Δόξες Αγήραντες του Δεσποτάτου

—————
“Πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την παράδοση και με ενθύμηση του 1701 μ.Χ. για το τέμενος έχει χρησιμοποιηθεί υλικό από τον χριστιανικό της Παρηγορίτισσας καθώς και από την Νικόπολη το οποίο έφερε ο ιδρυτής του Τεμένους. Επίσης σύμφωνα με το» Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης» του Σεραφείμ Ξενόπουλου το τζαμί οικοδομείται στη θέση χριστιανικού ναού (Αγ. Ιωάννη του Πρόδρομου), ενώ στην περιουσία του (βακούφι) ανήκει και το κοντινό χωριό με την ονομασία “Μαράτι”-προφανώς από την παράφραση του όρου Ιμαρέτ με το οποίο είναι γνωστό το τζαμί του Φαίκ Πασά-που είναι και ένα από τα λίγα χωρία που διαθέτει μουσουλμανικό πληθυσμό εκτός από την Άρτα.” (Πηγή : Ιμαρέτ-Φεϋζούλ: Επανερμηνεύοντας τα τεμένη της Άρτας, Ε. Κοντογιάννης, Αθήνα, 2014)

Στη φωτογραφία η είσοδος στο τζαμί – αρχές δεκαετίας ’70 (Πηγή : Machiel Kiel – Netherlands Institute Istanbul)

—————–

To τέμενος του Φαίκ Πασά στις αρχές της δεκαετίας του 70 από την βόρεια όψη, όταν πλέον το ρεβάκ είχε καταρρεύσει ολοσχερώς. (Πηγή : Machiel Kiel – Netherlands Institute Istanbul)

—————

Η επιγραφή ακριβώς πάνω από την είσοδο του τεμένους στα αραβικά. Ήδη το τέμενος είχε αφεθεί στην τύχη του καθώς είναι ευκρινή τα σημάδια βανδαλισμού. (Πηγή φωτογραφίας : Machiel Kiel – Netherlands Institute Istanbul, 1970ς)

—————————
“Το τζαμί ανήκει στην κατηγορία των τεμενών τύπου Α που απαντάται συχνότερα στον ελλαδικό χώρο. Είναι δηλαδή ο ναός εκείνος που αποτελείται από μια μεγάλη αίθουσα προσευχής, σχεδόν τετράγωνη σε κάτοψη διαστάσεων 11,50 x 11.70 m και καλύπτεται από ημισφαιρικό θόλο. Η μετάβαση από τον τρούλο στους τοίχους του τεμένους γίνεται μέσω δυο πολυγωνικών τυμπάνων με την μεσολάβηση ημισφαιρικών τριγώνων.
Μπροστά από την κυρίως αίθουσα τοποθετείται κιονοστήρικτη στοά που καλείται ρεβάκ, η οποία έχει ως σκοπό την υπαίθρια προσευχή όταν το τέμενος είναι υπερπλήρες ή όταν ένας πιστός είναι αργοπορημένος και δεν μπορεί να εισέλθει στην αίθουσα προσευχής. Το κτήριο συμπληρώνεται από τον μιναρέ με πρόσβαση από το εσωτερικό του ναού (αίθουσα προσευχής). Κατασκευαστικά το τέμενος δομείται με επιμελημένη ισόδομη λιθοδομή με παρεμβολή διπλής σειράς πλίνθων στους οριζόντιους και κάθετους αρμούς, μιμούμενο το βυζαντινό πλινθοπερίκλειστο σύστημα. Τα γείσα κατασκευάζονται από διπλή σειρά πλίνθινων οδοντωτών ταινιών.
Το ρεβάκ αντίθετα αποτελείται από τέσσερις μαρμάρινους κίονες που ενώνονται μεταξύ τους με ελαφρά τεθλασμένα τόξα από μάρμαρο, ενώ είναι ελαφρά υπερυψωμένο σε σχέση με την τελική στάθμη του δαπέδου. Η στέγαση της στοάς γίνεται με ξύλινη στέγη που προεξέχει έντονα και για το λόγο αυτό στις αρχές του 20ου αιώνα διασώζεται καταγραφή με την προσθήκη περιμετρικά στης στέγης ξύλινων στύλων. (Πηγή : Ιμαρέτ-Φεϋζούλ: Επανερμηνεύοντας τα τεμένη της Άρτας, Ε. Κοντογιάννης, Αθήνα, 2014)

Στη φωτογραφία του Α. Ζάχου του 1915, η θολωτή στοά (ρεβάκ) κατά μήκος της βόρειας όψης του τζαμιού του Φαίκ Πασά.
(Πηγή : Μέσα από το φακό του Α. Ζάχου, Μουσείο Μπενάκη, 2007)

—————————
“Τόπος που είναι συνδεμένος με την ζωή των ηρώων του μυθιστορήματος Ιμαρέτ του Γιάννη Καλπούζου, αλλά και μνημείο ορόσημο για την Οθωμανική Άρτα. Τοποθετημένο στα Βορειοδυτικά της πόλης, βρίσκεται απέναντι από την Άρτα με τον ποταμό Άραχθο να τους χωρίζει- είναι το πρώτο τζαμί που οικοδομείται μετά από την κατάληψη της Άρτας που βρίσκεται στην κυριαρχία της δυναστείας των Τόκκων(Tocco),από τον Αρχιναύαρχο του Οθωμανικού στόλου του Σουλτάνου Βαγιαζίτ Β’(1481-1512μ.Χ.), Φαϊκ Πασά. Σύμφωνα με την προφορική αλλά και την γραπτή παράδοση μέσα από τα γραπτά κυρίως του Μητροπολίτη Άρτας Σεραφείμ Ξενόπουλου το τζαμί οικοδομείται στα μέσα του 15ου αιώνα με πιθανή ημερομηνία το έτος κατάληψης της πόλης 1449μ.Χ. (843 έτος Εγίρας). Κτήτορας του τεμένους ορίζεται ο πρώτος πασάς της Άρτας, ο Φαϊκ Πασάς, όπου η παράδοση τον θέλει, απουσίας ικανού ιμάμη, να παραιτείται της θέσης του και να γίνεται ο ίδιος ιερέας και να μένει για σαράντα χρόνια στην υπηρεσία του τζαμιού στο οποίο αφιέρωσε και την περιουσία του. Σύμφωνα με επιτύμβια στήλη που αναφέρεται στο Β’ τόμο των αρχείων των Βυζαντινών μνημείων του καθηγητού Αναστάσιου Ορλάνδου ο Φαϊκ Πασά αποβιώνει το 1537 (905 έτος Εγίρας), ενώ για την θέση του τάφου του οι απόψεις είναι διφορούμενες με επικρατέστερη εκείνη που θέλει να βρίσκεται σε ύψωμα μεταξύ των χωριών Γραμμενίτσα και Χανόπουλο.
Παράλληλα στα πλαίσια του φιλανθρωπικού έργου του τζαμιού και δεδομένου της περιουσίας που διαθέτει, οικοδομούνται εγκαταστάσεις που φιλοξενούν ιμαρέτ-πτωχοκομείο με παροχή δωρεάν τροφής σε οδοιπόρους, ορφανά και γενικά στις ευπαθέστερες κοινωνικά ομάδες – αποθήκες, στάβλους, χαμάμ, ξενώνα και πιθανόν και άλλες δραστηριότητες που δυστυχώς δεν είναι καταγεγραμμένες. Επιπρόσθετα σύμφωνα με το μουσουλμανικό τυπικό στο περίβολο του τεμένους τοποθετούνται οι τάφοι των ιμάμηδων που υπηρέτησαν στο ναό….” (Πηγή : Ιμαρέτ-Φεϋζούλ: Επανερμηνεύοντας τα τεμένη της Άρτας, Ε. Κοντογιάννης, Αθήνα, 2014)

Στη φωτογραφία του Αριστοτέλη Ζάχου το 1915, το τζαμί του Φαίκ Πασά από τα βορειοανατολικά. Η ξύλινη στοά του έχει αρχίσει ήδη να καταρρέει. (Πηγή : Μέσα από το φακό του Α. Ζάχου, Μουσείο Μπενάκη, 2007)

*Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για τα οθωμανικά τεμένη στην Άρτα στο λινκ https://www.facebook.com/…/a.130514772…/162213925848059/