Δόξες Αγήραντες του Δεσποτάτου

———————–
“Γεννήθηκα στα 1897, στα Τζουμέρκα της Ηπείρου, στο χωριό Άγναντα και κατέβηκα στα 1898 με τους γονείς μου στην Άρτα όπου μένω μέχρι σήμερα στην οδό Ζαλόγγου, κοντά στην Παρηγορήτρια.
Παντρεύτηκα όταν ήμουνα 17 χρονώ. Ο άντρας μου Χρίστος Ρίγγας ήτανε τσαγκάρης, καλός άνθρωπος και δουλευτής, παράπονο δεν είχα. Εγώ εκτός από τις δουλειές του σπιτιού, έραβα και γυναικεία ρούχα γιατί ήμουνα μοδίστρα, βοήθαγα τον άντρα μου στη δουλειά του, έραβα τα φόντια για τα παππούτσια, δούλευα και στα χωράφια. Λιγοστά τότε τα εισοδήματα, λίγα πορτοκάλια και καλαμπόκι.
Γέννησα 16 παιδιά αλλά ζήσανε μόνο τρία. Ο Μάχος, ο Ράκιας (Θόδωρος) κι ο Νίκος. Τα έντεκα παιδιά μου πεθάνανε όταν ήτανε μικρά από ένα μέχρι 6 χρονώ αλλά ο Μήτσος μου κι ο Κώτσος μου, που πεθάνανε από πνευμονία στα 1938 και στα 1939, ήτανε 18 χρονώ ο πρώτος και 19 ο δεύτερος.
Από τα 1937 μέχρι τα 1940, μέσα σε τρία χρόνια, έχασα τους γονιούς μου, έναν αδελφό, μια αδελφή, Ουρανία τ’ όνομά της, τον άντρα μου και τα δυο παλληκάρια που σας είπα παραπάνω. Έτσι χαροκαμένη με βρήκε ο πόλεμος, με τα τρία ορφανά παιδιά μου, που ήτανε δεκαοχτώ, εφτά και τριω χρονώ και πάλευα να τα μεγαλώσω μα κείνα τα λίγα χτήματα που μ’ άφησε ο πατέρας μου.
Είμαι αγράμματη γιατί κείνα τα χρόνια, τα κορίτσια δεν τα στέλνανε σκολείο. Η αδελφή μου η Ουρανία, μικρότερη από μένα είχε παντρευτεί έναν παλιό κομμουνιστή της Άρτας, το Μένιο Ζαρκαλή, που πέθανε πέρυσι, τσαγκάρης κι αυτός σαν τον άντρα μου. Απ’ αυτόν το γαμπρό μου είχα ακούσει, πριν τον πόλεμο, για την κατάργηση της εκμετάλλευσης και για ισότητα. Θυμάμαι ύστερα από τόσα χρόνια τα λόγια του που τότε δεν τα πολυκαταλάβαινα. Μέσα όμως στον αγώνα και στη φωτιά της Αντίστασης κατάλαβα πολύ καλά ότι μαζί με τη λευτεριά πρέπει να να’ χουμε δικαιοσύνη, να σταματήσει η εκμετάλλευση της αγροτιάς, να γίνουν νοσοκομεία για τους άρρωστους και σκολειά για τα παιδιά, να μαθαίνουμε γράμματα και τα κορίτσια και να προστατεύουμε τα γερατειά….
Για κείνα τα χρόνια της Αντίστασης θέλω να σας μιλήσω……”
(Πηγή : Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΜΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ, Πηνελόπης Ρίγγα, Έκδοση “Η Γυναίκα στην Αντίσταση”, 2018 από όπου και η φωτογραφία του εξωφύλλου) 

———————-
“Με την υποδούλωση της χώρας μας από τους Γερμανοιταλούς, μέλη και στελέχη του Κ.Κ.Ε. της περιφέρειας Άρτας όπως οι Μήτσος Κατσαρός, Γιάννης Φωτονιάτας, Γιάννης Ζήκος, Χρίστος Ζέρβας, Δημήτριος Αμπελογιάννης και Αλέκος Παπαδάτος, που είχαν αποφυλακισθεί κατά την περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά, δραστηριοποιήθηκαν και συγκρότησαν παράνομες αντιφασιστικές ομάδες με την ονομασία ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ. Συγχρόνως συγκροτείται την 5-5-41 η κομματική επιτροπή στην πόλη της Άρτας από τους Μήτσο Μπάφα, α’ γραμματέα, Μίμη Γεωργονίκο, β’ γραμματέα και μέλη τους Φάνη Γκούβελο,….Ματσούκα και Γιώργο Λυγούρα. Η κομματική οργάνωση του Κ.Κ.Ε. κατόρθωσε να εξοικονομήσει ένα ραδιόφωνο, μια γραφομηχανή κι έναν πολύγραφο και εξέδιδε σχεδόν καθημερινά Δελτίο Ειδήσεων, με σύνθημα “Θάνατος στο φασισμό, Λευτεριά στο Λαό”.
Αργότερα και συγκεκριμένα τον Ιούλιο του 1942, κυκλοφόρησε το πρώτο πολυγραφημένο φύλλο της εφημερίδας Η ΔΡΑΣΗ με διευθυντή το Χρήστο Λαμπράκη από το Βουργαρέλι. Η εφημερίδα αυτή τυπωνόταν στο σπίτι του Μίμη Γεωργονίκου και είχε ως προμετωπίδα το στίχο του Βαλαωρίτη
“….Πάρε ένα σβώλο Μήτρο
Και διώξε εκείνα τα σκυλιά
Που μου χαλούν το φύτρο….”
Τόσο το Δελτίο Ειδήσεων, όσο και η ΔΡΑΣΗ, συνέβαλαν αποφασιστικά στην ενημέρωση του Αρτινού και Τζουμερκιώτικου λαού γύρω από τα πολεμικά γεγονότα των ημερών…”
(Πηγή : ΤΑ ΤΖΟΥΜΕΡΚΟΧΩΡΙΑ, Σ. Φίλος, Αθήνα, 2000)

Στη φωτογραφία “Φύλλο της Εφημερίδας Η ΔΡΑΣΗ, 19-7-1944”
(Πηγή : Contemporary Social History Archives (ASKI) 

—————
“Στην τσέπη της περισκελίδος ενός φονευθέντος Στρατιώτου βρίσκεται, (στας 17 Ιανουαρίου 1941), μόνον ένα γράμμα μισοτελειωμένο που δεν εστάλη… «Κούκλα μου, και σήμερα νικήσαμε, χιόνι και κρύο πολύ. Μας χωρίζουν εκατοντάδες χιλιόμετρα και νομίζω πως είσαι δίπλα μου… Όταν πάρης το γράμμα μου προσπάθησε ν ’ ακούσης τη φωνή μου… Θυμάμαι;;; Ίσως δεν την ξανακούσης… Θα συνεχίσω αύριο γιατί το κερί σβύνει…». Σε μια ανάπαυλα της μάχης ο γενναίος και άγνωστος Στρατιώτης φέρνει τις σκέψεις του στην εκλεκτή της καρδιάς του και θέλει να επικοινωνήση μαζύ της με το άψυχο χαρτί… Ή αποτρόπαιος όμως Μοίρα τους δεν ενέκρινε την επικοινωνίαν αυτήν… Οι ζώντες συνάδελφοί του τον ενεταφίασαν μαζύ με το μισοτελειωμένο γράμμα του…”
Θεόδωρου Δρακούλη Βουδικλάρη, Ημέρες Πολέμου (Πηγή : ΜΝΗΜΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥ 1897-1974, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Αθήνα, 2012)

Στη φωτογραφία ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ Δ. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ, Λοχαγός Ε7 Εφέδρων, εξ Άρτης. Έπεσε στο Ύψωμα 108, Μπουλιάνα στις 28 Δεκεμβρίου 1940. Ήταν 28 χρονών. (Φωτο από αρχείο Κ. Μπανιά)