Δόξες Αγήραντες του Δεσποτάτου

Θερμές ευχές σε όλους για Καλό Πάσχα και Καλή Ανάσταση!

Είναι παλιές ελληνικές πασχαλινές κάρτες. Αυτές που έστελναν οι γιαγιάδες και οι παππούδες μας, για να ευχηθούν για το Πάσχα ή αυτές που λάβαιναν με ευχές. Μας γοητεύουν γιατί μεταφέρουν μνήμες εποχών που έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Άλλωστε, ποιος στέλνει σήμερα κάρτες με ευχές! (Πηγή : https://annagelopoulou.blogspot.com/)

Ευχές με μια πολύχρωμη ανθοδέσμη!

Ευχές με χρωματισμένα λουλούδια και αυγά!

Ακόμα μία χαρούμενη ελληνική πασχαλινή κάρτα. Καμπάνες που εύχονται Χριστός Ανέστη και γιρλάντες με πολύχρωμα λουλούδια.

Δύο παιδάκια με αυγά εύχονται Χριστός Ανέστη. Στο βάθος διακρίνεται ένα βουκολικό θέμα. Βοσκός με το κοπάδι του και μία εκκλησιά. Τα παιδάκια και οι βοσκοί με το κοπάδι είναι επίσης ένα συνηθισμένο θέμα των πασχαλινών καρτών.

Η Ανάσταση και η Ανάληψη του Κυρίου είναι ένα ακόμα συνηθισμένο θέμα.

Φωτογραφία γυναικείας μορφής με λουλούδια και στο βάθος σπίτια χωριού. Οι πραγματικές φωτογραφίες χαριτωμένων νεαρών γυναικών να εύχονται Καλό Πάσχα είναι ένα ακόμα συνηθισμένο θέμα των πασχαλινών καρτών.

Μια ενδιαφέρουσα ελληνική πασχαλινή κάρτα. Ένας νεαρός κομψός άνδρας γράφει ευχές προφανώς για την αγαπημένη του.

Κάθε χρόνο η Μεγάλη Εβδομάδα στην Άρτα κυλάει σε θρησκευτικούς ρυθμούς για να καταλήξει σε μια λαμπρή Αναστάσιμη νύχτα το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, και να ολοκληρωθεί με το φαντασμαγορικό κάψιμο του Ιούδα, ένα έθιμο που αναβιώνει εδώ και πολλά χρόνια στο προαύλιο της Παρηγορήτισσας και της Αγία Θεοδώρας…

Στη φωτογραφία “Το κρέμασμα του Ιούδα” από κάποιο Πάσχα της δεκαετίας του ’60 στην Παρηγορήτισσα. (Πηγή :  ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΑ – ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑΤΑ. Κ. Δ. Τσακτσίρας, Άρτα)

…κι εδώ μια πιο σύγχρονη εκδοχή του Ιούδα, μόλις το 2008.

“Μεγάλο Σάββατο – Απρίλιος 2008 : Μπροστά στο 1ο Δημοτικό Σχολείο. Κουστουμιά λαμέ πρασινωπή! Πουκάμισο κόκκινο και γραβάτα χρωματιστή! Τριτσάκι Άλφα! Όλα προσφορά του εμπορικού καταστήματος Θωμα & Χρυσάνθης Δάφνου, που μας ενισχύει από το 1963…Παπούτσι λουστρίνι, σκαρπίνι και με αγκράφα, προσφορά από το κατάστημα Νίνου Χ. Κουτσούμπα! Στο πέτο καρφιτσωμένα δολάρια και ευρώ των 500! Τα εσώρουχα, μια ολόκληρη μπάλα από σανό ανακατεμένο με δυναμίτη, προσφορά από τον Αθανάσιο Κ. Κάτσινο! Κατασκευαστές : Νίκος Κοματσούλης με τον ανιψιό του Νεκτάριο Ελ Σαγιέν! Φύλακας 7 – 12, ο Κώστας Μπανιάς! (Φωτο & σχόλιο Κ. Μπανιάς)

Όσες φορές κλήθηκε ο Κώστας Μπαλάφας ν’ απαντήσει ποια απ’ τις χιλιάδες φωτογραφίες του είναι η καλύτερη, η απάντησή του είναι κατηγορηματική και πάντα ίδια:

«Το ’χω πει κι άλλες φορές, ως τέτοια φωτογραφία μου θεωρώ αυτή με του φτωχού τ’ αρνί. Την τράβηξα στο παζάρι των Ιωαννίνων τη Μεγάλη Εβδομάδα, το 1963. Αυτές τις μέρες κατέβαιναν οι χωρικοί απ’ τα χωριά τους κάνοντας και πέντε ώρες δρόμο, μ’ ένα αρνί στην πλάτη, για να το πουλήσουν και με τα χρήματα να πάρουν κάτι για τα παιδιά τους.

Οι αστοί κάτω, τους άφηναν και κατέρρεαν απ’ την πείνα και την κούραση και κοίταζαν να τους τα πάρουν στο τέλος όσο όσο. Πέτυχα αυτόν τον αποκαμωμένο άνθρωπο, ακριβώς την ώρα που το παζάρευε. Του ’δωσε ένα κατοστάρικο ο αγοραστής, “έλα και πολλά σού δίνω, δώσε μου ρέστα ένα τάλιρο” και η απάντηση του δυστυχή: “Πού να το βρω, άνθρωπέ μου” και αποχωρίζεται με τόσο πόνο το αρνί του, κοντεύοντας να κλάψει…» (Πηγή :  Ο ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΑΛΑΦΑΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ, Κώστας Μπουμπουρής, Αθήνα, 2010)

Περιφορά του Επιταφίου με τη βοήθεια των προσκόπων. Διακρίνονται : Μάκης Μπακαγιάννης (Α.Σ.Ο.Ε.Ε.), Κων/νος Μήλιος (Ιατρός), Μίμης Κατσαρός (Ο.Τ.Ε.), Αλέκος Τζώρας, Νίκος Παπαχρήστος, Βασίλης Χουλιάρας, Στράτος Τράμπας, Κων/νος Μεγαπάνος (Καθηγητής Φ.Α.). [Φώτο από αρχείο Μάκη Μπακαγιάννη, Παρουσίαη Κ. Μπανιάς]

Μπορείτε να διαβάσετε επίσης για την περιφορά των επιταφίων στο λινκ https://doxesdespotatou.com/i-megali-paraskeyi-stin-propolemiki-a/

και στο λινκ https://doxesdespotatou.com/oi-perifora-ton-epitafion-stin-arta-ti/

Από το στόλισμα του Επιταφίου στην εκκλησία του Παντοκράτορα, κάποια χρονιά τη δεκαετία του 50 (?). Αριστερά : Δημήτρης Γιώτης, Γεώργιος Μιχάλης (Γεωπόνος), Χρ. Η. Παπανικολάου (Κτηνίατρος), άγνωστη, Θεόδωρος Λακιώτης (Φαρμακοποιός), Νίκος Καλαμάκης (Φαρμακοποιός), Ευστάθιος Αρτέμης, Ευάγγελος Γ. Καραβασίλης (έφεδρος ανθυπολοχαγός).

Κάτω : Άγνωστος, Καλδάνη – Πανάκη, άγνωστη, Ιωάννης Χ. Χαρακλιάς, Βασιλική Α. Σαρδελή – Τσαλαπάτη, Καλιρρόη Καλαμάκη, Μανούση, κ.α. (Φωτο από αρχείο Δ. Γιώτη, Παρουσίαση Κ. Μπανιάς)

Για το στόλισμα του Επιταφίου στην Άρτα, μπορείτε να διαβάσετε στο λινκ https://doxesdespotatou.com/to-stolisma-toy-epitafioy-stin-arta/

και στο λινκ https://doxesdespotatou.com/1930s-anamnistiki-fotografia-apo-tin-ekf/

Μετά από έναν αριθμό περίπου 3000 φωτογραφιών που έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα μας τα δύο τελευταία χρόνια, σκεφτήκαμε να κάνουμε μια αναδρομή στον τύπο των φωτογραφιών που έχουμε συναντήσει στην περιοχή μας στις αρχές του 20ου αιώνα, περίπου δηλαδή μέχρι τον πόλεμο του ’40.

Οι πρώτες φωτογραφίες από την Άρτα αφορούν την πρώιμη φωτογράφηση των Βυζαντινών μνημείων της πόλης, που  έγινε από τον βυζαντινολόγο Γεώργιο Λαμπάκη στα τέλη του 19ου αιώνα (1896-1898). Η σειρά αποτελείται από 24 φωτογραφίες που φυλάσσονται στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. Αργότερα έχουμε αρκετές φωτογραφίες από αρχαιολόγους (όπως ο Αριστοτέλης Ζάχος το 1916 και ο Αναστάσιος Ορλάνδος το 1936), Έλληνες και ξένους περιηγητές, πολεμικούς ανταποκριτές, επαγγελματίες φωτογράφους στους οποίους είχε ανατεθεί η φωτογράφιση από διάφορους φορείς (όπως ο Σ. Μελετζής που έβγαλε φωτογραφίες για λογαριασμό του ΕΟΤ το 1937 -38) ή ακόμη και ερασιτέχνες φωτογράφους (όπως η Έλλη Παπαδημητρίου, στις περιοδείες της για την προσφυγική αγροτική αποκατάσταση από το 1928 μέχρι το 1931).

Όσο αφορά τις οικογενειακές ή προσωπικές φωτογραφίες αυτή την εποχή, μπορούμε να διακρίνουμε τις παρακάτω κατηγορίες :

-Φωτογραφίες του ζευγαριού κυρίως μέσα σε στούντιο.

-Φωτογραφίες γάμου, κυρίως στους Καλαρρύτες και στο Συρράκο.

-Φωτογραφίες μικρών παιδιών, είτε σε στούντιο, είτε στην ύπαιθρο από κάποιο πλανόδιο φωτογράφο με φόντο τον τοίχο ενός σπιτιού.

-Οικογενειακές φωτογραφίες, κυρίως σε κάποια γιορτινή εκδήλωση και πάντα σε εξωτερικό χώρο.

-Στρατιωτικές φωτογραφίες. Αρκετές φωτογραφίες απ’ αυτή την εποχή απεικονίζουν αξιωματικούς ή στρατιώτες, είτε από το τόπο κατάταξής τους ή από το μέτωπο, φωτογραφίες με αφιερώσεις που θα συντρόφευαν τους γονείς και τα αδέλφια κυρίως σε περιόδους πολέμου, που ο στρατιώτης δεν ήξερε αν θα γύριζε ζωντανός.

-Τέλος έχουμε και τις μεταθανάτιες φωτογραφίες, οι οποίες σε όλες τις περιπτώσεις είναι φωτογραφίες που περιλάμβαναν και τους συγγενείς που βρίσκονταν πίσω ή γύρω από το νεκρό. Οι λήψεις αυτές ήταν στημένες από τον φωτογράφο και χρειάζονταν αρκετή ώρα μέχρι να τοποθετηθούν όλοι στην κατάλληλη θέση, ανάλογα με το βαθμό συγγένειας που είχαν με τον νεκρό.  Στην πόλη μας  μια μεγάλη συλλογή από μεταθανάτια πορτραίτα υπάρχει στο φωτογραφικό αρχείο του Δ. Ν. Μητσιάνη.

Μπορεί η φωτογράφιση του νεκρού με τα  σημερινά δεδομένα, να  μας φαίνεται αποκρουστική, θα πρέπει να λάβουμε όμως υπ’ όψη μας ότι η φωτογραφία αυτή αποτελούσε τις περισσότερες φορές τη μοναδική απεικόνιση της μορφής  του νεκρού μέλους της οικογένειας, που θα  διατηρούσε  ζωντανό στη μνήμη το πρόσωπο που πέθανε, και στις επόμενες γενιές. Η νεκρική φωτογραφία ήταν για πολλούς το μοναδικό φωτογραφικό πορτρέτο που υπήρχε. Αποτελούσε, λοιπόν, την τελευταία ευκαιρία για την καταγραφή των χαρακτηριστικών κάποιου αγαπημένου, τον οποίο ο θάνατος απαίτησε τόσο ξαφνικά. Τέτοιες φωτογραφίες θεωρούνταν γενικά «θεραπευτικές», ενώ παράλληλα επαλήθευαν το θάνατο κάποιου προσώπου στους συγγενείς που έμεναν μακριά.  Ίσως επίσης, οι άνθρωποι της εποχής εκείνης να ήταν πολύ περισσότερο “εξοικειωμένοι” – αν μπορεί να το πει κανείς – με το θάνατο, αν λάβουμε υπόψιν μας τους τόσους πολέμους που στοίχισαν τη ζωή εκατοντάδων νέων ή τις θανατηφόρες ασθένειες που ταλάνιζαν τη ζωή των ανθρώπων…… Σχεδόν όλοι έχουμε παππούδες και γιαγιάδες που έχασαν όχι μόνο ένα αλλά και δυο και τρία αδέλφια ή παιδιά, σε παιδική ηλικία, από ασθένειες.

Σήμερα, Μεγάλη Πέμπτη, επιλέξαμε να αναρτήσουμε μια τέτοια σπαρακτική φωτογραφία ενός νεαρού άντρα, γιού μιας Αρτηνής οικογένειας που πέθανε, πριν ακόμα πατήσει τα 20, από πνευμονία. Η τραγικότητα της στιγμής που αποτυπώνεται στα πρόσωπα της μητέρας και των συγγενών, ακόμη και σήμερα μας γεμίζει θλίψη και συγκίνηση για το θάνατο αυτού του νέου ανθρώπου. Τα στέφανα και ο δίσκος με τα κουφέτα υποδηλώνουν ότι ο νεαρός άντρας ήταν ανύπαντρος. Τα κρίνα και τα άνθη της πορτοκαλιάς μας δείχνουν ότι ήταν άνοιξη…..(Φωτογραφία από την προσωπική συλλογή φίλης της σελίδας)

Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για το μεταθανάτιο πορτραίτο στο λινκ https://doxesdespotatou.com/to-metathanatio-portraito-toy-19oy-aiona/

Για τη Συλλογή Λαμπάκη μπορείτε να βρείτε πληροφορίες στο λινκ https://doxesdespotatou.com/i-agia-theodora-sti-syllogi-lampaki/