Ελένη Κωσταντινίδου, η “Ζαν Ντ’ Αρκ της Ηπείρου”

“……Η Ελένη Κωνσταντινίδου, σύμφωνα με τις λιγοστές πηγές που υπάρχουν γύρω από το όνομά της και τη δράση της ήταν σημαιοφόρος της Ηπειρωτικής Φάλαγγας, του σώματος των εθελοντών που έλαβε μέρος στο ελληνοτουρκικό πόλεμο  του 1897 στο μέτωπο της Ηπείρου, ασυνήθιστο γεγονός για τις αντιλήψεις τις εποχής, σχετικά με τις δυνατότητες του γυναικείου φύλου.  Η Ζαν Ντ’ Άρκ της Ηπείρου, έτσι την αποκάλεσε ο τύπος της εποχής, ελληνικός και ξένος. Στο περιοδικό “Οικογένεια” του έτους 1897 εντοπίστηκε άρθρο, της διευθύντριας του εντύπου, Άννας Σερουΐου με τίτλο: «Μία γυναικεία στρατιωτική προσωπικότης», αφιερωμένο στην Ελένη Κωνσταντινίδου, την θρυλική σημαιοφόρο της Ηπειρωτικής Φάλαγγας.

Από το συγκεκριμένο άρθρο, που είναι κατατοπιστικό,  αντλούμε στοιχεία που ρίχνουν φως στις αντικρουόμενες πληροφορίες των εφημερίδων σε σχέση με την ηλικία της Ελένης αλλά και τον τόπο καταγωγής της. Η αρθρογράφος αναφέρει ότι όταν γίνεται γνωστή η είδηση της αναχώρησης της Ηπειρωτικής Φάλαγγας, για το μέτωπο του πολέμου,  στην οποία συμμετέχει  και ένα κορίτσι, η Ελένη Κωνσταντινίδου, η ίδια μαζί με φίλης της πηγαίνουν στον Στρατώνα του Πυροβολικού, όπου γινόταν η εκπαίδευση των εθελοντών, για να την συναντήσουν

Οι στρατώνες του Πυροβολικού την εποχή εκείνη βρίσκονταν στη γωνία Βασιλίσσης Σοφίας, που τότε λεγόταν Κηφισίας, και Ρηγίλλης.  Εκεί «πλήθος ανθρώπων συνωστίζετο προ της μεγάλης θύρας, και εισήλθομεν εις τον ευρύν περίβολον του στρατώνος πυροβολικού, ένθα πολυποίκιλος κόσμος περιεκύκλου καθ’ ομίλου τους μέλλοντας ν’ απέλθωσιν προς επιτέλεσιν του ιερού προς την Πατρίδα καθήκοντος». (Σερουΐου)

Ανάμεσα στο πλήθος βλέπει τους πρωτεργάτες της δημιουργίας του εθελοντικού σώματος : Τον Μάρκο Μπότσαρη Συνταγματάρχη του Μηχανικού, περιστοιχισμένο από ομάδα εθελοντών, αλλά και τον Ιωάννη Σέχο Συνταγματάρχη επίσης του Μηχανικού και Βουλευτή Κερκύρας, καθώς  και τον διαπρεπή δημοσιογράφο Αγησίλαο Γιαννόπουλο, Ηπειρώτη που «πάντες ούτοι περιήρχοντο του ομίλου δίδοντες αναγκαίας τινάς οδηγίας». (Σερουΐου).

Ανάμεσα στους εθελοντές  υπάρχουν καλόγηροι, 457 τον αριθμό, που έχουν έρθει από το Άγιο Όρος να καταταχθούν αλλά μόνο 3 από αυτούς έχουν γίνει δεκτοί από τον Μάρκο Μπότσαρη.

Επίσης, στον περίβολο του Στρατώνα,  βρίσκεται και μία άλλη γυναίκα εθελοντής, «κόμης λυτής»,  η Ελένη Μπισμπίκη,  28 ετών από το Άργος, η οποία όμως δεν έγινε δεκτή  και πηγαίνει να καταταχθεί σε άλλο εθελοντικό σώμα: «Ήτο γυνή με φυσιογνωμίαν συνήθη (…) με χροιάν μελαχρινήν, και ανάστημα μέτριον». (Σερουΐου). Η αρθρογράφος προσπαθεί, ανάμεσα στο πλήθος να διακρίνει, τη φιγούρα της Ελένης Κωνσταντινίδου, αλλά εις μάτην. Η Ελένη δεν φαίνεται πουθενά. Από τις πληροφορίες που συλλέγει μαθαίνει ότι το πρωί είχε γίνει ένα είδος τελετής κατά την οποία όλοι οι εθελοντές, υπό την σημαία και την παρουσία των διοργανωτών του σώματος, ορκίστηκαν  ότι θα θεωρούν την Ελένη Κωνσταντινίδου ως αδερφή τους. Αλλά «και το εσπέρας προ της αναχωρήσεώς των έμελλον επίσης πάντες προ αυτής αποκαλυπτόμενοι να ωμόσωσιν εκ νέου τον όρκον της αδελφοποιήσεως». (Σερουΐου)

Η Ελένη Κωνσταντινίδου, λοιπόν, για να μπει στο σώμα των εθελοντών έπρεπε να πραγματοποιηθεί το τελετουργικό της αδελφοποιήσεως. Αυτή την πληροφορία δεν την ανέφερε καμία από τις εφημερίδες της εποχής. Η Ελένη Κωνσταντινίδου μετά το τελετουργικό της αδελφοποιήσεως γίνεται η αδελφοποιτή, η σταυραδερφή του σώματος των εθελοντών. Η παρουσία μιας σταυραδερφής  σε ομάδα που περνά από την τελετουργία της αδελφοποιΐας, «έχει την έννοια της αδελφικής προστασίας και φροντίδας για μελλοντική αποκατάσταση μιας ορφανής ενός αδελφοποιτού».(Ζωριάνος)

Η Ελένη Κωνσταντινίδου όπως θα δούμε  στη συνέχεια ήταν ένα κορίτσι ορφανό από πατέρα που είχε έρθει να καταταχθεί με τον αδερφό της στο σώμα των εθελοντών. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι εθελοντές, κατά την ιεροτελεστία της αδελφοποιήσεως, ορκίζονται στον αδελφοποιτό τους, αδερφό της Ελένης, να την φροντίζουν και να την προστατεύουν. Η Σερουΐου,  αφού δεν κατάφερε να εντοπίσει  την Ελένη Κωνσταντινίδου στον χώρο του Στρατώνα του Πυροβολικού, πιθανόν μετά από κάποια πληροφορία, κατευθύνεται, με την παρέα της, προς το σπίτι του Συνταγματάρχη Μάρκου Μπότσαρη που και εκείνος πηγαίνει εκεί να αποχαιρετήσει την σύζυγό του Αφροδίτη. Ανάμεσα στον κόσμο, που βρισκόταν στο σπίτι, ήταν και η δεκαεξάχρονη, τελικά, Ελένη. Η αρθρογράφος μίλησε ιδιαιτέρως με την Ελένη Κωνσταντινίδου και συνοπτικά μεταφέρει στο άρθρο της τις παρακάτω πληροφορίες :

Η Ελένη Κωνσταντινίδου, σύμφωνα με το άρθρο της Σερουΐου,  γεννήθηκε στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 1871. Η μητέρα της ήταν από τη Νάξο και ο πατέρα της, οδοντίατρος στο επάγγελμα, ήταν Αθηναίος που ανατράφηκε στην Σμύρνη. Η Ελένη μεγάλωσε στον Καύκασο και έλαβε ανατροφή από τον πατέρα της αρρενωπή. Έξι μήνες πριν τον  είχε χάσει   και καθώς ήταν δεινή σκοπεύτρια αποφάσισε να καταταγεί μαζί με τον αδελφό της Γιώργο.

Συγκεκριμένα η αρθρογράφος γράφει: «Προ οκταετίας η οικογένειά της ενεκατέστη εις Τυφλίδα του Καυκάσου, και ο πατήρ της την ανέθρεψε αρρενωπά, υπό την ζωογόνον αύρα των μεγαλοπρεπών του Καυκάσου ορέων, με όπλον ανά χείρας, καταστήσας αυτήν δεξιάν σκοπεύτριαν, όπερ την έπεισεν να καταταχθή μετά του αδελφού της Γεωργίου ως εθελοντής. Προ οκταετίας εγκαταλείψασα τας Αθήνας, επανήλθεν ευθύς άμα έφθασε μέχρις αυτής η απήχησις του πρώτου κροτήσαντος τηλεβόλου. Στερηθείσα δε του πατρός της, αποθανόντος προ εξ μηνών εκ καρδιακού νοσήματος, ουδένα άλλον τρέφει διακαέστερον πόθον, ή να επανέλθη νικήτρια, και φέρει εν Αθήναις της εις Κωνσταντινούπολιν διαμένουσαν νυν μητέρα της μετά των 5 αδελφών της, προς οριστικήν υπό τον γλαυκόν ουρανόν μας εγκατάστασιν». (Σερουΐου).

Ακολουθεί μία περιγραφή της Ελένης. Η αρθρογράφος την περιγράφει ως κόρη «μετρίου αναστήματος, μελαχρινή στρογγυλοπρόσωπη, με άρρητον γλυκύτητα στόματος, με λευκούς οδόντας, οφθαλμούς μαύρους σπινθηροβόλους, αεικινήτους, (…) ωσεί θέλοντας να εμβαθύνωσιν εις εκάστην ανθρωπίνην ψυχήν, και κρίνωσι περί της παραγομένης υπό των λόγων και της παρουσίας της εντυπώσεως» (Σερουΐου).

Συνεχίζει με την περιγραφή της στολής του εθελοντή και τον σωματότυπο της Ελένης. Είναι ένα νεαρό κορίτσι αεικίνητο, πειθαρχημένο, σκληραγωγημένο και πολύ καλά εκπαιδευμένο, αφού μπορεί να ρίξει 18 συνεχόμενες βολές, μία Ελληνίδα Ζαν Ντ’ Άρκ: «Υπό τον μέλαινα σκούφον κόμη λυτή κυμαίνεται επί των ώμων, και το χονδροειδές εκείνο φαιόν του εθελοντού ένδυμα, περιβάλλει μετρίου πάχους κορμόν, ον εξαίρει η διασταυρουμένη φυσιγγιοθήκη, και η παρά το πλευρόν ξιφολόγχη. Η κανονική ρις της, το αέττειον του βλέμματος, η βραχνή πως εκ αδιαθεσίας φωνή της, προσδίδουσι τη φυσιογνωμία αυτής παράδοξον ενεργητικότητα, ισταμένη δε ευθυτενής, και στρατιωτικώς χαιρετώσα, δια της στιβαράς και σκληραγωγημένης μικράς χειρός της, λαμβάνει ύφος αρειμανίου ενθέου όντος, δυναμένου να εμπνεύση το θάρρος εις ολόκληρον στράτευμα, και οδηγήση προς την δόξαν ως άλλη Ιωάννα Αρκία. Σκοπεύει ακαταπονήτως, δυναμένη να ρίψη 18 βολάς αλεπαλλήλους, χωρίς να αισθανθή ελαχίστην κόπωσιν. Ωκυποδεστάστη, μετά θαυμαστής αντοχής, εν πορείαα θ’ αποτελέση τόπον στρατιώτου, ον πολλοί άρρενες θα ζηλεύσωσιν».

Η Ελένη Κωνσταντινίδου είναι ένα ένθεο ον, κατά την αρθρογράφο, που μπορεί να εμπνεύσει ένα ολόκληρο στράτευμα. Στην περίπτωσή μας η Ελένη, η σταυραδερφή μπορεί να εμπνεύσει τα σταυραδέρφια της,το σώμα των εθελοντών της Ηπειρωτικής Φάλαγγας.” (Πηγή : Άρθρο της Αργυρώς Χατζηπαναγιώτου με τίτλο “1897: Μια γυναικεία στρατιωτική προσωπικότης ή Ελένη η σταυραδερφή”, 10/8/2022 στο https://www.otavoice.gr/)

Woman under Greek Flag, 1897 (add.info.: A volunteer fighter in the Turkish-Greek War poses armed next to the Greek flag.) – Date created: 01/01/1897-31/12/1897

Η Ελένη Κωσταντινίδου ποζάρει δίπλα στην Ελληνική σημαία. (Πηγή φωτογραφίας : https://www.alamy.com/)

Δημοσιεύθηκε στην Ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897. Αποθηκεύστε τον μόνιμο σύνδεσμο.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *