Δόξες Αγήραντες του Δεσποτάτου

1957 – Δυο παιδάκια έξω από τον ναό της Αγίας Θεοδώρας…..Φωτογραφία του Oorthuys, Cas που πέρασε από την Αρτα και μας χάρισε μερικές όμορφες φωτογραφίες από την Αγία Θεοδώρα που μπορείτε να δείτε στα παρακάτω λινκ (Πηγή : https://www.nederlandsfotomuseum.nl/)

Τα παιδιά στην Αγία Θεοδώρα https://doxesdespotatou.com/ta-paidia-stin-agia-theodora/

Ο τάφος της Αγίας Θεοδώρας https://doxesdespotatou.com/o-tafos-tis-agias-theodoras/

Η αψίδα στην Αγία Θεοδώρα https://doxesdespotatou.com/i-apsida-stin-agia-theodora-1950s/

Λεπτομέρεια του εσωτερικού του ναού της Αγίας Θεοδώρας. Διακρίνεται το παλαιοχριστιανικό κιονόκρανο του ανατολικού κίονα της νότιας κιονοστοιχίας και οι ξύλινοι ελκυστήρες στη στάθμη γενέσςως των τόξων της, καθώς και το νεότερο, απλό ξύλινο τέμπλο. (Φωτογραφία Αριστοτέλης Ζάχος, Σχόλιο Σταύρος Μαμαλούκος από το Λεύκωμα ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΦΑΚΟ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΖΑΧΟΥ 1915 – 1931, Μουσείο Μπενάκη, 2007)

Κατά την πρώτην δεκαετίαν της Τουρκοκρατικής περιόδου (1450 – 60) αφίχθη εις την Άρταν ο Ιμαρέτ Πασάς, επιφορτισμένος με την ανέγερσιν Μουσουλμανικών ναών. Ούτος κατ’ αρχήν ενέκρινε την μεταβολήν τριών Χριστιανικών Ναών εις Τζαμιά, ήτοι : 1) του Ναού της Αγίας Θεοδώρας, 2) του Ναού της Παρηγορητίσσης και 3) του Ναού της Μονής Ελεούσης.

Θα είχον δε την αυτήν τύχην της Μονής Ελεούσης, η οποία εξηφανίσθη ολοσχερώς από του προσώπου της γης, τόσον ο Ναός της Αγίας Θεοδώρας, όσον και ο τοιούτος της Παρηγορητίσσης, εάν δεν συνέβαινον ωρισμέναι θαυματουργικαί συμπτώσεις.

Ως πρώτον λοιπόν τέμενος απεφασίσθη παρά του Ιμαρέτ Πασά η μετατροπή του Ναού της Αγίας Θεοδώρας εις Τζαμίον. Είχε δε καθορισθή όπως οι κίονες μετά των κιονοκράνων χρησιμοποιηθούν διά την στήριξην του καθωρισμένου τρούλλου του τεμένους και εις το δεξιόν μέρος, εκεί δηλ. που ευρίσκεται ο σημερινός τάφος περίπου, ν’ ανεγερθή το Τζαμίον.

Μετά την καταστροφήν της βορείας πλευράς του εξώναου, ο Ιμαρέτ Πασάς επεζήτησεν να εξαφανίση τα τυχόν υπάρχοντα λείψανα της Αγίας. Απέβλεπε δε και εις την ανεύρεσιν δαφόρων τιμαλφών ή κειμηλίων.

 Ημέραν τινά, από πρωίας, εξ Τούρκοι στρατιώται ήρχισαν να ανασκάπτουν τας θέσεις εκείνας, αι οποίαι ενεφάνιζον όψιν τάφου. Θρυμματίσαντες μέρος πλακός τινος η οποία παρουσίαζεν όψιν τάφου, ανέσυραν ταύτην και σκάπτοντες ανευρίσκουν εντός του Τάφου Λείψανα γυναικός, με μόνον ένα βραχιόλιον αργυρόν. Ο τάφος ούτος ήτο τελείως απλούς, άνευ περιτοιχίσεως.

Κατά την εκσκαφήν, εις των τούρκων στρατιωτών κτυπά ελαφρώς εις το δάκτυλον του δεξιού ποδός.

Η πληροφορία της τυμβωρυχίας διεδόθη αστραπιαίως εις ολόκληρον την πόλιν και προπορευομένου του Ιερού Κλήρου, ο λαός της Άρτης περικυκλώνει τον Ναόν.  Οι στρατιώται, μετά την ανασκαφήν του τάφου, παραλαβόντες τα σκαπανικά των εργαλεία, ανεχώρησαν. Πάντες δε είδον τον τραυματισμένον πόδα του στρατιώτου.

Ο Ιμαρέτ Πασάς είχεν καταλάβει και κατοικούσε εις μίαν οικίαν παρά την θέσιν Τουρκοπάζαρο. Ευρίσκετο δε αύτη εις το κέντρον κτήματός τινός εκτάσεως  5-6 στρεμμάτων και εντός αυτής διετήρει τας πέντε συζύγους του. Νεωτέρα δε πασών και ωραιοτέρα ήτο η εκ Προύσης, Χαριφέ.

Και ενώ ο λαός εις την πόλιν συζητεί και δυσανασχετεί διά την απόφασιν αυτήν του Ιμαρέτ Πασά, περί μετατροπής του Ναού της Αγίας Θεοδώρας εις  τζαμίον, μία απροσδόκητος πληροφορία τονώνει το ηθικόν των Χριστιανών! Η Χαριφέ ευρέθη νεκρά!

Την επομένην δε ημέραν νεωτέρα πληροφορία αναστατώνει τον χριστιανικόν λαόν της Άρτης : Ο τραυματισθείς στρατιώτης είναι νεκρός εκ δηλητηριάσεως!

Το διπλούν τούτο συμβάν αναγκάζει τον Ιμαρέτ Πασάν να αναθεωρήσει την απόφασίν του περί μετατροπής του Ναού της Αγίας Θεοδώρας εις Τζαμίον. Όχι μόνον τούτο, αλλά φέρεται και ως πρωτοστάτης εράνου διά την ανέγερσιν μεγαλοπρεπούς τάφου………(Πηγή : ΘΕΟΔΩΡΑ, Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΑΤΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ, Κων/νου Στρατή, Άρτα, 1960)

Στη φωτογραφία το εξώφυλλο του βιβλίου του Κ. Στρατή.