“……..Η ίδια χαμηλή ακτή συνεχίζεται και πάλι πέρα από το Κορακονήσι, με τάση προς τα Β.Α. αλλά τώρα ίσως λιγότερη σταθερή από ό,τι στα δυτικά, ώσπου φτάνουμε στις παλιές εκβολές του ποταμού Άρτα, που τώρα ονομάζονται Παλαιά Μπούκα. Μεγάλες επιφάνειες από σκληρή μαύρη λάσπη και αγριόχορτα κάνουν την ακτή να μην μπορεί πλέον να καθοριστεί, ούτε να προσεγγιστεί ακόμη και με κανό. Μια αμμώδης μυτερή προεξοχή απλώνεται προς τα νότια, στο άκρο της οποίας φαίνονται σαν νησιά κομμάτια από βούρλα, και περνώντας γύρω απ’ αυτά, φτάνουμε στο σημερινό στόμιο του Άρτα, τον αρχαίο Άραχθο, που εμποδίζεται από βάλτους και ρηχά νερά, ελάχιστα προσβάσιμα ακόμα και σε σκάφη. Αλλά διασχίζοντας αυτό το κομμάτι βρίσκουμε δεκαέξι ή δεκαεπτά πόδια, και σπάνια λιγότερο από δέκα στο κανάλι του νερού, για μια απόσταση έξι μιλίων προς τα πάνω στο ποτάμι. Στην είσοδο, το πλάτος του είναι περίπου εξήντα γιάρδες, αλλά σύντομα γίνεται πολύ πιο στενό. Οι όχθες είναι εναλλάξ απόκρημνες και χαμηλές, καθώς η στροφορμή του ποταμού εκτοξεύει την ταχύτητα του ρεύματος του ποταμού.
Περνώντας από τις αμμώδεις επίπεδες εκτάσεις στο στόμιο του ποταμού, οι όχθες εμφανίζουν πλούσιες προσχώσεις, αλλά λόγω της αραιότητας του πληθυσμού στην περιοχή δεν είναι πολύ καλλιεργημένες. Το καλαμπόκι που βρήκαμε όρθιο ήταν ολόστεκο, πλούσιο και κατάλληλο για κοπή στα τέλη Ιουνίου. Στην Άρτα, πράγματι, ο θερισμός είχε ήδη αρχίσει. Περίπου έξι μίλια πάνω από το ποτάμι, αν και μόνο ενάμισι σε απ’ ευθείας γραμμή, ένα τέταρτο του μιλίου από την ανατολική όχθη βρίσκεται το χωριό Kουμένο, που αποτελείται από περίπου ογδόντα καλύβες, πολύ όμορφα τοποθετημένες ανάμεσα σε οπωροφόρα δέντρα, και τα γειτονικά χωράφια καλά καλλιεργημένα. Το ρεύμα έτρεχε περίπου με ένα και μισό μίλι την ώρα. Οι όχθες, που έχουν ύψος περίπου δέκα πόδια, είναι σαν κυψελίδες από τα χελιδόνια, που χτίζουν τις φωλιές τους σε αυτές. Οι μουριές, κόκκινες και λευκές, και το φυτό γλυκόριζας, είναι πολύ άφθονα. Τρία μίλια ψηλότερα, αλλά στη δυτική όχθη, βρίσκεται το χωριό Νεοχώρι (ή νέο χωριό), πιο μικροσκοπικό από το Kumano. Το ποτάμι εδώ γίνεται ρηχό χωρίς πάνω από πέντε πόδια στο βαθύτερο μέρος, και με πολλά εμπόδια από τα βούρλα. Παίρνει μια πολύ κυκλική κατεύθυνση προς τα Β.Α., αλλά επιστρέφει στο χωριό Πάχη Κάλαμο, επίσης στη δυτική όχθη, που βρίσκεται περίπου δύο μίλια βόρεια του Νέου Χωριού. Εδώ το ποτάμι δεν είναι πάνω από είκοσι γιάρδες σε πλάτος που περικλείεται ανάμεσα σε όχθες δεκαπέντε πόδια σε ύψος και είναι πλωτό μόνο για κανό….” (Πηγή :Observations on the Gulf of Arta, Made in 1830, Author(s): James Wolfe, Source: The Journal of the Royal Geographical Society of London , 1833, Vol. 3 (1833), pp. 77-94 Published by: Wiley on behalf of The Royal Geographical Society (with the Institute of British Geographers)
Στη φωτογραφία ο Ποταμός Άραχθος από τη νότια πλευρά μετά από 100 χρόνια – Παχυκάλαμος 1931. (Φωτο από αρχείο Τάκη Ζαρκαλή)