ΤΑ ΣΥΧΑΡΙΚΙΑ

—————
“Τι είναι τα συχαρίκια; Τι σημαίνει «συχαρίκια»;
Θα μου πείτε οι περισσότεροι, ή μάλλον σχεδόν όλοι σήμερα, χρησιμοποιούν τη λέξη με τη σημασία «συγχαρητήρια» – σαν ένα λίγο πιο οικείο, λίγο πιο λαϊκό συνώνυμο, που είναι και δυο συλλαβές συντομότερο.
Ωστόσο, δεν ήταν αυτή η πρώτη σημασία της λέξης – κι αυτό το βλέπουμε στα λεξικά. Το λεξικό Μπαμπινιώτη, ας πούμε, δίνει τις εξής σημασίες: συχαρίκια : 1. χρήματα ή δώρο σε αυτόν που αναγγέλλει πρώτος ευχάριστη είδηση, 2. (συνεκδ.) η ευχάριστη είδηση, 3. τα συγχαρητήρια.
Οι δυο πρώτες σημασίες είναι οι παλιότερες – μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες ήταν οι μοναδικές.
Στις παλιές κοινωνίες της αγροτικής προπολεμικής Ελλάδας, όταν τα σπίτια δεν είχαν τηλέφωνο, τα νέα διαδίδονταν από στόμα σε στόμα μέχρι να φτάσουν τελικά στους άμεσα ενδιαφερόμενους – και εκείνος που μετέφερε τα καλά νέα, όπως το γράμμα ενός ξενιτεμένου ή ο γυρισμός του ναυτικού, μπορούσε εύλογα να περιμένει ένα κέρασμα ή ένα φιλοδώρημα για την υπηρεσία του. Αυτό λεγόταν «παίρνω τα συχαρίκια».
Τα συχαρίκια αποτελούσαν, σε κάποιους τόπους, οργανικό τμήμα τελετών όπως η βάφτιση ή οι αρραβώνες. Για παράδειγμα, ο πατέρας του παιδιού που βαφτιζόταν δεν παρευρισκόταν στο μυστήριο, παρά περίμενε έξω από την εκκλησία και τα παιδιά του χωριού έτρεχαν να του αναγγείλουν το όνομα του παιδιού (που βέβαια το ήξερε) για να πάρουν τα συχαρίκια – το φιλοδώρημα.
Όπως λέει ο Παπαδιαμάντης στη Νοσταλγό: Ἐν τῷ μεταξὺ ὁ Βασίλης τῆς Μάρκινας, ὅστις εἶχε προπορευθῆ κατὰ τριακόσια βήματα, ἔτρεχε μὲ τὴν προθυμίαν ἐκείνην, τὴν ὁποίαν δεικνύουσι τὰ παιδία ὅπως δώσωσι καλὴν ἢ κακὴν εἴδησιν, διὰ νὰ πάρουν «τὰ συχαρίκια» ἐν τῇ πρώτῃ περιπτώσει, διὰ νὰ διασκεδάσουν μὲ τὴν ἀμηχανίαν τοῦ ἐνδιαφερομένου ἐν τῇ δευτέρᾳ.
Ο Παπαδιαμάντης έχει γράψει και διήγημα με τίτλο «Τα συχαρίκια«, όπου και πάλι τα συχαρίκια έχουν τελετουργικό χαρακτήρα, δηλαδή η είδηση που αναγγέλλεται είναι γνωστή στον ενδιαφερόμενο – εδώ, μια γριά γειτόνισσα παίρνει τα σχαρίκια από μια κοπέλα που έγιναν οι αρραβώνες της στο σπίτι του γαμπρού – χωρίς την παρουσία της ίδιας, έτσι τόθελε το έθιμο: Ἐφίλησαν τὴν θεια-Χρυσῆ, ἥτις τοὺς συνεχάρη πρώτη, καὶ ἐπανελθοῦσα μόνη μετ᾽ ὀλίγα λεπτά, ἐπῆρε τὰ συχαρίκια τῆς Μυρσούδας, ἥτις τὴν «ἀσήμωσεν», ἤτοι τῆς ἔδωκεν ἀργυροῦν νόμισμα.
Τα συχαρίκια τα έπαιρναν, βλέπουμε, παιδιά ή αναγκεμένοι άνθρωποι. Ένας νοικοκύρης δεν έτρεχε να πάρει συχαρίκια, ασήμωνε μόνο εκείνους που του έφερναν τα καλά νέα, είτε τα ήξερε είτε όχι. Και σε άλλους λογοτέχνες βρίσκουμε τα συχαρίκια – πιο όψιμη ανεύρεση στον (μεταπολεμικό) Βασίλη Λούλη, όπου ένας ναυτικός φαντάζεται τον γυρισμό του: Την ίδια μέρα που θα νετάρω τις εξετάσεις, δρόμο για το χωριό. Στην πλατεία, στον Άγιο Θανάση, που θα σταθεί το αυτοκίνητο, θα περιμένει όπως πάντα ο αδερφός μου το ταχυδρομείο, και σαν θα με δει θα παρατήσει το σάκο στη μέση της πλατείας και θα τρέξει να πάει ο ίδιος της γριάς τα συχαρίκια.
Η κοινωνία αλλάζει, ζούμε οι περισσότεροι σε μεγάλες πόλεις όπου δεν ξέρουμε ποιος είναι ο γείτονάς μας, και τα νέα τα φέρνει πια ο ταχυδρόμος και το τηλέφωνο, ή μάλλον το μέιλ και η τηλεόραση. Συχαρίκια ο ταχυδρόμος υποθέτω ότι εξακολουθούσε να παίρνει όταν πήγαινε τις συντάξεις, αλλά κι αυτό τώρα καταργήθηκε αν δεν κάνω λάθος. Κι έτσι, δεν είναι περίεργο που αυτή η σημασία της λέξης «συχαρίκια» έχει σχεδόν χαθεί: αφού δεν υπάρχει το πράγμα, δηλαδή η συνήθεια, το έθιμο αυτό, λογικό είναι να μη λέγεται κιόλας.
Η νεότερη σημασία της λέξης, δηλαδή συχαρίκια = συγχαρητήρια, δεν ξέρω πότε εμφανίστηκε – θάναι καμιά τριανταριά χρόνια, υποθέτω. Τα λεξικά μας, επειδή είναι συντηρητικά, ακόμα διατηρούν την παλιά σημασία – μάλιστα, το ΛΚΝ έχει μόνο τις δύο παλιές σημασίες. Ο Μπαμπινιώτης, είπαμε, έχει πρώτες τις παλιές και μετά τη νεότερη σημασία, ενώ το Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας, που διέπεται από τη χρήση, έχει, και σωστά πιστεύω, πρώτη τη σημασία «συγχαρητήρια», και λέω σωστά επειδή ο σημερινός χρήστης σχεδόν μόνο αυτήν χρησιμοποιεί. (Πηγή : Άρθρο στο Sarantakos.wordpress)

Στη φωτογραφία «Τα σχαρίκια» – Φωτογραφία του Κώστα Καραπατάκη από το αρχείο του Δημήτρη Μπουκάλη, όπως δημοσιεύτηκε στη Μουσική Ψηφιακή Έκδοση «Απόψε στ΄όνειρό μου» του Χρήστου Ντάγκαλα.

Δημοσιεύθηκε στην Λαογραφικά και άλλα. Αποθηκεύστε τον μόνιμο σύνδεσμο.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *