———————–
Η οδός Ξενοπούλου, μπροστά στον Άγιο Δημήτριο, που κατέληγε στα σκαλάκια μπροστά στον Άγιο Σπυρίδωνα, πριν ρυμοτομηθεί.
Αριστερά το μεγάλο σπίτι του Βουλευτή Χριστόφορου Ρίζου, δεξιά το ξενοδοχείο «Άνεσις» του Τάκη Αθανασίου και μπροστά το κτίριο του Βαβέκη με τις καμάρες. Στο βάθος τα σπίτια της οδού Βασιλέως Κωσταντίνου.
Η φωτογραφία είναι από το αρχείο του Τάκη Αθανασίου και πρωτοδημοσιεύτηκε από τον κ. Στάθη Μπαρτζώκα στο ιστολόγιό του.
—————————
Τα κτίρια στα δεξιά της πλατείας πριν ρυμοτομηθεί η περιοχή, όπως φαίνονταν από την κεντρική πλατεία της πόλης, με το ξενοδοχείο «Άνεσις» στο βάθος.
—————————-
Κι εδώ η ίδια περιοχή σε πιο κοντινή φωτογραφία (Πηγή : Διαδίκτυο)
————————–
Μια ανέκδοτη φωτογραφία από τις αρχές της δεκαετίας του ’50 που μας παρουσιάζει το χώρο μπροστά στον Άγιο Δημήτριο, πριν ρυμοτομηθεί η περιοχή.
Το μεγάλο σπίτι που βλέπουμε στο κέντρο, ανήκε στον Χριστόδουλο Ρίζο, αρτινό δικηγόρο, πολιτευτή του μεσοπολέμου και βουλευτή Άρτης και Πρεβέζης από την δεκαετία του 30 και μετά. Ανύπαντρος, όπως και η αδελφή του, δεν άφησε πίσω του απογόνους. Στην δεκαετία του ’50 το σπίτι ήταν κατοικία και οδοντιατρείο του Σπύρου Κατσούλα. Το μπαλκόνι, με το μπουρί της ξυλόσομπας που φαίνεται στη φωτογραφία, ήταν του ιατρείου. Το κτίριο, παμπάλαιο, τεράστιο με μεγάλους χώρους και ψηλοτάβανα δωμάτια. Η είσοδος του σπιτιού ήταν απέναντι από το ξενοδοχείο “Άνεσις” που διακρίνεται στα δεξιά και η διαμόρφωσή της η κλασσική των παλιών Αρτινών σπιτιών, δηλαδή στο βάθος υπήρχε ακάλυπτο ευρυχώριο και η σκάλα για τον όροφο. Στο κατάστημα του ισογείου της πρόσοψης στεγαζόταν αποθήκη ξυλείας. Η εκκλησία του Αγ. Δημητρίου χτίζονταν τότε και ο χώρος μπροστά ήταν αδιαμόρφωτο σταυροδρόμι. «Θυμάμαι αυτό το σπίτι πολύ καλά», μας λέει ο συνομιλητής μας «γιατί με το γιό του γιατρού, Τάκη (γιατρός στην Αθήνα) ήμασταν συμμαθητές στο Δημοτικό και παίζαμε στο αχανές κτίριο φτιάχνοντας σαΐτες και χάρτινα αεροπλανάκια με τα παλιά ψηφοδέλτια του Ρίζου, με τον οποίο οι Κατσουλαίοι είχαν στενές σχέσεις, καθώς ήταν μάλιστα και νουνός του γιού τους».
Μπροστά από το Ξενοδοχείο «Άνεσις» στα δεξιά, διακρίνεται το Γαλακτοπωλείο του Κωσταδήμα. Η φωτογραφία, που ήταν κατεστραμμένη σε ένα σημείο μπροστά και έχει υποστεί παρέμβαση, είναι από το αρχείο του Τάκη Ζαρκαλή.
Περισσότερες πληροφορίες για τον Βουλευτή Χριστόδουλο Ρίζο μπορείτε να διαβάσετε στο λινκ
http://greek-parliament-members.anavathmis.eu/%CF%81%CE…/
——————-
Ο αριθμός των γυναικών της Άρτας που συμμετείχαν στην γυναικεία οργάνωση της Ε.Π.Ο.Ν., Ε.Λ.Α.Σ. και του Δημοκρατικού στρατού ήταν σημαντικός.
Στη φωτογραφία από αριστερά ο Κων/νος Μίντζας, (σκοτώθηκε στους Μελάτες τις 23 Απριλίου 1947), Αρσινόη Γεροβασιλη– Χουλιάρα, Δημήτρης Ν. Καραβασίλης (Ταγματάρχης), Χαριτίνη Β. Καραβασίλη – Σφαλτού, Βασίλειος Σφαλτός (επί πτυχίω της Νομικής, Ταγματάρχης).
Κάτω δεξιά : Ελένη Σφαλτού – Καραβασίλη, Νίκη Βαλάρη – Βάκκα (Μικροβιολόγος), Αρετή Β. Καραβασίλη – Τσίντζου. (Φωτο από αρχείο Χαριτίνης Καραβασίλη – Σφαλτού, Παρουσίαση Κ. Μπανιάς)
——————–
Θα ξετυλίξουμε τη δράση του ΕΑΜ / ΕΛΑΣ στην περιοχή μας μέσα από τις περιγραφές του Αλέκου Κουτσούκαλη, ηγετικού πολιτικού στελέχους του νομού της Άρτας και στη συνέχεια καπετάνιου του 3/40 Συντάγματος του ΕΛΑΣ, όπως αυτή περιγράφεται στο βιβλίο του Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΑΡΤΑΣ, 1940-1945.
Το βιβλίο έχει πάψει να κυκλοφορεί προ πολλού και είναι πλέον δυσεύρετο, αποτέλεσε δε τη βάση πάνω στην οποία στηρίχτηκαν για να περιγράψουν τη δράση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στη Άρτα αρκετοί νεότεροι συγγραφείς.
Ο Αλέκος Κουτσούκαλης γεννήθηκε το 1918 στη Σεκλίστα (Ελάτη) Άρτης. Σπούδασε γεωπόνος και εργάστηκε για ένα διάστημα ως έκτακτος γεωπόνος. Υπηρέτησε στο στρατό ως υπαξιωματικός. Από πολύ νωρίς ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και τη λογοτεχνία και «Η Δράση», η εφημερίδα της ΝΕ του ΕΑΜ της Άρτας, δημοσίευσε πολλές ανταποκρίσεις του.
——————-
ΒΑΡΙΑ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ
“Σεπτέμβριος 1942. Ο μήνας αυτός αποτελεί σημείο στροφής με σοβαρές αρνητικές αλλά ταυτόχρονα και θετικές συνέπειες για την παράνομη πολιτική οργάνωση και γενικά για όλο το εαμικό κίνημα της περιοχής. Ένα γεγονός δεν πρέπει να εξετάζεται μόνο από την άμεση θετική ή αρνητική επίδραση που θα έχει, αλλά και από τις μελλοντικές προεκτάσεις και επιπτώσεις τους.
Με αυτό το πρίσμα θα προσπαθήσουμε να αντικρύσουμε τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν τόσο γρήγορα και ορμητικά αυτό το μήνα στην Άρτα. Είναι περίοδος που η πολιτική οργάνωση σημείωσε σημαντική ανάπτυξη σε όλους τους τομείς και ιδιαίτερα στον οργανωτικό και τον πολιτικό……*” (Πηγή : Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΑΡΤΑΣ, 1940-1945, Α. Κουτσούκαλης, Αθήνα, 1983)
*Στη φωτογραφία και το σχόλιο, η συνέχεια του κεφαλαίου Βαριά Δοκιμασία, σελ. 194-195
——————
“Τα μαθήματα κατά την Γερμανό – ιταλική κατοχή γινόταν στην εκκλησία του Παντοκράτορα και άρχιζαν στην αρχή του καλοκαιριού. Το 1941 από τις 150 εγγεγραμμένες μαθήτριες του Γυμνασίου Θηλέων, προσήλθαν μόνο 60. Η λήξη των μαθημάτων έγινε στα τέλη του Ιουλίου με μια μικρή γιορτή εθνικού χαρακτήρα……”(Πηγή : Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΤΑ, Κ. Τσιλιγιάννης, Αθήνα, 2013)
Στη φωτογραφία «Μαθήτριες του Γυμνασίου Θηλέων της Άρτας το 1941. Λαλάκου (μετέπειτα σύζυγος του νομικού, βουλευτή και συγγραφέα Δ. Καρατζένη), Ντίνα Τόλη – Μιχάλη, Λίτσα Διαμάντη, Ελένη Στάμου, Ελένη Ζαφείρη, Ευφημούλα Αρκουδάρη – Πατσαλιά». (Φωτο & Παρουσίαση Κ. Μπανιάς)
——————————–
Ζευγάρι με την τοπική ενδυμασία στους Καλαρρύτες.
(Η φωτογραφία είναι από το διαδίκτυο, άνευ ημερομηνίας & Φωτογράφου. Παρακαλούμε, αν τυχόν υπάρχουν στοιχεία σχετικά, να τα αναφέρετε στα σχόλια ώστε να τα προσθέσουμε)
Καλαρρύτες 1932. Φωτογραφία του Ernst Nowack.
(Πηγή : http://www.deutschefotothek.de/)
—————————
Στις αρχές του 1900 ο Σπυρίδων Παγανέλης διορίστηκε Νομάρχης στη Άρτα κι έτσι είχε την ευκαιρία να γυρίσει όλη την ελεύθερη τότε περιοχή, μέχρι τον Άραχθο. Την εμπειρία του αυτή την περιέγραψε στο βιβλίο του «ΠΑΡΕΡΓΑ ΦΥΛΛΑ, Από του Σαρωνικού εις τον Αμπρακικόν, Η Άρτα, Τα Τσουμέρκα» απ’ όπου και ένα μικρό απόσπασμα από το πέρασμά του από τους Καλαρρύτες :
“Σχετικώς βραχεία, αλλ’ αδιαπτώτως ευάρετος, υπήρξεν η διατριβή ημών εις Καλαρρύτας……Δεικνύουσιν έτι εις Καλαρρύτας τον οίκον, ένθα κατέλυεν ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων, οσάκις ήρχετο ίνα παραθερίση εις την δροσεράν ηπειρωτικήν κώμην. Επεσκέφθην τον οίκον τούτον. Τηρεί εισέτι, φθίνοντα όμως και εξίτηλα, τα ίχνη της αρχαίας λαμπρότητος, ότε, εις την ευρύχωρον αυλήν εισήρχετο, έφιππος και ύπουλος, ο αιμοδιψής της Ηπείρου δυνάστης……….
Εις την κώμην βλέπει τις εισέτι τα ίχνη της αρχαίας ακμής, μετά της συγχρόνου επαρκείας, έτι δε και τα ερείπια ευκτίστων οίκων παλαιοτέρων κατοίκων, καταλιπόντων την πέτριον γην. Οι Καλαρρύται ευπορούσι σχετικώς, οι δε κάτοικοι, το αρχαίον έθος ακολουθούντες, εκπατρίζονται προς εργασίαν και ήδη, αλλά το θέλγητρον της αγιότητος της πατρικής εστίας ουδέποτε απαμβλύνεται ούτε αποσβένυται εις τας καρδίας των……
Η συρροή των αναμνήσεων της κώμης, η δροσερότης αυτής, η καλοκαγαθία των κατοίκων, η εγγυτάτη γειτνίασης προς πόλεις, κώμας και περιοχάς φιλτάτας τω Ελληνισμώ και προς Αυτόν αλύτως ημωμένας διά του αθραύστου δεσμού της γλώσσης, της θρησκείας, του αίματος, των παθημάτων και των χρηστών ελπίδων εδημιούργουν κύκλον, εν ώ ευαρέστως θα έμενον πλειότερον. Αλλ’ έδει ν’ αναχωρήσω…..”
(Πηγή : ΠΑΡΕΡΓΑ ΦΥΛΛΑ, Από του Σαρωνικού εις τον Αμπρακικόν, Η Άρτα, Τα Τσουμέρκα, Σ. Παγανέλης, Εν Αθήναις, 1905)
Στη φωτογραφία “Οι Καλαρρύτες στα 1930” από το αρχείο του Ernst Nowack (1891-1946) τσέχικης καταγωγής, γεωλόγου και γεωγράφου ο οποίος περιηγήθηκε αρκετές φορές την Ήπειρο και την Αλβανία για επιστημονικούς (γεωλογικούς, αρχαιολογικούς) και όχι μόνο, λόγους στην διάρκεια του μεσοπολέμου (1920-1939). (Πηγή : http://www.deutschefotothek.de/)
Μπορείτε να διαβάσετε για τους Καλαρρύτες στο λινκ https://www.facebook.com/…/a.130664329…/140062871396498/
Και https://www.facebook.com/…/a.130651262…/203810995021685/
Και
https://www.facebook.com/…/a.130651262…/203809621688489/
——————–
Ο Μητροπολίτης Άρτης Σεραφείμ Α’ Ξενόπουλος, ο Βυζάντιος, στο πρώτο βιβλίο που έγραψε για την Άρτα το 1884, στη σελίδα 212 γράφει ότι οι Αρτινοί ανέγειραν «λαμπρόν οικοδόμημα και ευρύχωρον κατά την συνοικίαν Τουρκοπαζάρου, εν έτει 1857……..εν τω αυτώ καταστημάτι διδασκούσης τα νήπια η Αρταία Ταρασία Λελοβίτου». Συνεπώς υπήρχε νηπιαγωγείο στην Άρτα πριν την απελευθέρωση το 1881.
Επίσης το 1884 στην εφημερίδα «Άραχθος» μνημονεύεται ότι υπήρχε νηπιαγωγείο, το οποίο συστεγαζόταν και με μαθητές δημοτικού Χριστιανών και Εβραίων, περί τους 600 περίπου, σε ένα ακατάλληλο, ερειπωμένο και ακάθαρτο κτίριο και εκ του λόγου τούτου ο σχολιαστής δημοσιογράφος το χαρακτήρισε ως «νηπιοκτονείο».
Εκτός από τη λειτουργία δημόσιων νηπιαγωγείων με το νόμο ΒΤΜΘ’/1895 «Περί συστάσεως νηπιαγωγείων» ιδρύθηκαν στην πόλη και ιδιωτικά νηπιαγωγεία.
Ένα τέτοιο ίδρυσε το 1920 πιο πάνω από τον Ναό του Αγίου Γεωργίου ο γραμματοδιδάσκαλος Κούρτης, άριστος παιδαγωγός. Ως διευθυντής του Νηπιαγωγείου, εργαζόταν πολλές ώρες για την προπαρασκευή των νηπίων ‘ώστε να αγαπήσουν τα γράμματα και το σχολείο. Αργότερα χειροτονήθηκε ιερέας και υπηρέτησε στο χωριό Καλόβατος.
Το 1939 η Μεσούλα Παπακώστα* ίδρυσε και λειτούργησε στην Άρτα νηπιαγωγείο για αρκετά χρόνια. (Πηγή : Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΤΑ, Κ. Τσιλιγιάννης, Αθήνα, 2013)
Στη φωτογραφία από το αρχείο του Τάκη Ζαρκαλή, «Κρατικός παιδικός σταθμός στην Άρτα».
*Σχετικά με την νηπιαγωγό Μεσούλα Παπακώστα μπορείτε να διαβάσετε στο λινκ https://www.facebook.com/…/a.1304278623…/214897840579667
