Επιστολή του στρατηγού Γεωργίου Καραϊσκάκη (1780-1827) προς τον έμπορο Θεόδωρο Ξένο, με ημερομηνία 20 Δεκεμβρίου 1825. (Δωρεά Σωματείου «Οι Φίλοι του Μουσείου Μπενάκη»)
Ευγενέστατε κύριε Θεόδωρε!
Σε ασπάζομαι αδελφικώς.
Ερωτώ δια την ερίτιμον υγείαν σου και εγώ δε υγιαίνω. Προχθές σας έγραψα πρώτο γράμμα και τώρα δεν λείπω πάλιν να σας γράψω δεύτερον. Ήξευρε ότι ελάβομεν διαταγήν την οποία επιθύμησεν η ψυχή μας δια να υπάγομεν να πιάσομεν πανστρατιά ενάντια εις τον κοινόν εχθρόν μας Κιουταχή. Απόφασή μας είναι ή να πάρομεν ή να δώσομεν με τον εχθρόν διότι περισσότερον πλέον δεν υποφέρεται να τον βαστώμεν έξω του Μεσολογγίου. Τώρα έχομεν να μιμηθώμεν τους παλαιούς προγόνους μας ηρώους ωσάν Λεωνίδαν και λοιπούς και να δείξομεν εκείνην την προγονική μας τιμίν και δύναμιν εις τους απίστους και πολεμούντας μας εχθρούς και ο Θεός ο εφορών τα πάντα να μας βοηθήσει. Το κιάλι όπου πρωτύτερα σου γράφω θέλεις το στείλη εις τον σινιόρ Κοσμέτον Ποτεμιάνον […] του Πεταλά και απ’ εκεί το λαμβάνω.
Διορίζοντάς με και το κόστος του κιαλιού εις ποίον να το αποκριθώ τα γρόσια.
Στείλ’ το καλύτερα το κιάλι εις τον κύριον υποφροντιστή Αθανάσιον […] ο οποίος είναι εις Πεταλάν και αυτός.
Σας ασπάζομαι
Ο πατριώτης και αδελφός Καραϊσκάκης
10 Δεκεμβρίου 1825
εκ του εν Ακαρνανία ελληνικού στρατοπέδου
“Την εποχή που ο Καραϊσκάκης στέλνει την επιστολή αυτή τα πράγματα του Αγώνα έχουν πάρει μια πολύ δύσκολη τροπή. Τα πρώτα χρόνια η Οθωμανική Αυτοκρατορία, με εξαίρεση τη στρατιά του Δράμαλη, αντιμετώπισε την Επανάσταση στέλνοντας μικρότερες δυνάμεις για να καταπνίξουν τις τοπικές εξεγέρσεις. Σταδιακά, οι επιτυχίες των Ελλήνων στη στεριά και τη θάλασσα μαζί με τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες αλληλεγγύης προς αυτούς, θα θορυβήσουν τον Σουλτάνο. Από το 1824 θα οργανώσει ένα νέο δυναμικό σχέδιο καταστολής με τη συνεργασία του Μωχάμετ Άλη της Αιγύπτου. Η Ελληνική Κυβέρνηση, αποδυναμωμένη από τις διχόνοιες, δεν θα καταφέρει να οργανώσει με επιτυχία την αντίσταση απέναντι στον ισχυρότερο εχθρό. Το μέλλον της Επανάστασης μοιάζει να κρίνεται στο Μεσολόγγι.
Στις 15 Απριλίου 1825 ξεκινά η τρίτη πολιορκία του από στεριά και θάλασσα. Και τον επόμενο χειμώνα δεν θα λυθεί, όπως γινόταν συνήθως, αντίθετα θα σκληρύνει, ενισχυμένη από τις αιγυπτιακές δυνάμεις, και θα διαρκέσει έναν ολόκληρο βασανιστικό χρόνο. Ελπίδα και βοήθεια πολύτιμη στο διάστημα αυτό θα παρέχει ο ελληνικός στόλος που, με υδραίικα και σπετσιώτικα κυρίως πλοία, θα καταφέρνει να τροφοδοτεί την πόλη σπάζοντας τον στενό εχθρικό κλοιό. Σημαντική ενίσχυση έρχεται και από τη γειτονική Ζάκυνθο. Εκεί η δραστήρια Επιτροπή Ζακύνθου με μυστικότητα ξεπερνά τον αυστηρό έλεγχο της αγγλικής διοίκησης του νησιού και οργανώνει αποστολές εφοδίων κάθε είδους. Κουράγιο δίνουν και οι αντιπερισπασμοί που οργανώνει με τον στρατό του ο Καραϊσκάκης αποδυναμώνοντας τα στρατεύματα των πολιορκητών. Όμως παρά την αντίσταση των Μεσολογγιτών τα πολεμοφόδια συχνά τελειώνουν, όπως και τα τρόφιμα και το νερό. Οι επιδημίες δοκιμάζουν την αντοχή των πολεμιστών και του πληθυσμού. Ο αγώνας τους είναι υπεράνθρωπος. Από την εφημερίδα της πόλης, τα «Ελληνικά Χρονικά» που εκδίδει ο φιλέλληνας γιατρός Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ, οι τρομερές ειδήσεις φτάνουν στα Επτάνησα και από εκεί στην Ευρώπη. Οργανώνονται έρανοι σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, κυρίως στη Γαλλία και την Ελβετία, από ομογενείς και φιλέλληνες. Αλλά δεν υπάρχει πια σωτηρία. Τον Φεβρουάριο του 1826 θα μπουν στην πόλη οι τελευταίες προμήθειες. Τον Απρίλιο ο πληθυσμός έχει ξεπεράσει τα όρια της ανθρώπινης αντοχής. Στη μεγάλη τους Έξοδο, στις 10 Απριλίου 1826, η εξουθενωμένη φρουρά, οι γυναίκες και τα παιδιά του Μεσολογγίου θα αντιμετωπίσουν την αγριότητα του Κιουταχή και του Ιμπραήμ. Το σχέδιο προέβλεπε ότι την απελπισμένη τους κίνηση θα προστατεύσει με αντιπερισπασμό ο Καραϊσκάκης και 3000 άνδρες από το στρατόπεδό του. Πολλοί ήταν οι λόγοι που αυτό δεν μπόρεσε να γίνει. Μια σοβαρή αρρώστια του αρχηγού, μια έντονη αντιπαλότητα των άλλων οπλαρχηγών, μια ξαφνική κακοκαιρία και οι άνδρες του δεν έφτασαν τη συμφωνημένη ώρα. Κανένας δεν μπόρεσε να βοηθήσει τους Μεσολογγίτες. Τα φρικτά γεγονότα που ακολούθησαν συντάραξαν τον κόσμο. Ανυπολόγιστες οι απώλειες σε ζωές, μεγάλος ο αριθμός των γυναικών και των παιδιών που έζησαν αλλά βρέθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Κωνσταντινούπολης και της Αλεξάνδρειας. Στο Μεσολόγγι κλυδωνίστηκε ολόκληρη η Επανάσταση, όμως από την πτώση του ξεκίνησε και η σωτηρία της. Η ηρωική εικόνα του Ελληνικού Αγώνα που προβλήθηκε στο εξωτερικό πυροδότησε μια νέα μεγάλη ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, πολύτιμη για τη στήριξη της ελευθερίας των Ελλήνων”.
Π. Πιζάνιας, Επανάσταση και Έθνος. Μια ιστορική-κοινωνιολογική προσέγγιση του ΄21, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τ.3, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003.
Δ. Τζάκης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Οι ιδρυτές της Νεότερης Ελλάδας, Τα Νέα, Αθήνα 2009.
(Πηγή κειμένου : Μουσείο Μπενάκη)
Τηλεσκόπιο του Γεωργίου Καραϊσκάκη, Ξύλο, ορείχαλκος, κρύσταλλο, 29,5 εκ. (Μουσείο Μπενάκη)
