Η πρώτη επίσημη καταγραφή για την εκπαίδευση στην πόλη της Άρτας επί Τουρκοκρατίας έγινε από τον Ματθαίο Κ. Παρανίκα στο έργο του ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ, το 1867 «Αναγνωσθέν εν τω εν Κων/πόλει Ελληνικώ Φιλολογικώ Συλλόγω κατά Ιούνιον 1866». Μέχρι τότε υπήρχαν μόνο κάποιες αναφορές από τον Π. Αραβαντινό, στη «Χρονογραφία της Ηπείρου», κυρίως για τους λόγιους που έδρασαν στην περιοχή της Άρτας, καθώς και σκόρπιες αναφορές σε διάφορα τεύχη του Εθνικού Ημερολογίου του Βρετού.
«Εν Άρτη, ης ανέκαθεν οι Αρχιεπίσκοποι ήσαν των κληρικών οι λογιώτεροι, φαίνεται αρχαιότερον καλλιεργούμενον της παιδείας το δένδρον. Ήδη τω 1500 αυτόθι φαίνεται τα εγκύκλια παιδευθείς και εν Ιταλία τελειοποιηθείς Μάξιμος, ο Έλλην ιδίως λεγόμενος, ανήρ ελλογιμώτατος, ζηλωτής εις άκρον, πολλάς τη Ρωσσία τότε υπό πολλών κυμαινόμενη, και αξιολόγους προσενεγκών υπηρεσίας . Εφεξής δε, έκλιπούσης ίσως δια πόρων έλλειψιν της αυτόθι Σχολής, τω 1662 προτροπή Νεκταρίου του Ιεροσολύμων Μανολάκης ο εκ Καστοριάς ανήγειρε Σχολήν, κατοχυρώσας αυτήν Σιγγιλίω Πατριαρχικώ, και ικανώς προικοδοτήσας, διατηρηθείσαν μέχρι της Ελληνικής επαναστάσεως. Σωφρόνιος δε ο Λειχούδης Κεφαλλήν, προσεκλήθη τω 1670 υπό του Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Άρτης Βαρθολομαίου, ίνα από μεν της έδρας διδάσκην την φιλοσοφίαν, από δε του άμβωνος κηρύττη τον λόγον του Θεού. Μετ’ ου πολύ δε έπειτα του επισυμβάντος αυτόθι λιμού (λοιμού;) ένεκα εγκατέλιπε την Επαρχίαν ταύτην και μετέβη εις Μακεδονίαν και Θεσσαλίαν, ένθα επί τριετίαν μετά ζήλου μετήρχετο τον διδάσκαλον και ιεροκήρυκα. Περί δε τους αυτούς χρόνους (1690) εδίδασκεν αυτόθι Γεράσιμος ο Παλλαδάς, εφεξής δε ο Αρχιμανδρίτης Μακάριος ο Καβαδδάς(1695), Γρηγόριος Ιερομόναχος (1696), είτα Χρύσανθος ο Ηπειρώτης (αποθ. 1711), μεθ’ ον ο εξ Άρτης Αθανάσιος Νικολόπουλος αρξάμενος από της τρίτης δεκαετηρίδος της παρελθούσης Εκατ. και δια βίου διδάξας, παρ’ ω κατά Γεώργιον τον Αινιάνα επί 2 έτη εμαθήτευσε και Ευγένιος ο Βούλγαρις. Κατά δε το 1770 εδίδασκεν Ευστράτιος ιερομόναχος ο εκ Βιθουκουκίου.
Αρχομένης δε της ενεστώσης Εκατ. εδίδασκεν ο δημοφιλής εκ Μεσολογγίου Δημήτριος Οικονομόπουλος ο Βενδραμής, μαθητής της Παλαμαίας Σχολής μέχρι της τω 1820 αποσβέσεως της Σχολής.
Μετά δε την αποκατάστασιν των πραγμάτων εδίδασκε μέχρι του 1834 ο Ακαρνάν Κωνσταντίνος Καραπάνος, μαθητής και ούτος της Παλαμαίας Σχολής, και πρότερον μεν εν Κωνσταντινουπόλει περί τα τέλη της ΙΗ’ Εκατ. διδάσκων, είτα εν Κατούνη της Ακαρνανίας, μετά δε ταύτα εν Αγρινίω τω 1821, τελευταίον δε αποκαταστάς εν Πρεβέζη και Άρτη, ένθα απεβίωσεν τω 1840. Έκτοτε η Αρταία Σχολή βαίνει απροσκόπτως και καρποφόρως μέχρι της σήμερον λυσιτελής τα μάλιστα τοις Αρταίοις γενομένη ανέκαθεν. Λόγιοι δε Ζαχαρίας Γέργανος (1620) αρχιερεύς λόγιος, Κωνσταντίνος Βλαχούτσης (1770), Κωνσταντίνος Σακελλαρόπουλος (1800), και έτεροι μαρτυρούσι την των Αρταίων φιλομάθειαν, παρ’ οις εσχάτως και Παρθεναγωγείον συνέστη αξιόλογον». (Πηγή : Ματθαίου Κ. Παρανίκα ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ, Εν Κωνσταντινουπόλει, 1867, https://anemi.lib.uoc.gr/)
