—————-
ΣΚΟΥΦΑΣ – 1957 : Λάκης Μιχέλης, Χρήστος Βάρδιας*, Κ. Παπακώστας*, Γ. Βρακοτσώλης, Γ. Κίκης* (Γκολκήπερ), Β. Σαπρίκης, Αντ. Μπουραντάς.
Κάτω : Γ. Σακκάς, Β. Γιαννούλης, Ευάγγ. Χαβέλας*, Ε. Λαδικός, Ν. Μπακογιάννης, Τάκης Σιώκης. Οι παίκτες με αστερίσκο έπαιξαν και στον Παναμβρακικό.
(Φωτο & Παρουσίαση Κ. Μπανιάς)
Αριστερά ο Απόστολος Βασιλακόπουλος. Το 1910 – 1940 είχε ένα από τα πρώτα εξοχικά βελούχια στην πλατεία Σκουφά. Δεξιά ο Νικόλαος Δ. Αλίβερτης, κτηματίας. Πολέμησαν αμφότεροι το 1919-1922.
(Φωτο από αρχείο Παναγιώτας Βασιλακοπούλου – Μασίνα, Παρουσίαση Κ. Μπανιάς)
“….Όταν οι αρχαίοι Αθαμάνες ίδρυσαν το Αθαμανικό κράτος στην Ανατολική και Δυτική Πίνδο, πριν ακόμη από την εποχή του Τρωικού πολέμου (1200 π.Χ.), προχώρησαν στην κατασκευή οδικής αρτηρίας από τη Θεσσαλία προς την αρχέγονη Ήπειρο μέσω της Μεσοχώρας – Πύλης – Θεοδωρίας – Ηράκλειας με προορισμό το αρχαίο Μαντείο της Δωδώνης και των άλλων Ηπειρωτικών πόλεων – πολισμάτων της περιοχής της Πίνδου. Η αρχαία αυτή οδική αρτηρία είχε κατασκευασθεί με χαρακτήρα ημιονικό, όχι μόνο για τη μεταφορά αγοράς, αλλά και ανταλλαγής βιοτικών αγαθών (σίτου, κεραμικής, πολεμικών ειδών, γεωργικών εργαλείων) από τα διάφορα Θεσσαλικά εργαστήρια χαλκού, σιδήρου ή υφαντικής τέχνης. Παράλληλα μ’ αυτή την αρχαία οδό, ανοιχτή ήταν και η οδός στα βόρεια των Αθαμανικών με πέρασμα στο «Αυτί» Μελισσουργών, η οποία είχε κατάληξη κοντά στα σημερινά Φράστα Αγνάντων, μέσω των αρχαίων Πραμάντων και του Άβατου των Καλαρρυτών.….”(Πηγή : ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΑΘΑΜΑΝΩΝ, Χ. Μακρυγιάννης, Αθήνα, 2021)
Στη φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή «Τα Αθαμανικά όρη – 1938»
“Όταν βρεθεί κανένας πάνω στα οροπέδια της Πίνδου και των Αθαμανικών από την περιοχή του Άβατου των Καλαρρυτών μέχρι κάτω την Ηρακλεία και τη Θεοδωρία, θα συναντήσει ικανά ίχνη και ερείπια πελασγικών τειχών, τα οποία λόγω της κατωφέρειας του εδάφους και των εκτεταμένων κατολισθήσεων είναι δύσκολο να εντοπισθούν πια μέσα στην άγρια βλάστηση. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τα πολίσματα της Ανατολικής Πίνδου, την ορεινή Χαλκίδα και τα παρά του Ασπροποτάμου, του θρυλικού Αχελώου, μέχρι κάτω τη γειτονική χώρα των Δολόπων, την Ηράκλεια ή την Αιτωλία, όπου έχτισαν τα πρώτα Πελασγικά τείχη, στις αργότερα Ομηρικές πόλεις : Μεδεώνα, Πλευρώνα, Καλυδώνα, που φιλοξένησαν κατά την παράδοση, όσους σώθηκαν από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα. Οι αρχαιότατες ονομασίες από την εποχή του Χαλκού (2.800 προ της χρονολογίας μας) Πράμαντα, Άγναντα, Γραικικό διατηρούνται ακόμη……………..
Γυρνώντας τα Αθαμανικά βουνά συνάντησα παντού πανάρχαια κυκλικά γυροβόλια με ακατέργαστους ογκόλιθους μυκηναϊκής τεχνοτροπίας χρήσιμα, όπως διαφαίνεται, για τη θερινή διαμονή. Όλα ήταν χτισμένα δίπλα από τεράστιες πέτρες με σχετική είσοδο σπηλαίου. Παντού πάνω στα βράχια απολιθωμένα οστρακοειδή και παλαιοντολογικά απολιθώματα σε αρκετό μέγεθος, τα οποία πιστοποιούν τις συνακόλουθες γεωλογικές ανακατατάξεις….”(Πηγή : ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΑΘΑΜΑΝΩΝ, Χ. Μακρυγιάννης, Αθήνα, 2021)
Στη φωτογραφία «Τείχος Πελασγικού Κάστρου στη θέση Μυλόλιθος ή Σκοτωμένου» (Φωτογραφία Λ.Π. Νασιούλα από το ίδιο βιβλίο)
—————-
….Ως εκ των περιεχομένων δε, δεξιόθεν και αριστερόθεν του Ναού, δύω μεγαλοπρεπών τάφων, εχόντων επί των μαρμαρίνων πλακών συντετριμμένων μικρόν, από της εποχής του έτους 1821, ανάγλυπτον ξιφήρη άνδρα, προσέτι και εκ της, έξω του Ναού εν τη δεξιά αυτού πλευρά, κειμένης αναγλύπτου εικόνος του Αρχιστρατήγου Μιχαήλ ξιφήρους. (Πηγή : ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΑΡΤΗΣ – ΠΡΕΒΕΖΗΣ, Σ. Βυζάντιος, Εν Αθήναις, 1884)
Στη φωτογραφία των Robert Weir Schultz and Sidney Barnsley «Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ με ξίφος -1889 / Angelic hierarchy- Archangels- Michael – With objects – Flaming sword»
(Πηγή : The Warburg Institute)
——————-
“Η Πύλη της Παναγίας Βλαχερνών” σε φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή το 1938.
———————–
“Η ιερά Μονή των Βλαχερνών, κειμένη εις το τμήμα Τζουμέρκων, εν τη μικρά συνοικία Σπαθαριάς, βορειοανατολικώς της Άρτης απέναντι του φρουρίου, απέχουσα της Πόλεως 20 λεπτά, και σεμνυομένη άχρι του έτους 1814 εις τιμήν της Μεταστάσεως της Θεοτόκου, έκτοτε δε μέχρι του νυν, επί τη ιερά καταθέσει της τιμίας αυτής εσθήτος Ιουλιου 2, διά θεσπίσματος του Μητροπολίτου Πορφυρίου, εστί κτίριον Βυζαντινόν της ΙΓ’ εκατοντ., ης ο δομήτωρ αδήλοτος……”(Πηγή : ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΑΡΤΗΣ – ΠΡΕΒΕΖΗΣ, Σ. Βυζάντιος, Εν Αθήναις, 1884)
Στη φωτογραφία των Robert Weir Schultz and Sidney Barnsley «Η Μονή Βλαχερνών από την ανατολική πλευρά – 1889»
(Πηγή : The Warburg Institute)
———————–
“Η ιερά Μονή των Βλαχερνών, κειμένη εις το τμήμα Τζουμέρκων, εν τη μικρά συνοικία Σπαθαριάς, βορειοανατολικώς της Άρτης απέναντι του φρουρίου, απέχουσα της Πόλεως 20 λεπτά, και σεμνυομένη άχρι του έτους 1814 εις τιμήν της Μεταστάσεως της Θεοτόκου, έκτοτε δε μέχρι του νυν, επί τη ιερά καταθέσει της τιμίας αυτής εσθήτος Ιουλιου 2, διά θεσπίσματος του Μητροπολίτου Πορφυρίου, εστί κτίριον Βυζαντινόν της ΙΓ’ εκατοντ., ης ο δομήτωρ αδήλοτος……”(Πηγή : ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΑΡΤΗΣ – ΠΡΕΒΕΖΗΣ, Σ. Βυζάντιος, Εν Αθήναις, 1884)
Στη φωτογραφία των Robert Weir Schultz and Sidney Barnsley «Η Μονή Βλαχερνών από την ανατολική πλευρά – 1889»
(Πηγή : The Warburg Institute)
“Ένα άπό τά μεγάλα προβλήματα πού άντιμετώπιζε ή “Αρτα τό 1895 ήταν ή ύδρευση τών κατοίκων της. “Αν καί τήν πόλη περιρρέει ό ζωοδότης Άραχθος, τό νερό του ήταν άκατάλληλο γιά πόση, μιά καί αιωρούνταν σ’ αύτό μικρά σωματίδια ύλης, μέ άποτέλεσμα καί κατά τούς θερινούς μήνες νά είναι θολό. Τό πρόβλημα τής ύδρευσης τό άντιμετώπιζαν οί Αρτινοί μέ τόν ίδιο τρόπο πού τό είχαν άντιμετωπίσει στήν άρχαιότητα οί Αμβρακιώτες. Κάτω άπό τήν επιφάνεια τής πόλης καί σέ βάθος 8-10 μέτρων υπάρχουν πλούσια υδροφόρα στρώματα. “Ηδη άπό τήν άρχαιότητα κατασκευάζονταν πηγάδια πού άποκαλύφθηκαν άπό πρόσφατες άνασκαφές. Ή χρονολόγηση τής κατασκευής τών πηγαδιών πού ύπήρχαν στήν Άρτα δέν είναι εύκολη, μιά καί μερικά άπό αύτά ήταν άνοιγμένα στά χρόνια τής Άμβρακίας, άλλα όταν ή ’Άρτα ήταν πρωτεύουσα τού Δεσποτάτου καί μερικά κατά τή διάρκεια τής Τουρκοκρατίας. Άλλά ούτε καί ό άριθμός τών πηγαδιών είναι γνωστός, γιατί εκτός άπό τά δημόσια πηγάδια ύπήρχαν καί τά ιδιωτικά, πού ήταν άνοιγμένα στίς αύλές τών άρχοντικών ή στόν περίβολο τών πανδοχείων (χανιών)
Άπό τά πιό γνωστά δημόσια πηγάδια ήταν τό πηγάδι τού Άι-Μηνά, στή συμβολή τών όδών Προβόλου καί Καραΐσκάκη καί τοΰ Πλάτανου, στή συμβολή τών όδών Καραΐσκάκη, ‘Αγίου Κωνσταντίνου καί Σκουφά. Τά πηγάδια αύτά ήταν τά πιό βαθιά (περίπου είκοσι μέτρα) καί μέ τό μεγαλύτερο άνοιγμα καί έθεωροΰντο ότι είχαν τό πιό καθαρό καί κρύο νερό. Τό μεγαλύτερο όμως προσόν τους ήταν ότι είχαν νερό όλο τό χρόνο (δέν στέρευαν). Επίσης υπήρχαν καί τά συνοικιακά πηγάδια πού ήταν άνοιγμένα στόν περίβολο τών έκκλησιών (όνομαστό τό πηγάδι τής Αγίας Θεοδώρας) ή τών τζαμιών. Τά περισσότερα άπό τά πηγάδια αύτά είχαν κεφαλάρια άπό άσβεστόλιθο καί μόνο μερικά άπό μάρμαρο. Ό καθαρισμός τών πηγαδιών γινόταν κάθε δύο χρόνια, άπό ειδικούς τεχνίτες, τούς «πηγαδάδες», oi όποιοι κατέβαιναν μέ τή βοήθεια σχοινιών καί πατώντας στις προεξοχές πού γιά τό σκοπό αύτόν ήταν κατασκευασμένες στή λιθοκατασκευή πού στήριζε τό πηγάδι, άφού μέ κουβάδες άποκόμιζαν τή λάσπη πού υπήρχε στή μαρμάρινη γούρνα τού πηγαδιού, τή γυάλιζαν μέ στουρναρόπετρα καί τήν έπλεναν μέ νερό. “Υστερα έτριβαν θυμάρι καί δυόσμο καί στό τέλος έρριχναν άγιασμό, έπικαλούμενοι τή βοήθεια τού Θεού.” (Πηγή : Η ΑΡΤΑ ΠΡΟ ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤΙΑΣ, Ε. Πατσαλιάς, ΣΚΟΥΦΑΣ, τχ. 85,1995)
Στη φωτογραφία «Το ιστορικό πηγάδι του Αγίου Μηνά το 1930» (Φωτο από αρχείο Ανθής Ι. Παπαβασιλείου)
————————
“Το 1975 είχα φωτογραφήσει τη γειτονιά που γεννήθηκα, τις Ταμπακιάδες Άρτας με το ωραίο πηγάδι. Σ’ αυτή την ανέκδοτη φωτογραφία φαίνονται τα παλιά σπίτια των Ταμπακιάδων που δεν υπάρχουν σήμερα και τα νοσταλγούμε όλοι οι παλιοί Ταμπακιαδιώτες…..Κ. Τσιλιγιάννης”
(Φωτο & σχόλιο από το βιβλίο του Κ. Τσιλιγιάννη, ΣΕΡΓΙΑΝΙ ΣΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΑΡΤΑ, Αθήνα, 2013)
———————–
“Το πηγάδι δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου” στους Ταμπακιάδες. (Φωτο από αρχείο Ε. Ινζτέμπελη)
