Μια παλιοπαρέα διασκεδάζει αποκριάτικα : Δεξιά Κώστας Μπέλλος, στη μέση ο Ανδρόνικος (σήμα κατατεθέν του μαγαζιού) και αριστερά ο Κώστας Κατσάρης, στο BAR 39. (Φωτο από συλλογή Γιάννη Νάκα)

Μια παλιοπαρέα διασκεδάζει αποκριάτικα : Δεξιά Κώστας Μπέλλος, στη μέση ο Ανδρόνικος (σήμα κατατεθέν του μαγαζιού) και αριστερά ο Κώστας Κατσάρης, στο BAR 39. (Φωτο από συλλογή Γιάννη Νάκα)

Κατά πως φαίνεται από ένα χρονογράφημα που δημοσιεύτηκε στην Αρτηνή εφημερίδα «ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ», που το υπογράφει ο Κύων ο Ρινηλάτης, οι Αρτηνοί δεν γλέντησαν όπως άλλες φορές εκείνο τον Μάρτιο του 1908, λόγω κυρίως οικονομικής δυσπραγίας και φτώχιας, όπως φαίνεται από τα γραφόμενα. Διαβάζουμε λοιπόν :
“Αποκρηές και εφέτος μη χειρότερα.
-Ούτε άργανα, ούτε νταούλια, ούτε ζουρνάδες, ούτε ζυγιές από βιολιά.
-Ούτε γενιτσαρέοι, ούτε νυφάδες, ούτε άρματα και φυσεκλίκια.
-Ούτε η Γκαμήλα δεν βγήκε εφέτος. Και τί θα εύρισκε να φάγη η γκαμήλα αφού οι Αρτινοί αποθνήσκουν της πείνας.
-Απόδειξις της μεγάλης φτώχιας που δέρνει τους Αρτινούς είνε και το ότι το γαϊτανάκι εμάζευε πεντάρες με τον δίσκο, ενώ άλλοτε εμάζευε τάληρα.
-Χαρακτηριστικόν επίσης της μεγάλης φτώχιας είνε και η μεταβολή του ανθρώπου εις αρκούδαν δια να μαζεύση καμμιά πεντάρα να οικονομήση το σπίτι του.
-Πως κατήντησαν οι άνθρωποι να φορώσι ένα τομάρι, να μεταβάλλωνται εις αρκούδες διά να οικονομήσουν το ψωμί των ενώ άλλοι σπαταλώσι τον πλούτον των εις ανωφελείς πράξεις!
-Ω! της αναισθησίας μας. Να ποδοπατώμεν τον άρτον με τον οποίον ηδύναντο να χορτάσωσι τόσες και τόσες ψυχούλες αι οποίαι έμειναν χωρίς ψωμάκι τέτοιες ημέρες. (Δεν θα λείψη επί τέλους αυτό το βάρβαρον έθιμον; )
-Παρ’ ολίγον να έχωμεν και μονομαχίας μεταξύ δύο περί τα νομικά ασχολουμένων.
-Αιτία ήτο εν επείγον τηλεγράφημα βουλευτού τινος περί των ενεργειών αυτού διά το ζήτημα της επεκτάσεως του σιδηροδρόμου Β.Δ.Ε.
-Το τηλεγράφημα τούτο εγένετο αφορμή να ενασκήσωσιν οι κ. συνάδελφοι εν μέση οδώ τας περί πλαστότητος ενστάσεις των.
(Πηγή : Εφημερίδα “ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ”, 08 / 03 –/1908. Ιδιοκτήτης & Διευθυντής Ηλίας Αθ. Καφφετζής)
Στη φωτογραφία «Από το υπαίθριο θεατρικό λαϊκό έργο “Ο ΠΑΝΑΡΑΤΟΣ”». (Πηγή : ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΑ – ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑΤΑ. Κ. Δ. Τσακτσίρας, Άρτα)

1972 – Ο Γιάννης Νάκας και ο Γιώργος Κουτρούμπας διασκεδάζουν αποκριάτικα στο ουζερί του Ηλία Σαλαμούρα στην οδό Μάτσου. Στην ίδια θέση βρίσκεται σήμερα το ουζερί του κ. Κλαφούνη. Στον τοίχο διαφήμιση των προιόντων της εταιρείας “ΑΡΤΑ”. (Φωτο από αρχείο Γ. Νάκα)

Αρχές δεκαετίας του 1950. Η παρέα του Φωκίωνα Μαστραπά γλεντάει στου Κακαβά, ένα από τα γνωστά στέκια των Αρτηνών για πολλές δεκαετίες στην συνοικία “Πλάτανος”. (Φωτο από συλλογή Ε.Μ.)

Καρναβάλι, 1960 : Κάτω οι Β. Γούσης, Γ. Παπαρούνης, Γ. Μπαζάτης, Κ. Γούσης, Αθ. Κατσούλας. Πάνω οι Νάλας, Μούμας, με το καπέλο ο Β. Παπαρούνης, Π. Ξυλογιάννης, Λ. Παππάς , Αθ. Δρόσος. (Πηγή φωτογραφίας : ΚΑΛΑΜΙΑ – Ένας τόπος, μια πατρίδα, ένα ταξίδι, Λ. Θ. Ζιώβας, Άρτα, 2021)

Το γεφύρι της Άρτας – Φωτογραφία του James Hutchison, Άρτα, 1952 (Πηγή :Μουσείο Μπενάκη)

Μπορεί ο πίνακας του Ν. Γύζη και το ποίημα του Ιωάννη Πολέμη να μας δίνουν μια ρομαντική εικόνα του κρυφού σχολείου, ωστόσο το γεγονός ότι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας στα απομακρυσμένα χωριά της Ελλάδας ήταν οι ιερείς και οι καλόγεροι που πάσχιζαν να διδάξουν στα παιδιά ανάγνωση και γραφή, στο μέτρο του δυνατού πάντα, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί….. Στην επετηρίδα του Εν Κωσταντινουπώλει Ηπειρωτικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου για τα έτη 1872 – 73 διαβάζουμε για την εκπαίδευση στην επαρχία Άρτης :
“Η επαρχία αυτή συντηρεί περί τα εννενήκοντα εκπαιδευτήρια διαφόρων βαθμών, ήτοι δύο ελληνικά, τρία παρθεναγωγεία, δέκα και εννέα αλληλοδιδακτικά ή δημοτικά και εξήκοντα πέντε κοινά λεγόμενα σχολεία.
Η μεν πόλις Άρτα έχει ελληνικόν σχολείον μετά 40 μαθητών, παρθεναγωγείον μετά 107 μαθητριών και δημοτικόν μετά 300 περίπου μαθητών, εν οις και παίδες Ισραηλιτών. Η δε Πρέβεζα έχει επίσης την Θεοφάνειον καλουμένην ελληνικήν σχολήν μετά 25 μαθητών, δύο παρθεναγωγεία μετά 140 μαθητριών και δημοτικήν μετά 200 μαθητών, εις δε τα διάφορα χωρία της επαρχίας ανήκουσι τα λοιπά δημοτικά τε και κοινά λεγόμενα σχολεία. Εν τοις τελευταίοις τούτοις συγκαταλέγονται και τα οιονεί εκπαιδευτήρια τεσσαράκοντα πέντε χωρίων, εν οις κυρίως ειπείν ούτε σχολεία ούτε διδάσκαλοι υπάρχουσι και μόνον οι ιερείς αγράμματοι όντες την ανάγνωσιν ιδίως ενιαχού δε και την γραφήν διδάσκουσιν εν εκκλησιαστικαίς βιβλίοις. Ενίοτε πολλά χωρία πλησίον αλλήλοις κείμενα έχουσιν εν σχολείον εν τω κεντρικωτέρω αυτών, ως εν τω χωρίω Γενίτσαρι (συνοικισμός στην Ανέζα).
Άπαντες οι μαθηταί πασών των παντός είδους σχολών και των δύο φύλων της επαρχίας ταύτης αναβαίνουσιν εις 4500 περίπου, η δε προς συντήρησιν πάντων των σχολείων δαπάνη ανέρχεται ετησίως εις 112.000 γρόσια και 8.500 οκάδας αραβοσίτου.
Ειδικώτερον δε διά τα σχολεία της πόλεως Άρτης δαπανώνται ετησίως γρόσια 41.000, διά δε της πόλεως Πρεβέζης γρόσια 23.000 και διά τα της λοιπής επαρχίας γρόσια 48.000 ως και το προσημειωθέν της γης προιόν. Όπερ δίδοταο τοις διδασκάλοις ως επίμετρον ευτελούς μισθαρίου. Εκ τούτων εξάγεται ότι πλέον του ημίσεος της όλης δαπάνης δαπανάται εις τας δύο πόλεις Άρταν και Πρέβεζα, η δε δυσαναλογία ως προς τον πληθυσμόν προφανής…..” (Πηγή : ΕΠΕΤΗΡΙΔΑ ΤΟΥ ΕΝ ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΙ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΥ ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ, Έτος Α’, 1873)

Να πως περιγράφει ο Γ. Λαμπάκης τις πρώτες του εντυπώσεις από το Ναό της Παρηγορήτισσας στο σημειωματάριό του.. (Πηγή : ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, Δελτίον 2ον, Εν Αθήναις, 1894)
Για τον Γ. Λαμπάκη και το πέρασμά του από την Άρτα μπορείτε να διαβάσετε στο λινκ https://doxesdespotatou.com/i-syllogi-g-lampaki-agia-theodora/

Ασπρόμαυρη καρτ – ποστάλ των εκδόσεων Διακάκης & Υιός με την εκκλησία της Παρηγορήτισσας. (Πηγή φωτογραφίας : ebay)

…και η πίσω πλευρά.

Από αριστερά : Νίκος Τ. Βαδιβούλης, Γιάννης Αναγνωστόπουλος, Καλιακάτσος, Γεώργιος Τζουμάκας, Αλέκος Γρύλλιας, Αλέκος Βέτσιος. (Φωτο από αρχείο Νικ. Τ. Βαδιβούλη όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΡΤΗΝΗ ΕΥΘΥΝΗ τχ. 193, 2007)
