Πρόβα της χορωδίας του “Μακρυγιάννη” στα γραφεία του Συλλόγου, στις αρχές του ’80, όπου συμμετέχει και μια άλλη χορωδία με διευθυντή τον Άλκη Μπαλτά*, διακεκριμένο αρχιμουσικό και συνθέτη. (Φωτο από αρχείο Γιάννη Νίκα)
*Μπορείτε να διαβάσετε πληροφορίες για τον Άλκη Μπαλτά στο λινκ https://el.wikipedia.org/…/%CE%86%CE%BB%CE%BA%CE%B7%CF…
Το κτίριο όπου στεγάζεται ο Πολιτιστικός Σύλλογος ” Ο Μακρυγιάννης”, επί της οδού Πριοβόλου στην Άρτα. Πρόκειται για κτίριο του 1850, το οποίο στέγαζε “οικία μετά καταστήματος” και ευτυχώς διεσώθη… (Πηγή φωτογραφίας : Άρθρο του Ευστράτιου Πατσαλιά, Περιοδικό ΣΚΟΥΦΑΣ, τχ. 85, 1995)
Το πρώτο φύλο από το φυλλάδιο του προγράμματος της εκδήλωσης στο κινηματοθέατρο ” Άλεξ” στις αρχές του ’80.
(Φωτο από αρχείο Γιάννη Νίκα)
……..και το πρόγραμμα της παράστασης.
Η Μικτή χορωδία του Συλλόγου « Ο Μακρυγιάννης» ιδρύθηκε το 1980. Στο φυλλάδιο για μια απ’ τις πρώτες εμφανίσεις της χορωδίας στο κινηματοθέατρο «Άλεξ» διαβάζουμε : «Το πρόγραμμα για τη χορωδιακή ανάπτυξη του τόπου μας, που εκπόνησε, χρηματοδοτεί και σταδιακά εφαρμόζει το Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών με την αρμόδια ομάδα εργασίας – που αποτελείται από τους Μιχάλη Αδάμη, Πρόεδρο και Στέφανο Βασιλειάδη, Αντώνη Κοντογεωργίου και Γιάννη Μάντακα, μέλη – αποβλέπει στη θέσπιση μιας ευρύτερης χορωδιακής πολιτικής που να προωθεί μελετημένα και ουσιαστικά την τόνωση και ανάπτυξη της χορωδιακής μας ζωής σε Πανελλήνια κλίμακα.
Βασικά σημεία του προγράμματος είναι τα σεμινάρια στελεχών των χορωδιών, οι χορωδιακές συναντήσεις σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας και μια σειρά από συναυλίες στην περιοχή της κάθε χορωδίας ή σε μεγαλύτερες περιοχές. Με τις εκδηλώσεις αυτές, που δεν έχουν διαγωνιστικό ή ανταγωνιστικό χαρακτήρα, επιδιώκεται η δημιουργία ενός κλίματος συνεργατικότητας και συναδελφικής ανταλλαγής πείρας για Μουσική Παιδεία και πράξη».
Στη φωτογραφία ένα στιγμιότυπο από την εμφάνιση της χορωδίας στην εν λόγω εκδήλωση, στις αρχές της δεκαετίας του ’80 στον κινηματογράφο «Άλεξ». Διευθύνει ο μαέστρος Βασίλης Μαϊδάτσης. Στο πιάνο η σύζυγός του.
(Η φωτογραφία είναι από το αρχείο του Γιάννη Νίκα)
———————-
“Το διασίδι είναι το νήμα για το στημόνι. Για να τυλιχτούν όλες οι κλωστές του στημονιού στον αντίστοιχο κυλινδρικό άξονα του αργαλειού, οι υφάντρες χρησιμοποιούσαν τη διάστρα· και όλη η διαδικασία ονομάζεται διάσιμο.
Η διάστρα ήταν ένα φορητό ξύλινο πλαίσιο με δυο πατούρες, για να στέκεται όρθιο, το οποίο γινότανε διπλό με ένα εσωτερικό χώρισμα. Κατά μήκος των κατακόρυφων πλευρών υπήρχαν τρυπούλες απ’ όπου περνούσαν βέργες ή λεπτά καλάμια. Στα καλάμια αυτά περνούσαν καλαμένια μασούρια με τυλιγμένη την κλωστή. Την κλωστή την αγόραζαν σε κούκλες – έτοιμη, βαμμένη- την έβαζαν στην ανέμη και με τον αδράχτη τη μασούριζαν σε μεγάλα χοντρά καλάμια μήκους 25 εκατοστών περίπου. Μπορεί στη διάστρα να έβαζαν 30-50 μασούρια, ανάλογα με το φάρδος του πανιού που θέλανε να υφάνουνε.
Τραβούσε, λοιπόν, η υφάντρια (ή καλύτερα η διαστρούδα) τις κλωστές από όλα τα καλάμια ταυτόχρονα και τις περνούσε όλες μαζί από τα παλούκια που είχε καρφώσει σε κάποιον υπαίθριο τοίχο, κάνοντας ζιγκ – ζαγκ, γιατί δεν ήταν δυνατόν να βρεθεί τόσο μακρύς τοίχος όσο το μάκρος της κλωστής. Όλες οι κλωστές μαζί θα αποτελούσαν το στημόνι του αργαλειού. Αυτό ήταν το πρώτο στάδιο του διασίματος, δηλαδή να μπούνε όλες οι κλωστές μαζί, να γίνουνε ένα χοντρό «σκοινί».
Ύστερα έπαιρναν από τον αργαλειό τον κύλινδρο του στημονιού ή (καλύτερα) τον γυρνούσαν ανάποδα και στερέωναν όλες τις κλωστές από την άκρη τους καλά, να μη φύγει καμία. Μια γυναίκα καθότανε σε μια καρέκλα ανάποδα και τραβούσε με δύναμη το «σκοινί» με τις κλωστές, ώστε να είναι καλά τεντωμένες, μία άλλη γυρνούσε τον κύλινδρο και τύλιγε το στημόνι, ενώ δύο ακόμη γυναίκες, βάζοντας και 2-3 καλάμια ανάμεσα, τις άπλωσαν όμορφα-όμορφα, ώστε η μια κλωστή να μην καβαλικεύει την άλλη. Το τρίτο στάδιο ήταν να τοποθετηθεί ο κύλινδρος με το στημόνι κανονικά στη θέση του στον αργαλειό, να περαστούν οι κλωστές πρώτα από τα μιτάρια και ύστερα από το χτένι και να στερεωθούν στο πίσω μέρος όπου κάθεται η υφάντρια και υφαίνει, δηλαδή στο αντί. Ο αργαλειός ήταν έτοιμος πια να λειτουργήσει και να υφάνει….”
(Πηγή : ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, https://argolikivivliothiki.gr/)
Στη φωτογραφία “Συρακιώτισσες στο διάσιμο – 1938”.
Η φωτογραφία είναι του Σ. Μελετζή από συλλογή Α.Γ.Κ.)
“Εν τη κώμη υπάρχουσι τέσσαρες εκκλησίαι, νεκροταφείον, σχολεία δε, δημοτικόν, ελληνικόν και παρθεναγωγείον, βρύσεις έχουσαι άφθονον ύδωρ μετοχευόμενον δι’ υδραγωγείου, κατασκευασθέντος δαπάνη του εν Κερκύρα Πάλιου, δέκα καταστήματα διαφόρου είδους, 3 υδρόμυλοι, επί της προς Ιωάννινα οδού και τρεις έτεροι ως και πέντε νεροτριβαί και τρία μαντάνια επί του ποταμού Χρούσα προς την γέφυραν Κωλλέττη….
Η κώμη αύτη στερείται καθ’ ολοκληρίαν δημητριακών και ιδίως κριθής, έχει δε μικράν ποσότητα χόρτου.
Προς τούτους έχει μόνον 10 κλιβάνους ιδιωτικούς, οίτινες σπανίως θερμαίνονται, ελλείψει αφθόνου καυσοξυλείας την οποίαν μεταφέρουσι και πωλούσιν ενταύθα οι κάτοικοι του χωρίου Ντοβίζντιανα. Τούτου δ’ ένεκα η ψήσις γίνεται συνήθως εις γάστρας, υπό τμήματα σφαιρικής επιφάνειας εκ φύλλου σιδήρου (λαμαρίνας), θερμαινομένας διά βοίου κόπρου……)……”(Πηγή : ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟΝ ΗΠΕΙΡΟΥ, Ν. Σχινάς, Αθήναι, 1897)
Στη φωτογραφία ” Νερόμυλος στο Συρράκο – 1938″.
Η φωτογραφία είναι του Σ. Μελετζή από συλλογή Α.Γ.Κ.)
“Κώμη της Ηπείρου κειμένη επί των ανατολικών κλιτύων του, δυτικώς τούτου, υψούμενου όρους Πολυαίνου ή Πολιάνα και έναντι της κώμης των Καλαρρυτών, ης απέχει 1 ώρ. και 15’ και από της οποίας χωρίζεται δια βαθυτάτης χαράδρας, εχούσης λίαν αποτόμους κλίσεις δι’ ης ρέει ο του Αράχθου επίρρυτος ποταμός Χρούσα, όστις και ως όριον Ελλάδος και Τουρκίας επί του παρόντος ωρίσθη.
Η ανωτέρω κώμη αποτελείται εκ 400 οικιών εν αις το έαρ, ένεκεν των ανερχομένων ποιμνίων, οικούσι 550 οικογένειαι.
Εκ των ανωτέρω κατοίκων το μεν ¼ των ανδρών μετέρχονται εις διάφορα μέρη, τον έμπορον και ράπτην και τινες τον τσαρουχοποιόν, τα δε ¾ τον αγωγέα και ποιμένα διατρέφοντες περί τας 16.000 αιγοπρόβατα και περί τα 1500 φορτηγά.
Και οι μεν πρώτοι οικούσι το κέντρον της κωμοπόλεως, εχούσης στενάς και ουχί ευθείας οδούς, οι δε δεύτεροι εις τα πέριξ, οίτινες μετά των πρώτων ου μόνον δεν έρχονται εις επιγαμίας αλλά και εις εχθρότητα τινα διατελούσι.
Άπασαι δε αι γυναίκες ενασχολούνται εις την κατασκευήν μαλλίνων υφασμάτων ήτοι σκαλτσοσκούτι, χρησίμου εις κατασκευήν κνημίδων των ευζώνων, τραγοσκούτι, διά κατασκευήν καπών και διμήτου εκ μαλλίου (αμπάδες κοινώς)……(Πηγή : ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟΝ ΗΠΕΙΡΟΥ, Ν. Σχινάς, Αθήναι, 1897)
Στη φωτογραφία “Το Συρράκο” φωτογραφημένο από τον Απόστολο Βερτόδουλο την δεκαετία του ’60
(Πηγή : Λεύκωμα ΗΠΕΙΡΟΣ, Γιάννινα, 1995)
—————
Ο μικρός Τάκης Γ. Σακκάς, γιός του προέδρου του ΠΑΝΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ Γεωργίου Σακκά με τον Δημήτρη Θ. Παπαμήτσο, αρχηγό του Παναμβρακικού (1934-1940) στο γήπεδο της Πρέβεζας. (Φωτο & Σχόλιο Κ. Μπανιάς)
1926 : Η οικογένεια του εκτελωνιστή (διασαφιστή) στην Κόπραινα, Κ. Μαστραπά, στον κήπο του σπιτιού τους στη συνοικία Πλάτανος.
(Η φωτογραφία είναι του Δ. Ν. Μητσιάνη από το αρχείο Ε. Μ.)
———————-
“Το λιμάνι της Κόπραινας «Αλυκή», ήταν η ραχοκοκαλιά της εξυπηρετήσεως της επιβατικής και εμπορικής κινήσεως ολοκλήρου του Νομού. Τα δε μέσα της εξυπηρετήσεως μέχρι το 1922-24, αν θυμάμαι καλά, ήταν η μεταφορά των επιβατών των κάπως αρχόντων την εποχή εκείνη με τις καρότσες, των αδυνάτων (φτωχών) με τις σούστες.
Οι καρότσες του Σβόλου με αμαξηλάτες (καροτσέρηδες), του Λιβέρη, Κολιούλη, Σιαπέρα, Μπούτη.
Ο Γιάννης ο Καρατζιάς με τις μπότες πάντα καλογιαλισμένες και πάντα καλοπεριποιημένος και ευγενικός. Για να μεταφερθούν οι επιβάτες στα καράβια, τους διαδέχονταν άλλοι τύποι της Κόπραινας, οι λεμβούχοι. Και ποιος δεν θυμάται τους τύπους εκείνους…..! Το μπάρμπα Μήτσο το Βαφιδάκη που για να φτάσης στο καράβι, σου έλεγε ρίξτα γιατί έρχεται κύμα και έκανε κι έλεγε πολλά αστεία, χωρίς να του θυμώνει κανείς.
Τον Πεπάκια, τον Δερμάνη με το πλατύ λευκό και ριγωτό ζωνάρι, με το μυτερό στιβάλι, το σταυρωτό σακάκι, τον Μακρή, τον Σφαέλο και άλλους. Ποιος δεν θυμάται την ταλαιπωρία, να περιμένεις έως τις 12, 1 ή και 2 ώρα μετά τα μεσάνυχτα, πότε θα έρθη το καράβι, χωρίς φως με κανα δυο φαναράκια. Πως να ξεχάσεις τη Βασίλω Τάτα με το πριάρι της, που μετέφερε νερό και που όταν έπιανε τα κουπιά τα έπιανε η ώρα τους. Ακόμα υπάρχουν τα λιθόκτιστα κτίρια το Τελωνείο με τις αποθήκες του, τα κτίρια των αειμνήστων Τσακωμένου- Χαροκόπου, η λιθόκτιστος με τις καμάρες δεξαμενή, που εχρησίμευε διά την εξυπηρέτησιν της πλύσεως και κάποτε διά πόσιμον.
Η κίνησις του λιμανιού ήταν μεγάλη καθημερινώς με ένα καράβι, εντός Παρασκευής, και με 2-3 ιστιοφόρα.
Η μεταφορά των εμπορευμάτων γινόταν με νταλίκες Τζουμάκους (οδηγούσε η ίδια η Τζουμάκου) και με κάρα των Τσεταίων, με οδηγούς τον Χαράλαμπον, τον Καζαμίαν (Σιάκκον), με σούστες του Σαμαρτζή (Παρτσέ), του Χουλιάρα, του μπάρμπα Κώστα Κατσάνου με τη φουστανέλα του, του Μπριζόλα και άλλους πολλούς που μου διαφεύγουν.
Αυτοί όλοι δε είχαν και τη μεταφορά του αλατιού. Κατά την επιστροφήν μετά την φόρτωσιν έφταναν στου Ζούτου, στον πλάτανον και σταματούσαν στο καφενείο. Ε! έπρεπε να πιούν ένα καφέ και ένα λουκούμι αλλά ακόμα έπρεπε να ξεφορτώσουν και τα κάρα. Και εκεί, ανάλογα με την ψυχή τους και την παραλαβή που έκαναν, ξαλάφρωναν και το αλάτι, αντί λίγης βρώμης ή για ένα διπλό χαρτίτσιο…….. (Πηγή : Άρθρο του Πάνου Μανόπουλου στην ΑΡΤΗΝΗ ΕΥΘΥΝΗ, τχ.19-20, 1985)
Στη φωτογραφία το “Πανδοχείο Τσακωμένου στην Κόπραινα το 1930”. (Η φωτογραφία είναι από το αρχείο του Κ. Τσιλιγιάννη, όπως δημοσιεύτηκε στο Λεύκωμα ΚΟΠΡΑΙΝΑ του Ε. Ιντζέμπελη, Άρτα, 2008)
———————–
“Η παραλαβή των εμπορευμάτων εγένετο από του παραλήπτας «διασαφιστάς»*, που τότε ήταν ο Μαστραπάς, ο Παπακώστας, ο Ράφτης, Παπανικολάου, Ζορμπάς, Τσιμπούκης. Φορτοεκφορτωταί τότε ήταν έκτακτοι Κομποταίοι, Σελαδίτες κι ακόμα 2-3 που είχαν έρθη από τη Σαγιάδα.
Η μεταφορά των εμπορευμάτων από το Τελωνείο μέχρι την προβλήτα εγένετο με το ντεκοβίλ (καροτσάκια) και τανάπαλιν.Εις την προβλήτα δε υπήρχαν οι φορτηγίδες του Παπανικολάου και των Τσεταίων, οι οποίοι έκαναν και τους πράκτορες των καραβιών.
Τας ημέρας της Εμποροπανηγύρεως τα ιστιοφόρα που έφθαναν τον αριθμό 40-50, εκφόρτωναν ζώα παντός είδους, προπαντών βοιδες, άλογα, γιδοπρόβατα, καλαμπόκια, φασόλια, βρώμες, σιτηρά κ.α.
Εφόρτωναν πολλά φασόλια για τα νησιά, μαυρομάτικα (χαρούλια) και πάρα πολλά ψιλά που μοιάζουν σαν σκάγια για την Καλαμίτα. Εφόρτωναν πάρα πολλά απ’ αυτό το είδος αλλά τώρα δυστυχώς δεν υπάρχουν, έχει χαθεί ο σπόρος.
Ακόμα υπήρχαν τα μεγάλα βεντζινοκίνητα εκ Τεργέστης με ξυλεία του Μάτσου – Φραγκογιάννη, Τέλη Γιαννάκη που έκαναν να ξεφορτώσουν 6-7 ημέρες.
Αυτά εγένοντο μέχρι το 1922-24. Μετά έφερε τα πρώτα αυτοκίνητα ο αείμνηστος Γκινάκας με οδηγούς από την Άμφισα, τους « Κουμπλήν & Μπακούρον» και αργότερα τους αειμνήστους Τσέτη, Μελάν, Βαφιά.
Αργότερα, χάρις στους φιλοπρόοδους αδελφούς Τσιμπούκη, οι οποίοι έφεραν και εγκατέστησαν ηλεκτρομηχανήν και ηλεκτροφώτιση, η Κόπραινα άλλαξε μορφή και ρυθμό εργασίας. Δημιουργήθηκε το ωραίον υπόστεγο και έγιναν τα σωματεία φορτοεκφορτωτών ξηράς, θαλάσσης και παραληπτών (διασαφιστών).
Αργότερα το 1940-41 ξεφόρτωναν και πάρα πολύ υλικό του Στρατού, ενώ τα διάφορα άλλα εμπορεύματα ξεφορτώνονταν στη Σαλαώρα με διαταγή της Μεραρχίας….…….. (Πηγή : Άρθρο του Πάνου Μανόπουλου στην ΑΡΤΗΝΗ ΕΥΘΥΝΗ, τχ.19-20, 1985)
*«Διασαφιστής» Εκτελωνιστής Συνεργάτης των Τελωνείων.
Στη φωτογραφία το “Επιβατικό πλοίο ΚΙΜΩΝ” (Η φωτογραφία είναι από το αρχείο Γ. Ποταμιάνου, όπως δημοσιεύτηκε στο Λεύκωμα ΚΟΠΡΑΙΝΑ του Ε. Ιντζέμπελη, Άρτα, 2008)
