Δόξες Αγήραντες του Δεσποτάτου

———————–
Τον Φεβρουάριο του 1943, με υπουργική απόφαση ανατέθηκε σε μια ομάδα αρχαιολόγων να καταγράψει τις ζημιές που υπέστησαν τα διάφορα μνημεία της χώρας από τους κατακτητές. Η έκθεση περιλάμβανε κλοπές, αυθαίρετες ανασκαφές, καταστροφές από πολεμικές ενέργειες κτλ.
Για την περιοχή της Άρτας καταγράφονται τα εξής :
1. Στην εκκλησία της Αγίας Θεοδώρας κατά σκαφικάς εργασίας διά την ανόρυξιν τάφρων ευρέθησαν διάφορα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος θραύσματα, άτινα απεκρύβησαν και δεν παρεδόθησαν.
2. Εκ του βομβαρδισμού του Απριλίου του 1941, ο τρούλλος του ναού της Βλαχέρνας έχει καταστραφεί.
3. Εκ των βομβαρδισμών, ο τρούλλος της Παρηγορητίσσης υπέστη ρήγμα, εξ ου εισροή ομβρίων υδάτων. Ένεκα τούτου υπάρχει κίνδυνος καταστροφής του τρούλλου και των εικόνων. Ο Παντοκράτωρ έχει ήδη υποστή ζημίας.
4. Το 1944, κατά τας τελευταίας ημέρας της ενταύθα παραμονής των, οι Γερμανοί ανετίναξαν πυρομαχικά πλησίον της Παρηγορητίσσης και επροκάλεσαν ζημίας εις την στέγην. Ούτω, όταν βρέχη διαποτίζονται αι τοιχογραφίαι επικινδύνως. Το αυτό ισχύει διά τον Άγιον Βασίλειον. Εκ των ανατινάξεων κατεστράφησαν επίσης τελείως λείψανα βυζαντινού κτιρίου εντός του φρουρίου της Άρτης.
Η Μονή Βλαχερνών έπαθε μεγάλας ζημίας εκ των ενεργειών των Γερμανών. Την 9ην Νοεμβρίου 1944 οι Γερμανοί από την Άρταν εκανονιοβόλησαν την Μονήν, εφ’ ης έπεσαν 6-7 βλήματα. Δύο έπεσαν επί του κεντρικού τρούλου καταστρέψαντα μέρος της στέγης, ένα εκ των πεσσών και όλα τα παράθυρα του τρούλλου, άλλα δε έπεσαν επί των παραθύρων. Ζημίας έπαθε και ο νότιος τοίχος εις διάφορα σημεία.
Ο Άγιος Δημήτριος Κατσούρης διερράγη εξ ανατινάξεων των Γερμανών.
5. Βουργαρέλι – Παναγία Βελλάς : Η ξυλόγλυπτος βυζαντινή θύρα του νάρθηκος είχε μεταφερθεί χάριν ασφαλείας εις τον κεντρικόν Ναόν του Βουργαρελίου, ο οποίος εκάη τελείως, καθώς και όλον το χωρίον το 1944 υπό των Γερμανών. (Πηγή : ΖΗΜΙΑΙ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΕΚ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΩΝ ΚΑΤΟΧΗΣ, Αθήνα, 1946)

Στη φωτογραφία, την μοναδική εξ όσων γνωρίζουμε που υπάρχει, τα θυρόφυλλα της Παναγίας της Βελλάς στο Βουργαρέλι όπως τα απαθανάτισε ο Σ. Μελετζής το 1938, και τα οποία εκάησαν από τους Γερμανούς. 

“Ο Κομνηνός Πυρομάγλου όταν πρωτοκατετάγη στην αντάρτικη ομάδα του Ζέρβα, κάπου στα βουνά της Ηπείρου”.
(Πηγή : Αφιέρωμα στο Προσωπικό Ημερολόγιο του Άγγλου Αντιστρατήγου Ρόναλντ Σκόμπη του Χένρυ Μολ που δημοσιεύτηκε σε παλιά εφημερίδα)

———————-
“Την 27ην Ιουνίου 1942, συνεκρότησα μετά του δημοδιδασκάλου Παππά Γεωργίου, υπολοχαγού Λεβέντη Χαραλάμπους, ενωματάρχου Δόβα Παναγιώτου, αεροπόρου Παππά Ιωάννου και Φλώρου Θεμιστοκλέους, επαναστατικήν οργάνωσιν εις Σκλίβανην, εξαπλωθείσαν εν συνεχεία εις τας πέριξ κοινότητας, η οποία σκοπόν είχε την περισυλλογήν όπλων, την αποχήν παντός Έλληνος από πάσης επαφής και συνεργασίας μετά των κατακτητών και την ψυχολογικήν προετοιμασίαν του λαού της περιοχής, διά την εις την κατάλληλον εποχήν ένοπλον εκδήλωσιν κατά του κατακτητού.
Εμφανισθέντος του κινήματος του στρατηγού Ζέρβα, τον Νοέμβριον του 1942 εις Σκουληκαριάν Άρτης, μετέβην εις Άρταν, ίνα επιτύχω μετ’ αυτού επαφήν, την οποίαν δυστυχώς δεν κατώρθωσα.
Την 22αν Δεκεμβρίου 1942, παραλαβών μεθ’ εαυτού και τον εξάδελφόν μου Παππά Γρηγόριον εκ Γοργομύλου, ανεχώρησα προς Τζουμέρκα, διά συνάντησιν μετά του στρατηγού Ζέρβα. Μετά τριήμερον πορείαν συνήντησα τούτον εις Μεγαλόχαρην ‘Αρτης (Αχελώος).
Μετά την συζήτησιν παραμείναντες σύμφωνοι επί των γενικών γραμμών του απελευθερωτικού αγώνος, ενέταξα την ανωτέρω οργάνωσιν εις τον ΕΔΕΣ και υπό τας διαταγάς του.
Διά του υπ’ αριθ. 542 από 25.12.1942 εγγράφου του, εγνωστοποιείτο τούτο εις τον Ηπειρωτικόν λαόν.
Επιστρέψας εις Σκλίβανην, συνεκρότησα ένοπλον ανταρτικήν ομάδα, την πρώτην εθνικήν ανταρτικήν ομάδα εν Ηπείρω και ήρχισα περιοδεύων τας περιοχάς Ξηροβουνίου, Μαλακασίου, Τζουμέρκων και ανατολικής Λάκκας Σουλίου, διορίσας επιτροπάς εθνικού αγώνος και εντάξας εις τον απελευθερωτικόν αγώνα 64 κοινότητας. Ο λαός με προθυμίαν ετέθη παρά το πλευρόν μου και εις ενίσχυσιν του κινήματος αντιστάσεως…….(Πηγή : ΕΚΘΕΣΙΣ ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΥ Ε.Δ.Ε.Σ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ στις 20.2. 1949, όπως δημοσιεύτηκε στο βιβλίο ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΣ 1941-45, Κοσμά Ε. Αντωνόπουλου, Αθήνα, 1964)

Στη φωτογραφία “Ο Αλέξανδρος Παπαδόπουλος” (Πηγή : Αποθετήριο Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας)