———————–
Ο Σεραφείμ Βυζάντιος αναφέρει λεπτομέρειες που αφορούν την επίσκεψη του Σουλτάνου Βαγιαζήτ στην Μονή: “Περί τας αρχάς της 16ης εκατονταετηρίδος (πιθανότατα το 1492) ως λέγεται, περιελθών της Παλαιάν Ηπείρου, αφιχθής δε και εις Άρταν, άγνωστος και υπό το σχήμα Δερβίσου, ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ Β΄ μετά του πρωθυπουργού του, διανυκτερεύσας μετά της δεούσης περιποιήσεως εις την Μονήν Κάτω Παναγιάς, απέδωκε προς τον τότε Ηγούμενο, μετακαλεσάμενος εις την Κωνσταντινούπολιν προς ανταμοιβήν των δεξιώσεων και περιποιήσεων, αυτοκρατορικόν Υψηλόν Διάταγμα δια πάν ό,τι ο ηγούμενος απήτησε, καθάπερ και τον Ναόν (της Παρηγορητίσσης) και τα κτήματα αυτού. Έκτοτε ούν ευρίσκεται εις τας χείρας των Ορθοδόξων, ιερουργούμενος και θεωρούμενος ως Μετόχιον της Κάτω Παναγιάς……..”
Περαιτέρω αναφέρει :”Ταύτην την Μονήν, ως προειρήκαμεν, επεσκέφθη μεταμφιεσμένος ο Σουλτάν Βαγιαζήτ ο Β΄, όστις εν τω αναχωρείν αφήκεν υπό το προσκεφάλαιον αυτού ικανήν ποσότητα χρυσών νομισμάτων, αλλ’ ο τότε Καθηγούμενος, ευρών τούτα και νομίσας ότι ελησμονήθησαν, έσπευσε δρομαίως ίνα προφθάση αυτόν, όπερ και επέτυχεν, απαντήσας γαρ αυτόν τρείς ώρας μακράν της Άρτης, βορειοδυτικώς, εις το ευγενές, πιστόν και ενάρετον του ήθος αυτού, ευμενώς προσέφερε ταύτα εις βοήθειαν της Μονής προσβεβαιώσας και επικυρώσας, εις Κων/πολιν μετά μικρόν μετακαλεσάμενος τον ηγούμενον, δι Αυτοκρατορικού Διατάγματος, την προ αιώνων διακατοχήν των κτημάτων και την αμέσως μετάβασιν εις την Κυριότητα αυτής πάντα τα εξ αυτής αφαιρεθέντα, προσέτι και Διάταγμα δέδωκεν ινα η Μονή ορίζη κώμας και χώρας, μέχρι και αυτού του λιμένος της Σαλαχώρας¨. (Σεραφείμ Βυζάντιος ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΠΕΡΙ ΑΡΤΗΣ -ΠΡΕΒΕΖΗΣ, Αθήναι, 1884)
Στη φωτογραφία “Η Μονή Κατωπαναγιάς, 1910” (Πηγή : Αρχείο, Ίδρυμα Ακτία Νικόπολις, Πρέβεζα)
—————————
1959 – Άρτα : “Η βυζαντινή εκκλησία στο Μοναστήρι της Κάτω Παναγιάς”, σε φωτογραφία του Απόστολου Βερτόδουλου.
