότητας Άρτης 1918-20” (Πηγή : The Jewish Museum of Greece)