Δόξες Αγήραντες του Δεσποτάτου

Μια ακόμη κατοικία απόγονου της οικογένειας Γαρουφαλιά, του Τηλέμαχου Γαρουφαλιά, συμβολαιογράφου, η οποία κτίστηκε πολύ αργότερα και ανήκει στα Νεοκλασικά κτίρια της πόλης. Η κατοικία βρίσκεται στην οδό Πριοβόλου 8 στο δρόμο προς τη λαϊκή αγορά στην Άρτα. Η φωτογραφία είναι του Β. Γκανιάτσα όπως δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΑΡΤΗΝΗ ΕΥΘΥΝΗ, τχ. 16, Απρίλιος 1985.

Κι εδώ μια πιο πρόσφατη φωτογραφία (2015) της ιδιοκτησίας του Τηλέμαχου Γαρουφαλιά από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ηπείρου, Βορείου Ιονίου και Δυτικής Μακεδονίας, που εδρεύει στα Ιωάννινα.

Το ευρύχωρο αριστερό «κιόσκι» της κρεββάτας του αρχοντικού Γαρουφαλιά (Ζάχος, 1916), από το οποίο μπορούσε κανείς να απολαύσει την θέα και τις μυρωδιές των περιβολιών με τα εσπεριδοειδή που εκτείνονταν ανάμεσα στους ψηλούς μαντρότοιχους  των πλούσιων σπιτιών της γραφικής ακόμη τότε Άρτας. Διακρίνεται η κατασκευή του στηθαίου της κρεββάτας και η επένδυση των στύλων της με σανίδια καθώς και η μορφή των ψευδοτόξων από μπαγδατί. (Πηγή : Σχόλιο του Σ. Μαμαλούκου στο Λεύκωμα  ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΙΞΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΖΑΧΟ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ, Μουσείο Μπενάκη, 2007).

Η εντυπωσιακή σκάλα που οδηγούσε από την αυλή στον όροφο του αρχοντικού Γαρουφαλιά (Ζάχος, 1916). Διακρίνονται τα λίθινα τόξα της σκάλας και το επενδεδυμένο με σανίδια στηθαίο της κρεββάτας. (Πηγή : Σχόλιο του Σ. Μαμαλούκου στο Λεύκωμα  ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΙΞΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΖΑΧΟ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ, Μουσείο Μπενάκη, 2007).

“……Μπροστά από την κρεββάτα εκτεινόταν στενός ημι-υπαίθριος εξώστης, ο οποίος κάλυπτε τη σκάλα και κατέληγε δεξιά και αριστερά σε «κιόσκια». Η στέγη της κρεββάτας φερόνταν σε σύστημα ξύλινων δοκών επί στύλων διαμορφωμένων σε τοξοστοιχία με κυλόκυρτα τόξα από μπαγδατί. Πρόκειται για τυπική μορφή που απαντά κατά τον όψιμο 18^ο και 19^ο αιώνα σε κτίρια υψηλών προθέσεων στον ευρύτερο χώρο της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μέσω της κρεββάτας γινόταν η προσπέλαση των χώρων διαμονής του ορόφου. Ο «καλός οντάς» βρισκόταν στη δεξιά πτέρυγα του κτιρίου. Πολλά από τα μορφολογικά στοιχεία του σπιτιού, όπως τα παράθυρα και ίσως και η επενδεδυμένη με σανίδια προεξοχή της στέγης, ανάγονται στα μέσα του 19^ου αιώνα, εποχή κατά την οποία το σπίτι, όπως και πολλά άλλα στην Άρτα, φαίνεται ότι επισκευάστηκε, ενδεχομένως μετά από ζημιές που έπαθε κατά την επανάσταση του 1821 ή εκείνη του 1854. (Πηγή : Σχόλιο του Σ. Μαμαλούκου στο Λεύκωμα  ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΙΞΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΖΑΧΟ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ, Μουσείο Μπενάκη, 2007).

Στη φωτογραφία “Κάτοψη της οικίας Γαρουφαλιά” από τον Αριστοτέλη Ζάχο όπως δημοσιεύτηκε στο γερμανικό περιοδικό “Altere Wohnbauten auf Griechishem Boden, Wasmuths Monatshefte fur Baukunst, VII Jahrgang, Zachos A.,1923.

Μπορείτε να δείτε φωτογραφία της όψης της οικίας Γαρουφαλιά σε παλαιότερη ανάρτηση στο λινκ https://doxesdespotatou.com/oi-megales-oikodomikes-kataskeyes/

“Κάτοψη του ορόφου της οικίας Γαρουφαλιά έχει δημοσιευτεί από τον ίδιο τον Α. Ζάχο στο Altere Wohnbauten  και αναδημοσιευτεί από τον Κ. Παπαϊωάννου  στο Ελληνικό Παραδοσιακό Σπίτι, ενώ μια ακόμη φωτογραφία του έχει δημοσιευτεί από τον Α. Ορλάνδο. Δεν είναι γνωστό που ακριβώς βρισκόταν το σπίτι, το οποίο κάηκε κατά τη διάρκεια πυρκαγιάς που σύμφωνα με τον Α. Ορλάνδο κατέστρεψε ένα μέρος της πόλης της Άρτας περί το 1930. Όπως συνήθως συνέβαινε στα σημαντικότερα αρχοντικά της Άρτας, το σπίτι  ήταν κτισμένο πανταχόθεν ή εν μέρει ελεύθερο, μέσα σε μεγάλο οικόπεδο. Κατά μήκος της κύριας όψης του υπήρχε ευρύχωρη αυλή. Δεξιά της αυλής βρισκόταν το περιβόλι με τα εσπεριδοειδή, περιφραγμένο με χαμηλό τοίχο με σιδερένιο κιγκλίδωμα και πέτρινη αυλόθυρα.

Το αρχοντικό είχε σε κάτοψη σχήμα Γ και διέθετε ισόγειο και όροφο. Οι ισόγειοι αποθηκευτικοί χώροι είχαν πρόσβαση από ευρύ, ημι-ηπαίθριο χώρο, η προς την αυλή πλευρά του οποίου είχε τη μορφή τοξοστοιχίας. Μια λίθινη κλίμακα με δυο συμμετρικούς βραχίονες που φέρονταν από τεταρτοκυκλικά τόξα, διατεταγμένα εκατέρωθεν κεντρικού ημικυκλικού, οδηγούσε στην φαρδιά κρεββάτα του ορόφου, μέρος της οποία ς είχε πιθανότατα κλειστεί εκ των υστέρων με υαλοστάσιο”. (Πηγή: ΤΑ ΑΣΤΙΚΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ, Α. Καρρά, 2022)

Στη φωτογραφία του Α. Ορλάνδου το 1936 “Η οικία Γαρουφαλιά με τα τοξάτα”. Τα τοξάτα ή δοξάτα ήταν οι ξύλινοι στύλοι τετράγωνης ή ορθογώνιας διατομής που εκτείνονταν κατά μήκος της κρεββάτας των παλιών αστικών σπιτιών της Άρτας και ανάμεσα στους οποίους τοποτετούνταν ξύλινα, δικτυωτά κιγκλιδώματα. Οι στύλοι « ..άλλοτες διήκουσιν άνω μέχρι της στέγης φέροντες σαγματοειδή επιθήματα διαφόρων τύπων άλλοτε δε συννενούντο προς αλλήλους δια τόξων (δοξάτα) ενίοτε ημικυκλικών, συνηθέστερον όμως διπλής καμπυλότητας, άτινα ήσαν πολύ αγαπητά κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας, τόσον εις τα σπίτια όσον και εις  στοάς μοναστηρίων και κατεσκευάζοντο διά ξυλοπήχεων και επιχρύσματος», (Πηγή φωτογραφίας & κειμένου : ΠΑΛΑΙΑ ΑΣΤΙΚΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΡΤΗΣ, ΑΒΜΕ 2, Ορλάνδος, 1936).