1 Αυγούστου 1914 – Επιστολή της Αστυνομικής Διεύθυνσης Άρτας προς το Επαρχιακό Ταμείο Άρτας, που διαβιβάζει αλληλογραφία σχετικά με την απόδοση τιμητικής αμοιβής στους συντελέσαντες τη σύλληψη του ληστή Α. Στριφτάρη. (Πηγή : http://www.venizelosarchives.gr/)
Δείτε επίσης https://doxesdespotatou.com/egkrisi-chrimatikoy-posoy-gia-ti-sylli/
“Σημαντική δράση στην περιοχή των Τζουμέρκων ανέπτυξαν οι ληστές Αρβανιτάκης Τάκης ή Τάκος από τα Πράμαντα κι ο Γρηγόρης Γκάρτζιος από τη Τζούρτζια Τρικάλων. Ο πρώτος πήρε μέρος στη σφαγή στο Δήλεσι και ήταν μέλος της συμμορίας του Καλαμπαλίκη μαζί με τον αδερφό του Ντίνο.
Από τη στάνη του Μελισσουργιώτη τσέλιγκα Γρηγόρη Μπανιά περνούσαν κι “έπαιρναν ψωμί” οι λήσταρχοι Γιωργάκης Μάγγανος από το Ξηρόμερο με το Στριφτάρη. Ο Γατσέλος από τη Μαχαιρά και ο Ζαφειρούλης από τον Άγιο Βασίλειο Βόνιτσας ήταν συχνοί επισκέπτες στις στάνες των νομάδων των Τζουμέρκων που ξεχείμαζαν στο Ξηρόμερο. Αυτοί ζήτησαν ξαγορά 10.000 δραχμές από τους Πραμαντιώτες τσελιγκάδες Μήτρο Καρατζένη και Τάκη Λιανό το 1922 που ξεχείμαζαν στη Γελάδα Βόνιτσας….” (Πηγή : ΟΙ ΝΟΜΑΔΕΣ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΙ ΤΩΝ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ, Ν. Καρατζένης, Άρτα, 1991)
Στη φωτογραφία “Ληστές της συμμορίας των Αρβανιτάκηδων, φωτογραφημένοι τον Απρίλιο του 1870” (Πηγή : http://boeotia.ehw.gr/)
“……Τα ελληνοτουρκικά σύνορα (1832 και 1881), που δεν προσφέρονταν λόγω της διαμόρφωσης του εδάφους για ασφαλή φρούρηση, αποτέλεσαν μόνιμη εστία ληστρικών συμμοριών, η δράση των οποίων επεκτεινόταν στις παραμεθόριες επαρχίες και των δυο επικρατειών. Τα αίτια της έξαρσης του ληστρικού φαινομένου στην Ηπειροθεσσαλία, εκτός από την κοινωνική αθλιότητα, τη γενική αναταραχή και την ανάπτυξη της νομαδικής κτηνοτροφίας, ήταν συνυφασμένα με τις αλυτρωτικές ενέργειες, την επιβίωση του κλεφταρματολισμού στις τουρκοκρατούμενες επαρχίες και την έλλειψη αποτελεσματικής καταδίωξης.
Ιδιαίτερη έξαρση του ληστρικού φαινομένου σημειώθηκε στο τελευταίο διάστημα της οθωμανικής κυριαρχίας, οπότε ουσιαστικά δεν υπήρχε διοίκηση στην περιοχή. Οι οθωμανικές αρχές ενόψει της αποχώρησης τους δεν ήθελαν, ενώ οι ελληνικές, πριν από την εγκατάσταση τους, δεν μπορούσαν να προστατέψουν τον τόπο. Την έλλειψη κάθε εξουσίας διοικητικής και αστυνομικής εκμεταλλεύτηκε, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω , πλήθος ληστών και φυγόδικων τόσο από τη Θεσσαλία και την Ήπειρο όσο και από την παλιά Ελλάδα και τις οθωμανικές επαρχίες, με αποτέλεσμα την αναζωπύρωση της ληστείας. Ο αριθμός τους ήταν αδύνατο να υπολογιστεί με ακρίβεια. Σύμφωνα πάντως με δημοσιογραφικές πληροφορίες, το καλοκαίρι του 1881 ανέρχονταν σε 8.000 άτομα . Πρόκειται βέβαια για υπερβολές. Δεν αποκλείεται μάλιστα οι υπερβολές αυτές να διοχετεύονταν επίτηδες από τις ελληνικές αρχές που, για πολλές αιτίες, πάσχιζαν με κάθε τρόπο να επισπεύσουν τον τερματισμό της οθωμανικής κυριαρχίας στις περιοχές της Ηπείρου και Θεσσαλίας.
Οι ελληνικές προξενικές αρχές, ως οι μόνες που είχαν πλέον δικαιοδοσία στις επαρχίες που επρόκειτο να προσαρτηθούν, με συνεχείς εκθέσεις τους προς το υπουργείο Εξωτερικών, ανέφεραν πολυάριθμα περιστατικά ληστειών και περιέγραφαν την έκρυθμη κατάσταση . Ανάλογο ήταν και το περιεχόμενο των επιστολών των μελών της ευρωπαϊκής οροθετικής επιτροπής, τα οποία γι’ αυτό το λόγο, σε όλες τις μετακινήσεις τους συνοδεύονταν απαραίτητα από σημαντική δύναμη ιππικού. Οι ληστές λοιπόν, συνήθως βλαχόφωνοι ή και αλβανόφωνοι (χριστιανοί και μουσουλμάνοι), περιφέρονταν κατά ομάδες στα χωριά, αιχμαλώτιζαν χωρικούς- κατά κανόνα χριστιανούς-, και ζητούσαν για την απελευθέρωση τους λύτρα. Δεν δίσταζαν επιπλέον να διαπράττουν και φόνους και να απειλούν να πυρπολήσουν τους καρπούς και τα κοπάδια ολόκληρων χωριών είτε για εκφοβισμό, είτε για τιμωρία, όταν δεν ικανοποιούνταν οι απαιτήσεις τους. Οι ενέργειες αυτές είχαν, όπως ήταν φυσικό, σοβαρό αντίκτυπο στον πληθυσμό. Έτσι, πολλοί από τους κατοίκους, τρομαγμένοι εγκατέλειπαν τα σπίτια τους και παραμελούσαν τις ασχολίες τους. Εξαίρεση αποτελούσαν μόνο οι φτωχοί εργάτες, που τολμούσαν να συνεχίζουν την εργασία τους, χωρίς βέβαια να είναι και αυτοί εξασφαλισμένοι από τον κίνδυνο. Εξαιτίας αυτής της κατάστασης οι χωρικοί ζήτησαν άδεια να οπλοφορούν, πράγμα βέβαια που δεν επέτρεψε η οθωμανική διοίκηση. (Πηγή : Η ΟΡΟΘΕΤΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ ΤΟΥ ΑΡΑΧΘΟΥ ΤΟ 1881, Α. Καρρά, Άρτα, 2021)
Στη φωτογραφία “Προσωπογραφία κλέφτη από τη Στερεά Ελλάδα. Δημοσιεύεται στο: Belle Henri, «Trois années en Grèce». Παρίσι, Librairie Hachette, 1881. Συλλογή: Βιβλιοθήκη Μουσείου Μπενάκη”
.
Χορευτικό Ράμιας Άρτης με μπροστάρη τον Δημοσθένη Τράντζα. (Από προσωπική συλλογή).
Αλ. Ντζιόκας (κλαρίνο), Νικ. Περίδρομος (βιολί), Αλ. Μιχάλης (βιολί), Αν. Μιχάλης (ντέφι), Μ. Μιχάλης (βιολί), Δ. Μιχάλης (ντέφι, λαούτο), Γ. Μιχάλης (κλαρίνο), Λ. Πρέντζας (κλαρίνο), Απ. Γιάννος (βιολί), Παντ. Γιάννος ( βιολί), Λεων. Φωτίου (βιολί), Χρ. Φωτίου (βιολί – τραγούδι), Αλ. Σπηλιάς (λαούτο), Σωτ. Κολιοκώστας (κλαρίνο), Νικ. Κολιοκώστας (τραγούδι), Κων. Κωσταβασίλης (βιολί), Κων. Κουτσαύτης (βιολί), Νικ. Παππάς (κλαρίνο), Δημ. Τυρολόγος (κλαρίνο), Θεοφ. Μπουζάνης (κλαρίνο), Γρηγ. Γιαννάκης (κλαρίνο), Ηλ. Πλιάτσικας ( κλαρίνο), Βασιλ. Ρίζος (κλαρίνο) Ευάγγ. Κουτσοκώστας (κλαρίνο), Γ. Φλούδας (βιολί), Κων. Άγγελος (τραγούδι), Χρ. Λύτρας (τραγούδι). (Πηγή : ΣΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΑ ΓΥΡΙΣΜΑΤΑ, Γ. Κουτσούμπας, Άρτα, 2004)
Στη φωτογραφία από διήγημα του Σπύρου Νεραϊδιώτη «…….Στο κλαρίνο ήταν ο Τσίλιας (Βασίλης) Στεργίου από τις Σελλάδες Άρτας και ο Σωτήρης Κολιοκώστας, από το Παλιοκάτουνο Άρτας. Δίπλα ήταν ο Στράτος Κατσίμπρας από τον κάμπο της Άρτας, που έπαιζε κιθάρα και τραγουδούσε, και παραδίπλα ο νεαρός τότε Χρήστος Φωτίου, που έπαιζε βιολί και που επίσης τραγουδούσε.
Αυτοί οι εξαίρετοι και αξιόλογοι κλαριτζήδες, με τους τραγουδιστές που είχαν και μαζί με τους υπόλοιπους λαϊκούς οργανοπαίχτες στο βιολί, στο λαούτο, στην κιθάρα και στο ντέφι, συγκροτούσαν μια πολύ καλή ζυγιά, που γλεντούσε τον κόσμο ανάβοντας τα μεράκια του και σβήνοντας τους καημούς του. Έρχονταν εκείνα τα χρόνια συνέχεια στα πανηγύρια και ήξεραν τα πατήματα του καθενός στα τραγούδια που χόρευαν. Οι χωριανοί και γενικότερα οι πανηγυριώτες τους εκτιμούσαν και τους αγαπούσαν….». (Πηγή : ΑΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ, Σ. Νεραϊδιώτης, http://www.elliniki-gnomi.eu/)
Γειτονόπουλα. Δεξιά ο Χ. Τζίμας (Άγιος Νικόλαος) και αριστερά ο Χ. Παπαρούνης (Άγιος Βασίλειος). [ Φωτο από αρχείο Χρήστου (Τάκη) Παπαρούνη, Παρουσίαση Κ. Μπανιάς]
Άρτα, 1933. Νεαρές Αρτηνιές της εποχής του Μεσοπολέμου φωτογραφίζονται μπροστά από τον επιβλητικό ναό της Παρηγορήτισσας. Πρώτη εξ αριστερών είναι η Λόλα Τούμπουρου και μεσαία η Λιλή Μπανταλούκα, αδελφή τουυ Σώτου Μπανταλούκα. (Φωτο από αρχείο Βασιλείου Σ, Μπανταλούκα, όπως δημοσιεύτηκε στο βιβλίο του Κ. Τσιλιγιάννη για την Παρηγορήτισσα)
Το 1958 ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος πέρασε από την Άρτα*. Το πέρασμά του απ’ την πόλη υπήρξε η αφορμή για ένα άρθρο του στη στήλη της εφημερίδας “Ελευθερία”, Ο ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΛΟΓΟΣ, με τίτλο “Το ταξίδι της Άρτας – Συντροφιά με τον υέτιο Δία”, απ’ όπου και το σχετικό απόσπασμα που αφορά την εκκλησία της Παρηγορήτισσας:
“……Αλλά δεν είναι μόνο τα εσπεριδοειδή η μόνη ποίηση της Άρτας. Είναι και τα λαμπρά βυζαντινά της μνημεία, σύμβολα μιας ακμής ανάμεσα στις δυο αλώσεις της Πόλης, τότε που το επιχώριο κράτος των Κομνηνοδουκάδων είχε απλώσει την εξουσία του ίσαμε τις Ιλλυρικές ακτές και την μεσημβρινή Αιτωλία κ΄έστελνε τις κομψές του βασιλοπούλες νύφες στην Ιταλία, τη Γαλλία και αλλού. Κι ανάμεσα σε τούτο, την πρώτη θέση κατέχει η Παναγιά η Παρηγορήτισσα, αυτή η μεγάλη εκκλησιά που ανήκει στον αιώνα των διάσημων γοτθικών μητροπόλεων, η κατάγραφη, η ιδιόρρυθμη, η γεμάτη μεγαλείο και ομορφιά. Ο αναγνώστης της «Ελευθερίας» έχει ήδη διαβάσει δυο πρόσφατα κατατοπιστικά άρθρα της κ. Αθηνάς Καλογεροπούλου, ώστε να μην χρειάζεται να επιστρέψω στο ίδιο θέμα.
Θα ήθελα μόνο να πω, πόσο αγαπώ αυτή την Παναγία την Παρηγορήτισσα, που την εξερεύνησή της, την αποκατάστασή της, την ανάδειξή της χρωστούμε στην άμεμπτη επιστήμη του κ. Α. Ορλάνδου και πόσο το θεωρώ χρέος μου κάθε φορά που βρίσκομαι στην Άρτα να συνομιλώ με τον Παντοκράτορά της, να περιδιαβάζω σιωπηλός μέσα σ’ εκείνο το χώρο των θαυμασίων, που είναι ο χώρος της. Ερειπωμένη οικονομικά και στρατιωτικά, ακρωτηριασμένη, κομματιασμένη η βυζαντινή αυτοκρατορία έχει τη δύναμη και τη στερνή της στιγμή, λάφυρο πια της ακατάσβεστης λαιμαργίας πολυάριθμων εχθρών, να συντελή τις απαράμιλλες εκφράσεις του Μυστρά ή της Άρτας….” (Πηγή : ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ, Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 11 Ιανουαρίου 1959)
*Μπορείτε να διαβάσετε τον σχολιασμό του για την Άρτα στο λινκ https://doxesdespotatou.com/i-arta-mesa-ap-tin-perigrafi-toy-i-m-pa/
Στη φωτογραφία η Παρηγορήτισσα μεταξύ 1935 – 1939. Πρόκειται για τη δεύτερη φωτογραφία του Μιχαήλ Βυζά από την Άρτα. (Πηγή : http://eliaserver.elia.org.gr/)
Χριστόφορος Δημόπουλος, Γρηγόρης Μπεκατώρος, Χρ. Ζαρκαλής, Ναπολέων Πέτσας, Ευστάθιος Γιώτης, Γεώργιος Γκίζας, Απόστολος Τσιρογιάννης, Αλέξανδρος Μπαρώνος, Γεώργιος Ζάγκλης, Χαράλαμπος Παπαχρήστου, Δημήτριος Μητροτόλης, Αθανάσιος Κονταξής, Δημήτριος Κωσταδήμας, Αφοι Κων/νος & Άρης Ευσταθίου, Ιωάννης Έξαρχος, Χρ. Τζουμερκιώτης, Ναπολέων Τσίτσικας, Παύλος Παπακαμέννος, Τάκης Βάσσος, Κων/νος Γαλήνας, Παναγιώτης Κολοβός, Γεώργιος Σιμιτζής, Κων/νος Θεοδώρου, Κων/νος Μήλιος, Δημήτρης Ασημακόπουλος, Γεώργιος Κατσάνος. Επίσης οι καθηγητές Κων/νος Τσίρκας (Φιλόλογος) και Κων/νος Μεγαπάνος (Φωτο & σχόλιο Κ. Μπανιάς)
Ο Μιχαήλ Βυζάς ήταν Έλληνας ανώτερος αξιωματικός του στρατού Ξηράς με το βαθμό του Συνταγματάρχη σε πολεμική διαθεσιμότητα, πολιτικός που διατέλεσε βουλευτής, Γενικός Διευθυντής της «Ελληνικής Εταιρείας Εναερίων Συγκοινωνιών» και επιχειρηματίας που εργάστηκε ως αντιπρόσωπος εταιρειών κατασκευής κινητήρων αεροπλάνων. Από το πέρασμά του από την Άρτα μας άφησε 3 φωτογραφίες που βρίσκονται στη συλλογή του “Ελληνικού Λογοτεχνικού Ιστορικού Αρχείου»”[Ε.Λ.Ι.Α.].
Εδώ η πρώτη από τις φωτογραφίες που απεικονίζει το Γεφύρι μεταξύ 1935 – 19139.
