“Κάθε οικογένεια ευκατάστατη στην Άρτα, είχε στο σπίτι της μια ή δυο ψυχοκόρες (παλιότερα τις έλεγαν δούλες). Φτωχές κοπέλες, από τις ορεινές κυρίως περιοχές, τις έπαιρναν από μικρές στα σπίτια «για ψυχικό», να βοηθούν την κυρά στις δουλειές του σπιτιού, που δεν ήταν και λίγες εκείνο τον καιρό. Οι ψυχοκόρες κοιμόταν και έτρωγαν στο σπίτι του αφέντη. Και η κυρά, απ’ την οποία είχαν πλήρη εξάρτηση, φρόντιζε για το ντύσιμό της και για την προίκα της.
Μισθό δεν έπαιρνε η ψυχοκόρη, αλλά τα αφεντικά είχαν την ηθική υποχρέωση – που εθιμικά μεταβλήθηκε σε νομική υποχρέωση – να φροντίσουν να παντρευτεί και στην περίπτωση που δεν ερχόταν το «τυχερό» της, έμενε στο σπίτι του αφέντη και τα παιδιά του ήταν υποχρεωμένα να τη συντηρούν μέχρι το θάνατό της. Αλλά και μετά το γάμο της δεν διακοπτόταν η σχέση της με την οικογένεια του αφέντη. Κάθε γιορτή και πασχαλιά τα αφεντικά θα της στέλναν κρέας, γλυκά και δώρα για τα παιδιά της, ενώ αυτή σε κάθε χαρά ή λύπη των αφεντικών ήταν παρούσα. Βέβαια σε ένα σύντομο σημείωμα όπως αυτό είναι αδύνατο να αναλύσει κανένας τον θεσμό αυτό, πολύ δε περισσότερο να ασχοληθεί με τα οικονομικά και κοινωνικά αίτια που τον εξέθρεψαν”. (Πηγή : Άρθρο του Ε. Μ. Πατσαλιά στον ΕΡΙΒΩΛΟ, τχ, 6, 1989)
Στη φωτογραφία μια νέα κοπέλα μεταφέρει νερό από από κάποιο πηγάδι της Άρτας. Σύμφωνα με την κάτοχο της φωτογραφίας, μάλλον πρόκειται για την ψυχοκόρη στο σπίτι της γιαγιάς της τη δεκαετία του ’50. Αν τυχόν πρόκειται περί άλλου προσώπου, παρακαλούμε να μας το αναφέρετε. (Φωτο από προσωπική συλλογή)