———————-
Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος η 27η Ιανουαρίου, για να μην ξεχάσουμε την εποχή που η ανθρωπότητα αποκάλυψε το χειρότερο πρόσωπό της. Ας είναι αυτή η μέρα αφορμή για την αφήγηση της ιστορίας και τη διατήρηση ζωντανής της ιστορικής μνήμης κι ας αποτίνουμε φόρο τιμής στους Αρτηνούς Εβραίους που ξεκληρίστηκαν παίρνοντας μαζί τους κι ένα κομμάτι της ιστορίας της πόλης μας, θυμίζοντας την ιστορία του Μπέσου Σαμπά…….
“Ο Μπέσος Σαμπάς γεννήθηκε στην Άρτα το 1882 και καταγόταν από οικογένεια εμπόρων, η οποία αναφέρεται στις πηγές ήδη από τον 16ο αιώνα ως αρτινή οικογένεια. Δραστηριοποιήθηκε επιχειρηματικά στην Άρτα, αλλά και στη γύρω περιοχή (Φιλιππιάδα, Λούρος κλπ).
Τον Οκτώβριο του 1909 παντρεύτηκε την Τελένια, θυγατέρα του Αβραάμ Μάτσα και της Καλομοίρας Ρούσσου. Έζησαν με σχετική άνεση για την εποχή και μεγάλωσαν μια πολυμελή οικογένεια στο σπίτι τους στην οδό Μακρυγιάννη.
Από τα 6 τους παιδιά, μόνο 2 γλίτωσαν από τη ναζιστική λαίλαπα: ο Γιοσούλας με τη σύζυγό του Ασήμω και τον γιο τους Βικτωράκη, οι οποίοι κρύφτηκαν με τη βοήθεια του χωροφύλακα, που τους χτύπησε την πόρτα εκείνο το βράδυ της 24ης Μαρτίου 1944. Ο χωροφύλακας, όταν τους είδε, βεβαίωσε τον Γερμανό τον οποίον συνόδευε ότι επρόκειτο για χριστιανούς. Φυγαδεύτηκαν ακολούθως από άνδρες του ΕΔΕΣ στα βουνά και σώθηκαν.
Ο άλλος τους γιος, Ιωσήφ ή Γκιουζέπης έχασε σύζυγο και παιδί στα στρατόπεδα, αλλά ο ίδιος κατόρθωσε να γυρίσει ζωντανός, μα ρημαγμένος.
Τα δύο αδέρφια συνέχισαν τα πρώτα μεταπολεμικά τη ζωή τους στην Άρτα. Μάλιστα ο Γιοσούλας εξελέγη δημοτικός σύμβουλος και κατά την περίοδο της αναχώρησής του για την Αθήνα, το 1958, ήταν αντιδήμαρχος, ενώ ο Γκιουζέπης παντρεύτηκε την Κούλα Μιζάν και έκαναν 3 παιδιά στην Άρτα: την Τελένια, τον Μπέσο και την Σανδρούλα.
Οι απόγονοί τους, σκορπισμένοι σήμερα σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη ΗΠΑ και Ισραήλ, έχουν ως κοινό τόπο αναφοράς την Άρτα: την Άρτα των οικογενειακών αφηγήσεων, την άγνωστη Άρτα, την Άρτα των χριστιανών φίλων και κουμπάρων, την Άρτα του Ολοκαυτώματος, με τις αναμνήσεις ανθρώπων που αναίτια θανατώθηκαν, να αιωρούνται στα υγρά της σοκάκια.
Ας θυμόμαστε κι εμείς… Κι ας μνημονεύουμε όλες τις αθώες ψυχές των συμπατριωτών μας, που μαρτύρησαν μονάχα επειδή γεννήθηκαν εβραίοι…
Ποτέ ξανά!
(Ευχαριστούμε τον κύριο Θεοχάρη Βαδιβούλη για την φωτογραφία και την ιστορία της Οικογένειας Σαμπά)