———————–
Απέναντι από το εξοχικό αναψυκτήριο που υπήρχε παλιά το άγαλμα του Κρυστάλλη, στην άκρη της όχθης του ποταμού Αράχθου, υπήρχαν μερικοί βράχοι όπου άρεσε στους Αρτινούς να φωτογραφίζονται.
Στην φωτογραφία εικονίζονται οι Ιωσήφ Σαμπεθάι, Σαμπίνος Δανιήλ και Σαμουήλ Μιζάν. (Φωτο και σχόλιο από το βιβλίο Η ΕΒΡΑΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ, Κ. Τσιλιγιάννης, 2004)
——————-
Από την αντίστοιχη μηνιαία Ισραηλιτική Επιθεώρηση του Ιανουαρίου του 1914 αντλήσαμε και την παρακάτω συγκινητική ιστορία που αναφέρεται στη γενναιότητα ενός Αρτινού Εβραίου, που δεν κατονομάζεται, στη συμπλοκή της Νιγρίτας ανάμεσα σε Έλληνες και Βούλγαρους. Πρόκειται για μια επιστολή* προς το Περιοδικό που στέλνει κάποιος φίλος και τακτικός αναγνώστης του, στην οποία αναφέρει το περιστατικό όπως το κατέγραψε ο γιός του στο σημειωματάριό του και είναι ενδεικτική «..…της γενναιοψυχίας και της ανδρείας ην επεδείξατο εις Ισραηλίτης στρατιώτης εξ Άρτης». (Πηγή : ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ, αρ. 11, Έτος Β’, Εν Αθήναις, Ιανουάριος 1914)
———————-
Έναν κατάλογο Αρτινών Εβραίων που ζούσαν στην Άρτα στις αρχές του 20ου αιώνα και συγκεκριμένα το 1913, βρίσκουμε στο Περιοδικό Ισραηλιτική Επιθεώρησις.
Ελπίζουμε ότι οι φίλοι μας που παρακολουθούν τη σελίδα θα ξεχωρίσουν κάποια από τα ονόματα των συγγενών τους που ζούσαν στην πόλη μας τότε. Ο κατάλογος αναφέρει τις δωρεές των Αρτινών Εβραίων υπέρ του Ε.Ε.Κ.* (Πηγή : ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ, αρ. 7&8, Έτος Β’, Εν Αθήναις, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1913)
———————-
“Οι γνησιότεροι και παλαιότεροι Αρτινοί ήταν οι Εβραίοι της Άρτας. Οι παλιές οικογένειες είχαν πολλά παιδιά και πολλούς συγγενείς. Με την ευκαιρία μιας θρησκευτικής γιορτής ή ενός γάμου συγκεντρώνονταν σε ένα από τα συγγενικά σπίτια για τις γιορτές και τα γλέντια. Οι επιχειρήσεις των Εβραίων παρέμειναν πολλές φορές οικογενειακές και περνούσαν από τον πατέρα στο γιό….”
Στη φωτογραφία «Η Σίμχω, αδελφή του Τζάκου Μιζάν με τον σύζυγό της Ισαάκ Μιωνή, με την κορούλα τους Καίτη και τον γιό τους Ραφαήλ Μιωνή στην Άρτα το 1928».
(Φωτο και σχόλιο από το βιβλίο Η ΕΒΡΑΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ, Κ. Τσιλιγιάννης, 2004)
————————
Λ. Παπακίτσος, Κ. Κεχαγιάς, Β. Σακκάς, Β. Δήμου, Κ. Γούσιας, Π. Διαμάντης, Σ. Γκόμπλιας, Κ. Γιώτης.
Αριστερά : Ν. Οικονόμου, Β. Βασιλείου, Β. Ματσούκας (Φωτο & Παρουσίαση Κ. Μπανιάς)
———————
Προπόνηση της ομάδας, οι παίκτες σε διπλό. Αρχηγός & ψυχή της ομάδας από το 1928 ο Κώστας Τομπουλίδης. (Φωτο από αρχείο Υιών Κ. Τομπουλίδη, Παρουσίαση Κ. Μπανιάς)
“Το κτίριο του κινηματογράφου ΠΑΛΛΑΣ έχει τρεις αρχιτεκτονικές φάσεις : Στην πρώτη φάση, στα 1954-1956, η είσοδος ήταν από το Στρατέικο, εκεί ήταν το ταμείο και μετά ένας διάδρομος που οδηγούσε στην αίθουσα, η οποία ήταν σε παράλληλη διάταξη με το δρόμο, δηλαδή η οθόνη ήταν στο «νότο» παράλληλα προς το κεντρικό δρόμο, πίσω είχε τη μηχανή προβολής, wc, και την έξοδο κινδύνου και διάδρομο ανάμεσα στις 300 θέσεις 1,5 μέτρο. Η εφημερίδα «Αμβρακία», της 21/08/1964 κάνει αναφορά “στον Παναγιώτη Καλαντζή, ο οποίο έκλεβε τα εξαρτήματα από τα καθίσματα με κίνδυνο τραυματισμού του κοινού και του ιδιοκτήτη”.
Στη δεύτερη φάση η είσοδος μεταφέρεται στο κεντρικό δρόμο, κατά εκτίμηση της κυρίας Ζηνοβίας πιο δεξιά από σήμερα, και ήταν μια μονοκόμματη αίθουσα με ένα χωλ, το ταμείο ήταν μπροστά. Σήμερα ο χώρος αυτός κλείστηκε αλλά υπάρχουν ίχνη ηλεκτρολογικής εγκατάσταση στο τοίχο. Είχε πρόσβαση στην πλατεία ή μέσω της σκάλας στο εξώστη. Αυτός είχε 360 ή 380 καθίσματα με την οθόνη κάθετα στον κεντρικό δηλαδή στη δύση: κοινό και στην ανατολή: η οθόνη προβολής, w.c. γυναικών και των ανδρών που ήταν έξω στο χωλ κοντά στο κυλικείο, και η μηχανή προβολής πάνω στο εξώστη όλα αυτά από το 1956 έως την ανακαίνιση του 2000.
Στην τρίτη φάση τη σημερινή έχει μετατοπιστεί η είσοδος προς αριστερά, καταργήθηκε το παλαιό χωλ και μειώθηκε το μήκος της πλατείας, ώστε να γίνει ένας διάδρομος με κυλικείο, w.c. και αίθουσα προβολής, σφραγίστηκε ο εξώστης από την πλατεία και έγινε μια νέα αίθουσα με σκηνή και αναβαθμίστηκε η ποιότητα ήχου με σύγχρονα δεδομένα, άλλαξε θέση το ταμείο και η επαφή με το κεντρικό δρόμο έγινε πιο άμεση.” (Πηγή : Πτυχιακή Εργασία του Πολέμαχου Πασχαλίδη με θέμα Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ “ΕΙΚΟΝΑ” ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ [1945 – 1967], Άρτα, 2011)
Στη φωτογραφία του Λάκη Γάκη, “Η είσοδος του κινηματογράφου ΠΑΛΛΑΣ”, επί της Βασιλέως Πύρρου το 1970. Με μεγάλα γράμματα στη μαρκίζα του κινηματογράφου, η ταινία που παιζόταν εκείνη την εποχή “Ο Αστραπόγιαννος”. Η ταινία, “Ο Αστραπόγιαννος” προβλήθηκε τη σαιζόν 1970-71 και έκοψε 391.874 εισιτήρια. Ήρθε στην 7η θέση σε 87 ταινίες.
Η ταινία απέσπασε το βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 1970, ενώ ο Νίκος Κούρκουλος κέρδισε το βραβείο Α΄ Ανδρικού ρόλου.
Στην ταινία περιλαμβάνονται πολλά πολιτικοκοινωνικά μηνύματα, αφού αναφέρεται στην εποχή λίγο μετά την επανάσταση του 1821. Ένας ξακουστός αρματολός, ο Γιάννος, αναγκάστηκε να βγει στο βουνό και να γίνει κλέφτης. Μετά την απελευθέρωση επιστρέφει στο χωριό του όπου το όνομά του έχει γίνει θρύλος και τα κατορθώματά του τραγούδια – ο Αστραπόγιαννος. Βλέποντας όμως ότι ο τσιφλικάς της περιοχής, ο Κωσταντής Βελούσης, έχει πάρει τη θέση του τούρκου αγά και ότι καταπιέζει εξίσου τους συγχωριανούς του, δεν διστάζει να συγκρουστεί μαζί του. Σε μια αναμέτρηση σκοτώνει τον γιο του τσιφλικά (Νίκο Γαλανό). Η συνάντηση του με τον παλιό του φίλο Φώτο σηματοδοτεί τις επιδρομές κατά των κοτζαμπάσηδων. Μετά από προδοσία, πέφτει σε παγίδα των χωροφυλάκων. Νεκρός, γίνεται αιτία προκειμένου οι κολίγοι να συνειδητοποιήσουν τη θέση τους……
Αν κρίνουμε από την αντίστοιχη σελίδα στο facebook η ταινία φαίνεται να είναι δημοφιλής ακόμη και σήμερα…
https://www.facebook.com/%CE%9F-%CE%91%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%80%CF%8C%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%BD%CE%BF%CF%82-118136424925024/
“Πλήρης Πίναξ των εν Ελλάδι λειτουργούντων συστηματικών κινηματογράφων κατά πόλεις μετά των ονομάτων των διευθυντών των την περίοδο 1935-36”. Στο νούμερο 142 ο κινηματογράφος «ΚΙΛΚΙΣ» στην Άρτα υπό τη διεύθυνση του Βασίλη Τσολιά.
(Πηγή : ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΑΣΤΗΡ, Πανηγυρικόν τεύχος, 1935-36)
Στο μακρινό 1952, το περιοδικό «ΚΙΜΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΣ»*, είχε εγκαινιάσει μια στήλη με τον τίτλο «ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΑΣ και θα σας απαντήσωμεν….».
Κατά πως φαίνεται από την φωτογραφία, οι Αρτινοί αγαπούσαν το σινεμά και προσπαθούσαν να μάθουν πληροφορίες για τους πρωταγωνιστές και τις ταινίες της εποχής. Δυστυχώς ο συγκεκριμένος αναγνώστης χρησιμοποιεί μόνο το αρχικά του ονόματός του….(Πηγή : ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΣ, 29 Δεκεμβρίου 1952, Έτος Α’, τχ. 4, Αθήναι)
Κια το εξώφυλλο του περιοδικού….
—————
Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούσαμε τις γυναίκες της περιοχής μας να αποκαλούν τα μικρά κοριτσάκια χαϊδευτικά «κοτσώνα μου ή κουτσούνα μου!!!!» αντί της λέξης «κούκλα μου!!!!».
“Κοτσώνες ή Κουτσούνες» αποκαλούσαν οι πιο παλιοί τις κούκλες. Διαβάζουμε: «Τὸ ὅτι ἡ κ᾿σώνα ἀντιπροσώπευε κάποτε ἕνα εἶδος κούκλας / ὁμοιώματος ἀνθρώπου (γυναίκας ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον), ποὺ πλαθόταν μὲ ζυμάρι, φαίνεται ἀπὸ τὴν σημασία τῆς λέξης κουτσούνα, κουσούνα, κ᾿σούνα ποὺ δὲν σημαίνει μόνο τὴν κούκλα, τὸ μικρὸ κορίτσι κ.λπ., ἀλλά, σὲ ὡρισμένες περιοχές, καὶ τὴν (ἑορταστική, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον,) κουλούρα – κουτσούνα = (εἶδος ἄρτου ἐπιμήκους) ……”
Και σε μια διήγηση του Λάμπρου Α. Τατσιόπουλου για τα Χριστούγεννα στο Κομπότι Άρτας διαβάζουμε :
«……..Κι ἄλλες, κοντὰ στὸ τζάκι καθισμένες, τὰ καθαρὰ ροῦχα τῆς γιορτῆς ἑτοίμαζαν. Μπάλωναν καὶ κόλλαγαν κουμπιά, σιδέρωναν μὲ σίδερα φραγκαραφτάδικα καὶ κολλάριζαν.
Τὰ πέραγαν ἀπάνω ἀπὸ τὴν φλόγα καὶ τὰ δίπλωναν, νὰ ἀλλάξει ἡ φαμελιὰ πρότου νὰ πέσει, νάναι ἕτοιμη πολὺ πρωί, πρωὶ μὲ τὴν καμπάνα.
Ἄλλες τ΄ἀλεύρι σταύρωναν στὴ σίτα. Χριστόψωμα χρειάζονταν.
Χρειάζονταν σταυρούδια, δῶρα ἀγοριῶν, κουτσοῦνες γιὰ τὰ κορίτσια. Ὅλα τα παιδιά, τὰ καρτεροῦσαν…..»
(Πηγές :1) https://www.papadiamantis.org/
2) https://www.despotato.eu/)
Στη φωτογραφία «1921: Παιδικές κούκλες φτιαγμένες με κουρελάκια από χωριό της Ελλάδας, – 1921 :Dolls from Greece. Many little girls in Greece have no flaxen-haired curly headed dolls to play with. Indeed they have none others than those they make themselves».(Πηγή : American National Red Cross photograph collection, The Library of Congress)
——————–
“4 Μαΐου: Το σπίτι του προξενικού πράκτορα, Signor Boro είναι τώρα, όπως και τότε, φιλόξενα ανοιχτό.
Νωρίς το πρωί ολοκλήρωσα τη ζωγραφική μου που ξεκίνησε πριν από έξι μήνες. Λίγα μέρη στην Αλβανία είναι πιο μαγευτικά σε όψη και κατάσταση από την Άρτα: και για έναν αρχαιολόγο τα αξιοθέατα είναι ακόμα μεγαλύτερα από τον καλλιτέχνη. Τίποτα δεν μπορεί να ξεπεράσει το λαμπρό μεγαλείο των γραφικών ελληνικών τειχών της πόλης, και από τη θέση της αρχαίας Ακρόπολης, η πανοραμική λαμπρότητα της θέας είναι μαγευτική στον υψηλότερο βαθμό…..”(Πηγή : Edward Lear, Journals of a landscape painter in Albania & C., London, 1851, σελ. 352)
Στη φωτογραφία το τρίτο από τα σκίτσα του Edward Lear για την Άρτα με τίτλο “ARTA. 3 May 1849” σχέδιο με μελάνι σέπιας, σέπια και γραφίτη, σε χαρτί. (Πηγή : Houghton Library, Harvard University)
——————
“Πριν από τις εννιά, έφυγα από την Άρτα για δεύτερη φορά, και πέρασε πολύ ώρα μέχρι να ξεφύγουμε από τα στενά, λασπωμένα δρομάκια και τα ατελείωτα προαστιακά σοκάκια της : αυτό, ωστόσο, ήταν λιγότερο δυσάρεστο τώρα από ό,τι την προηγούμενη φορά, λόγω των ευωδιαστών πορτοκαλιών που ήταν όλες ολάνθιστες. Η Άρτα περιβάλλεται από κήπους και τροφοδοτεί σε μεγάλο βαθμό τις αγορές των Ιωαννίνων με φρούτα και λαχανικά…… (Πηγή : Edward Lear, Journals of a landscape painter in Albania & C., London, 1851, σελ. 352)
Στη φωτογραφία το τελευταίο σκίτσο του Edward Lear για την πόλη της Άρτας με τίτλο “ARTA. 3/4 May 1849” σχέδιο με μελάνι σέπιας, σέπια και γραφίτη, σε χαρτί. (Πηγή : Houghton Library, Harvard University)
