Δόξες Αγήραντες του Δεσποτάτου

———————–

Από αριστερά : Γεώργιος Πέτσας, Κων/νος Πάτρας, Σωτήρης Καλόγηρος, Δημήτρης Κωσταδήμας, Ιωάννης Κοντογιώργος (με το ακορντεόν), Βασίλης Χρηστοβασίλης, Κώστας Σακκάς, Δημήτρης Χουλιάρας, Σωτήρης Λάππας – Δάσκαλος.
(Φωτο από αρχείο Κ.Γ. Σακκά, Παρουσίαση Κ. Μπανιάς) 

——————
“Το έθιμο αυτό καταγράφηκε στο χωριό Καμπή, παλαιά Στρεβίνα, του νομού Άρτας και εξακολουθεί και σήμερα να παίζεται σε λίγες οικογένειες. Το έθιμο αυτό υπάρχει σε όλη την ευρύτερη περιοχή του νομού, ίδιο ή με διάφορες μικρές παραλλαγές. Σε πολλές περιοχές λέγεται και «χάσκα». Η ονομασία του πιθανόν να προήλθε από το «χάσκω = χαζεύω, περιμένω με ανοιχτό το στόμα». Το έθιμο γίνεται την Κυριακή της Τυρινής το βράδυ.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Υλικά : Αυγά και διαούρτ’ (γιαούρτι)
Η νοικοκυρά μαζεύει τα αυγά από την προηγούμενη, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η ποσότητα. Συνήθως τόσα, όσα τα μέλη της οικογένειας. Τα αυγά έπρεπε να είναι καλά βρασμένα και κρύα, χρησιμοποιούνταν δε στο έθιμο μαζί με τα τσόφλια. Η νύφη του σπιτιού ετοίμαζε τα αυγά, τα έδενε με μια κλωστή, τρυπώντας τα με ένα βελόνι στη μέση. Η κλωστή δεν ξεπερνούσε το μισό μέτρο. Ο παππούς ή ο πατέρας του σπιτιού έπαιρνε την κλωστή με το αυγό, το βουτούσε μέσα στη λίμπα με το γιαούρτι και άρχιζε από τον πιο νέο, να αιωρεί το αυγό προς το στόμα του, τρείς ή τέσσερις φορές, ο οποίος με τη σειρά του προσπαθούσε να το πιάσει. Τα πειράγματα πήγαιναν σύννεφο, συνήθως στα παιδιά και στη νύφη και λιγότερο στους μεγάλους. Στον παππού σχεδόν καθόλου.
Το γιαούρτι δεν έδινε κανένα περιθώριο σοβαρότητας στο έθιμο, καθώς δεν υπήρχε κανείς που να μην γινόταν παρπαλιό (πασαλείβονταν) στο πρόσωπο και στα μαλλιά. Στον παππού έριχνε το αυγό ο πιο μικρός με προσοχή και σεβασμό. Ο κύκλος έκλεινε όταν τέλειωναν τα αυγά. Το έπαθλο ήταν το αυγό που έπιανε ο καθένας.
Το Χάσκω είχε την παρακάτω συμβολική σημασία : κλείνουμε το στόμα με το αυγό του χάσκω και αρχίζει η σαρακοστή, ανοίγουμε το στόμα με το αυγό της Ανάστασης. Το γιαούρτι πιθανόν να υπάρχει για να γίνει το χάσκω πιο σατιρικό . Υπήρχαν πολλά πειράγματα την ώρα του εθίμου, όπως :
Δες , δες πως το γλείφει, σαν η χελώνα που γλείφ’ το σύκο.
Άνξ (‘ανοιξε) το στόμα μωρ’ μσκαρ’(μοσχάρι)
Αντίκιαστο – αντίκιαστο (αντικιάζω = στοχεύω με ακρίβεια).
(Πηγή : ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΚΡΙΑ ΣΤΟ ΠΑΣΧΑ – ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΕΘΙΜΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΚΑΜΠΗ ΑΡΤΑΣ, Στέφανος Φασιάς, Θεσσαλονίκη 2013)

———————-

———————–
“Το Σάββατο της τυρινής σε κάθε μαχαλά μαζεύονταν οι νέοι και οι νέες μέχρι 20 χρονών, άναβαν μεγάλες φωτιές (τζιαμάλες) και τις πηδούσαν τραγουδώντας το παρακάτω :
Τα Γιαννιού τα λάμπαδα
Κι ο ψύλλος στο Κομπότ(ι).
Και πηδούσαν πάνω απ’ αυτές. Δηλαδή με τις φωτιές που ανάβονταν του Άι – Γιαννιού στο χωριό εξαφανίζονταν οι ψύλλοι και πήγαιναν μακριά, στο Κομπότι (άλλο χωριό της Άρτας). Όπως μας αναφέρει το τραγούδι, ενδεχομένως αυτό το έθιμο να γίνονταν τ’ Άι – Γιαννιού (αν και οι μαρτυρίες πολλών το αναφέρουν ότι γίνονταν τις Απόκριες) Σήμερα δεν υπάρχει αυτό το έθιμο στην περιοχή μας, ωστόσο οι Τζαμάλες είναι ένα έθιμο που η σκούφια του κρατάει από την εποχή της Τουρκοκρατίας και αναβιώνει στα κοντινά Γιάννενα κάθε χρόνο τις Αποκριές!”
(Πηγή : ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΚΡΙΑ ΣΤΟ ΠΑΣΧΑ – ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΕΘΙΜΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΚΑΜΠΗ ΑΡΤΑΣ, Στέφανος Φασιάς, Θεσσαλονίκη 2013)

ΑΠΟΚΡΙΕΣ 1957

————–
Βραβείο 1ο στους θρυλικούς καμπαλέρος εκ Μελισσουργών. Δεξιά : Δημήτρης Β. Ψηλός, Βασίλειος Γ. Ματσούκας (Ολυμπιακός), Σταύρος Μαστοράκης (Αετός), Κων/νος Ν. Παπαγιάννης (Ολυμπιακός – Αναγέννηση).
(Φωτο από αρχείο Σ. Μαστοράκη, Παρουσίαση Κ. Μπανιάς)