«Εν έτει από Χριστού γεννήσεως 1612 έγινεν η περίφημος γέφυρα της πόλεως Άρτης δι’ εξόδων ενός των της Άρτης κατοίκων, την κλήσιν Νικόλαος, το επιτήδευμα παντοπώλης (μπακάλης)”. Από ένα παλαιόν τόμον των «Διδαχών» του Ηλία Μηνιάτη όπου εύρον αρκετά σημειώματα περί Άρτης. (Πηγή : Άρθρο του Κώστα Καιροφύλα* στην εφημερίδα “Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΡΤΗΣ” το 1934).
*Ο Κώστας Καιροφύλας, δημοσιογράφος, ιστορικός και σημαντικός λόγιος, διορίστηκε Νομάρχης Άρτης το 1929. Με την ευκαιρία αυτή, προσπάθησε να καταγράψει την ιστορία της Άρτας από παλιές πηγές, πράγμα αρκετά δύσκολο καθώς τα ευρήματα ήταν ελάχιστα. Γράφει χαρακτηριστικά στην αρχή του άρθρου του :
“Εις εκείνον που θα εσκόπευε να γράψη την ιστορία της Άρτης και γενικώς της Ηπείρου επί Τουρκοκρατίας, θα παρουσιασθούν κενά σημαντικά. Η τοιαύτη εργασία παν άλλον ή εύκολος παρουσιάζεται διότι δυστυχώς δεν υπάρχουν παρά ελάχισται πηγαί προς βοήθειάν του. Αυτό εξηκρίβωσα ευρισκόμενος εις Άρταν και αναζητών πηγάς διά την ιστορίαν της πόλεως επί Τουρκοκρατίας. Τίποτε απολύτως δεν σώζεται το δυνάμενον να βοηθήση τον ιστορικόν εις το έργον του. Αρχεία δεν υπάρχουν, οικογενειακά έγγραφα δεν σώζονται, μνημεία ελάχιστα διέφυγον την καταστροφήν.
Η Μητρόπολις Άρτης, η οποία θα έδει να έχη πολύτιμον αρχείον, δεν διεφύλαξε παρά ελάχιστα και ασήμαντα έγγραφα αφορώντα κυρίως την κτηματικήν αυτής περιουσίαν. Δεν γνωρίζω εάν οι Τούρκοι φεύγοντες μετά την προσάρτησιν της Άρτης εις την Ελλάδα συνεπέφερον και έγγραφα, αλλά δεν πιστεύω να έλαβον την φροντίδα αυτήν. Το πολύ πολύ θα εφρόντισαν να τα καταστρέψουν.
Όπως και αν έχει το πράγμα, το γεγονός είναι ότι ελείπουν σχεδόν τελείως αι πηγαί εκείναι αι απαραίτητοι διά την συγγραφήν της ιστορίας της Άρτης. Διά τούτο και τα ελάχιστα ψυχία, άτινα ήθελον ευρεθή, θα είχον σημαντικήν αξίαν.
Εις την ιερατικήν σχολήν Άρτης φυλάσσεται κεκλεισμένη η βιβλιοθήκη του πρώην Μητροπολίτου Γενναδίου. Ουδείς ποτέ είχε κοπιάση να ξεσκονίση τα παλαιά αυτά βιβλία. Την φροντίδα αυτήν ανέλαβον εγώ κατά την βραχείαν περίοδον κατά την οποίαν διετέλεσα Νομάρχης Άρτης. Και ο κόπος μου επληρώθη κάπως με την ανεύρεσιν μερικών σημειωμάτων σχετικών με την ιστορίαν της Άρτης.
Εις τα εκκλησιαστικά βιβλία υπήρχε παλαιά συνήθεια όπως μορφωμένοι κληρικοί σημειώνουν διάφορα ιστορικά γεγονότα. Διά τούτο δεν παρέλειψα να ερευνήσω εις όλα τα βιβλία αυτά. Και πράγματι, εις ένα παλαιόν τόμον των «Διδαχών» του Ηλία Μηνιάτη εύρον αρκετά σημειώματα περί Άρτης. Ο γραφικός χαρακτήρας των διαφόρων σημειωμάτων δεν είναι ο ίδιος, ούτε της αυτής εποχής. Άλλως τε και τα γεγονότα των οποίων γίνεται μνεία εις τα σημειώματα, αυτά δεν είναι της αυτής εποχής. Καίτοι ουδαμού γίνεται μνεία, εν τούτοις πιστεύω ότι το βιβλίον τούτο ανήκεν εις την μονήν της κάτω Παναγιάς, διότι συχνάκις γίνεται λόγος περί αυτής εις τα σημειώματα ταύτα. Πιθανώτατα μοναχός τις εγγράματος της Μονής ήρχισε καταγράφων τα συμβάντα, κατόπιν δε τον εμιμήθησαν άλλοι. Δεν διώρθωσα παρά την ορθογραφίαν, αφήσας την σύνταξιν και εν γένει το κείμενον όπως είναι εις το χειρόγραφον. Όπου υπήρχον λέξεις δυσανάγνωστοι αποσβυσμέναι αφήκα κενόν. Ιδού το περιεχόμενον των σημειώσεων τούτων….”
Στη φωτογραφία η Γέφυρα της Άρτας, από το άλμπουμ με αριθμό 90618 και τίτλο «Πόλεις και φυλάκια στα σύνορα με την Ελλάδα» του Σουλτάνου Αμπντουλχαμίτ Β΄ (1876-1909), που χρονολογείται βάσει των απεικονιζομένων κτιρίων πιθανότατα το καλοκαίρι του 1901.
