“…..Ενδεικτικό της έλλειψης κάθε οργάνωσης από μέρους των δημοσίων και δημοτικών αρχών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιούργησε στην Άρτα η εγκατάσταση των προσφύγων, είναι το γεγονός ότι ήταν άγνωστα στις αρχές κι αυτά ακόμη τα στοιχεία της ταυτότητάς των. Έτσι ενώ το Δημοτικό Συμβούλιο στην από 3 Δεκεμβρίου 1922 απόφασή του διαπιστώνει ότι «πολλοί εκ τούτων (δηλ. των προσφύγων) έχουσιν αποθάνει, καθ’ εκάστην δε ημέραν αποθνήσκουσιν εις ή δύο, πολλάκις και πλείονες», εν τούτοις οι άνθρωποι αυτοί έχουν ταφεί χωρίς να συνταχθεί ληξιαρχική πράξη θανάτου των.
Η έκκληση του Δημοτικού Συμβουλίου με την οποία παρακαλούσε να μην εγκατασταθούν εις τον Νομό της Άρτας και άλλοι πρόσφυγες, δεν έγινε δεκτή από την κυβέρνηση, με συνέπεια, μέχρι τα μέσα του 1923, να εγκατασταθούν συνολικά στο Νομό της Άρτας 3002 πρόσφυγες, από τους οποίους 1773 γυναίκες και 1229 άνδρες. Ειδικότερα στο Δήμο Αρταίων εγκαταστάθηκαν 2137 πρόσφυγες, από τους οποίους 1262 γυναίκες και 875 άνδρες, στην Άγναντα 5 πρόσφυγες(3 γυναίκες και 2 άνδρες), στο Κομπότι 180 πρόσφυγες (79 γυναίκες και 101 άνδρες), στο Πέτα 124 πρόσφυγες (83 γυναίκες και 41 άνδρες), στις Σελλάδες 88 πρόσφυγες ( 45 γυναίκες και 43 άνδρες), στην Γραμμενίτσα 7 πρόσφυγες (5 γυναίκες και 2 άνδρες), στους Κωστακιούς 92 πρόσφυγες ( 44 γυναίκες και 48 άνδρες), στη Στρεβίνα 369 πρόσφυγες (252 άνδρες και 117 γυναίκες). Οι νέοι πρόσφυγες που προέρχονταν από τον Πόντο και την υπόλοιπη Μικρά Ασία ήταν σε καλύτερη κατάσταση από τους πρώτους, γιατί είχαν κατορθώσει να φέρουν μέρος του ρουχισμού τους όπως και μερικά κοσμήματα.
Οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν αρχικά στο Νομό της ‘Άρτας μπορεί να διαιρεθούν σε τέσσερις κατηγορίες. Τους Πόντιους που ήταν εγκατεστημένοι στη Ρωσία και μιλούσαν Ποντιακά και λίγα Ρωσικά, τους Πόντιους που κατοικούσαν στον κατεχόμενο από τους Τούρκους Πόντο και μιλούσαν Ποντιακά και ελάχιστα Τούρκικα, και τους λοιπούς που ήταν εγκατεστημένοι στην Κων/πολη και την υπόλοιπη Μικρά Ασία και που μιλούσαν Ελληνικά και Τούρκικα, όσοι δε απ’ αυτούς είχαν φοιτήσει στα ελληνικά σχολεία της Τραπεζούντας, της Σαμψούντας και της Κων/πολης εγνώριζαν και Γαλλικά. Υπήρχε όμως και μια μικρή κατηγορία προσφύγων που προέρχονταν από τα ενδότερα της Μικράς Ασίας και που μιλούσαν μόνο τουρκικά. Από άποψη επαγγελματικής ενασχόλησης, οι περισσότεροι από τους προερχόμενους από τη Ρωσία και τον Πόντο ήταν γεωργοί, ενώ οι προερχόμενοι από άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας και ιδίως από αστικές περιοχές, ήταν έμποροι και βιοτέχνες”. (συνεχίζεται……)
(Πηγή : Άρθρο του Νομικού Ε. Πατσαλιά στην Εφημερίδα ΕΡΙΒΩΛΟΣ, τχ. 11, 1990)
Στη φωτογραφία ο Κώστας Τομπουλίδης, πρόσφυγας, τσαγκάρης, αρχηγός του ΠΑΝΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ (1929-1940), πολυαθλητής, εκ των ιδρυτών του Κ.Κ.Ε. στην Άρτα το 1928 και του Συλλόγου τσαγκάρηδων το 1930. Αρχηγός επίσης και της ΜΙΚΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ. Εδώ με τον μικρότερο γιό του τον Στέφανο στο μαγαζί του δίπλα από το 1ο Λύκειο – Γυμνάσιο.
(Φωτο από αρχείο Στέφανου Τομπουλίδη, Παρουσίαση Κ. Μπανιάς)