Δόξες Αγήραντες του Δεσποτάτου

2-11-1942 : Επιστολή του Στρατηγού Ζέρβα (ψευδώνυμο Νίκος Σουλιώτης) προς τον οπλαρχηγό Σπύρο Καραμπίνα, σχετική με την πρόταση των Ιταλών, μετά από μάχη με τον ΕΔΕΣ, να τους επιτραπεί να φύγουν χωρίς να προκαλέσουν αντίποινα στον άμαχο πληθυσμό. (Πηγή : ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΟΣ ΖΕΡΒΑ, Έκδοση Πολεμικού Μουσείου, Αθήνα, 2023)

“Ο Χρήστος Κολιάτσος με τον Βρεταννόν συνταγματάρχην Κριπς εις το Αργυρόκαστρον”. Ο συγγραφέας, πρώτος δεξιά. (Πηγή : Σελίδες Δόξης, Χ. Κολιάτσος, Αθήναι, 1964)

“……..Ένα Δεκεμβριανό πρωινό, που είχε κάπως ξεκαθαρίσει ο ουρανός και τα εχθρικά αεροπλάνα εφορμούσαν κατά κύματα, ο Π. Παλαιολόγος με φώναξε εμπιστευτικά παράμερα και μου είπε: «Δεν βρίσκεις κανένα αυτοκίνητο να πάμε παραέξω, γιατί εδώ θα μουχλιάσουμε και θα μας σκοτώσουν σαν σκυλιά τα αεροπλάνα; Έχω και μια προαίσθηση πως θα επιτύχουμε καλό κυνήγι».

Πράγματι, βρήκα από τον επιτελάρχη της Στρατιωτικής Διοικήσεως, συνταγματάρχη Αλ. Παππά, ένα αυτοκίνητο πήραμε μαζί και τον Γ. Ρούσσο του «Ελ. Βήματος» και τραβήξαμε για τη Ζίτσα που ήταν εκείνες τις μέρες ο σταθμός διοικήσεως του Α Σώματος Στρατού.

Αλλά και εδώ η ίδια τύχη και απογοήτευση μας περίμενε. Δεν προκάναμε να κατέβουμε από το αυτοκίνητο και ακούσαμε να χτυπά η καμπάνα της εκκλησίας του Προφήτη Ηλία… «Ιταλικά αεροπλάνα» φώναζαν τα παιδιά.

Χωθήκαμε σε κάτι χαντάκια πρόχειρα και πριν καλά-καλά κρυφθούμε, ολόκληρη η περιοχή ετραντάζετο από τις εκρήξεις των βομβών…

Εκεί στο γραφείο του Επιτελάρχη, όταν γυρίσαμε, με μασημένα και αόριστα λόγια, χωρίς χρονολογίες, πληροφορηθήκαμε ή μάλλον οσφρανθήκαμε το μεγάλο Εθνικό γεγονός ότι επέκειτο η πτώση του Αργυροκάστρου.

Επιφυλακή, φώναξε ο Παύλος Παλαιολόγος. Βρήκαμε ένα αυτοκίνητο, πήραμε μαζί τον απεσταλμένο της «Βραδυνής» και τον Γιαννιώτη πράκτορα των Εφημερίδων Χρήστο Τσούρνο και θέσαμε «υπό παρακολούθηση» τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνα.

Γνωρίζαμε την υπόσχεση που είχε δώσει ο Ιεράρχης από τον Βορειοηπειρωτικό αγώνα του 1914: Να κάμη αυτός την δοξολογία στην απελευθέρωση του Αργυροκάστρου.

Αυτή τη φορά η τύχη μας ευνόησε. Μπροστά το αυτοκίνητο του Αρχιεπισκόπου, πίσω, κατά πόδας εμείς. Δεν μπορούσαμε όμως να διακρίνουμε ούτε σε ένα μέτρο απόσταση από τα θαμπά τζάμια του αυτοκινήτου και την κατακλυσμιαία βροχή.

Φθάσαμε στους Αγίους, στη γέφυρα του Παρακαλάμου. Η γέφυρα αυτή ανατινάχθηκε από τους δικούς μας κατά τη στρατηγική σύμπτυξη των πρώτων ημερών της εισβολής και ξαναγκρεμίστηκε από τους ατάκτως υποχωρούντες Ιταλούς. Οι στρατιώτες μας είχαν πρόχειρα στηρίξει ένα πολύ χαμηλό γεφυράκι με καδρόνια και όταν περνούσαν αυτοκίνητα τα κρατούσαν οι ίδιοι με συρματόσχοινα για να μην το πάρει ο δυναμωμένος, αγριεμένος και ορμητικός από βροχές Παρακάλαμος. Κατεβήκαμε από τα αυτοκίνητα και με χίλιες δυο δυσκολίες και κινδύνους περάσαμε πεζοί το γεφυράκι, χωμένοι μέχρι τα γόνατα στα νερά του Παρακαλάμου. Πέρασαν και τα αυτοκίνητα, ξαναμπήκαμε και μετά δύο ώρες φτάσαμε στο Ελληνικό πλέον Αργυρόκαστρο, που έπλεε στα Ελληνικά χρώματα…

Ο Μητροπολίτης Αργυροκάστρου Παντελεήμων, ντυμένος στα χρυσοκέντητα ιερά του άμφια, με ολόκληρο τον κλήρο και τα εξαπτέρυγα, υπεδέχθη τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνα. Οι δύο Ιεράρχες αντάλλαξαν δακρυσμένοι από συγκίνηση και Εθνική χαρά χριστιανικό ασπασμό, ενώ οι κώδωνες των εκκλησιών εκρούοντο χαρμόσυνοι και ο κάτοικοι έκλαιγαν και εζητοκραύγαζαν από χαρά και Εθνική υπερηφάνεια.

Μέσα σε μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής κατάνυξης, ευλάβειας, πατριωτικής έξαρσης και Εθνικού μεγαλείου, ενώ ακούγονταν οι λυγμοί και έτρεχαν από τα μάτια όλων μας δάκρυα χαράς και ευγνωμοσύνης προς τον Θεό, εψάλη, παρουσία των στρατιωτικών αρχών, «η ευχαριστήρια προς τον Ύψιστον» δοξολογία από τους Ιεράρχες Σπυρίδωνα Ιωαννίνων και Παντελεήμονα Αργυροκάστρου.

Ήτο κάτι το απίστευτο, κάτι το ανέλπιστο για όλους μας. Μας κατάκλυζαν τα αισθήματα της Εθνικής υπερηφάνειας και χαράς για τα συντελούμενα ηρωικά και ένδοξα κατορθώματα των παιδιών της Ελλάδας. Ο Παύλος Παλαιολόγος, κυττάζοντας τον ουρανό, εσταυροκοπείτο και έλεγε: «Πως νικάμε Θεέ μου εμείς οι Έλληνες… Ας είναι δοξασμένο το όνομά σου…» Δεν μας τρόμαζε πλέον καμία εχθρική απειλή και κανένας κίνδυνος δεν μπορούσε να αναχαιτίσει την ορμή και την αποφασιστικότητα για την τελική Νίκη των πολεμιστών μας. Είχε ριζωθεί βαθειά στην καρδιά μας η πεποίθηση ότι ο Θεός ήταν μαζί μας.

Έτσι αδελφωμένοι τις ημέρες εκείνες τις δοξασμένες και αθάνατες πιστεύαμε ότι ο πόλεμος ήταν μια εκδρομή ή ένα ομαδικό αναψυχής ταξίδι, που κανείς δεν ήθελε να το χάσει.

Στο γυρισμό μας είχαμε περιπέτειες και ταλαιπωρίες. Οι βροχές δυνάμωσαν και πλημμύρισε ολόκληρος ο Δρίνος, ο οποίος παρέσυρε την πρόχειρη γέφυρα στους Γεωργουτσάδες. Διακόσια και πλέον αυτοκίνητα φορτηγά, νοσοκομειακά και επιβατικά κόλλησαν μέσα στις λάσπες χωρίς να μπορούν να κινηθούν.

Ο Στρατηγός Μπάκος, διοικητής της 3ης Μεραρχίας, αγωνιζόταν ο ίδιος να αποκαταστήσει την συγκοινωνία, για να περάσουν οι βαριές πυροβολαρχίες του, που ήταν επείγουσα ανάγκη να κυνηγήσουν τον υποχωρούντα προς το Τεμπελένι εχθρό Όλες οι υπεράνθρωπες προσπάθειες του στρατού δεν έφεραν την ημέρα αυτή κανένα αποτέλεσμα. Ευτυχώς τα χιόνια και οι βροχές είχαν περιορίσει την ορατότητα στο μηδέν και αποφεύγαμε τις αεροπορικές επιδρομές. Περάσαμε τη βραδυά μας μέσα σε μια σκηνή που ήταν στημένη σε μια κοντινή προς τη γέφυρα πλαγιά, όρθιοι, γιατί η λάσπη έφθανε μέχρι τον αστράγαλο. Κοντά εκεί σε μια σπηλιά για να μη φαίνεται η φωτιά, έβραζε μέσα σε ένα τενεκέ της βενζίνας μια αιωνόβια γίδα με κρεμμύδια. Ήταν συσσίτιο πολυτελείας του στρατηγού και δικό μας που του είμαστε φιλοξενούμενοι. Για καθίσματα είχαμε βρεγμένα τσουβάλια με κριθάρι και σε ένα άδειο κουτί από γάλα έκαιγε ένα σπερματσέτο. Η όλη εικόνα έδινε την εντύπωση πολιτισμένων τρωγλοδυτών που περισώθηκαν με αυτά τα πενιχρά μέσα από την καταστροφή του κόσμου….” (Απόσπασμα από το κεφάλαιο “Δημοσιογραφικές περιπέτειες” στο τέλος του βιβλίου του Χ. Κολιάτσου ΣΕΛΙΔΕΣ ΔΟΞΗΣ)

Στη φωτογραφία ” Με Έλληνες αξιωματικούς στο Αργυρόκαστρο. Στο βάθος διακρίνονται η Νεμέρτσικα, το Δόντι, Λέκι, Σεντέλι και η χαράδρα της Κλεισούρας – Τεπελενίου”, από το ίδιο βιβλίο.

Ο Χρήστος Κολιάτσος ήταν δημοσιογράφος της Καθημερινής. Τον Νοέμβριο του 1940 ακολούθησε τον Ελληνικό στρατό στην πορεία του προς τη δόξα, στα βουνά της Αλβανίας. Ο διοικητής της VIII Μεραρχίας, Στρατηγός ΧΑΡ. ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ γράφει σχετικά :

«……Ο πολεμικός απεσταλμένος της Καθημερινής Κολιάτσος Χρ. παρηκολούθησεν από τον Νοέμβριον του 1940 μέχρι τέλους του πολέμου, τας επιχειρήσεις της VIII Μεραρχίας, κατά τον Ελληνοιταλικόν πόλεμον. Διέτρεχε τας πρώτας γραμμάς και ευρίσκετο εις διαρκή επαφήν με τα μαχόμενα τμήματα. Περιφρονών τους κινδύνους και τας κακουχίας του πολέμου, μετέφερε διά των περιγραφών του τας ενδόξους σελίδας και τα κατορθώματα των γενναίων μας στρατιωτών και τον εθνικόν παλμόν εις τον αναληφθέντα αγώνα εις τα μετόπισθεν. Καταταγείς αργότερα ως εθελοντής στρατιώτης, εχρησιμοποιήθη εις εμπιστευτικήν υπηρεσίαν, επιδείξας θάρρος, αποφασιστικότητα και αυτοθυσίαν».

Ο Χ. Κολιάτσος κατέγραψε τις εμπειρίες του από το μέτωπο της Αλβανίας στο βιβλίο του «Σελίδες Δόξης», επιχειρώντας να δώσει «…μιαν αμυδράν έστω εικόνα του έπους που επραγματοποίησαν τα ηρωικά της Ελλάδος τέκνα, αγωνιζόμενα εις τας επάλξεις του καθήκοντος και της τιμής…» (Πηγή : ΣΕΛΙΔΕΣ ΔΟΞΗΣ, Χ. Κολιάτσος, Αθήναι, 1964, β’ έκδοση)

Στη φωτογραφία ο Χρήστος Κολιάτσος σε μια φωτογραφία που έστειλε από το μέτωπο στον αδελφό του Γιώργο το 1941, με χαρακτηριστική αφιέρωση.

25 Νοεμβρίου 1944 – Γήπεδο Ψυχικού, Αθήνα. Οι ποδοσφαιρικές ομάδες ΕΔΕΣ – ΑΓΓΛΩΝ. Ανάμεσά τους και 3 Αρτηνοί : Σπύρος Κοτσαρίδας, Λάκης Καραβασίλης (Αρχηγός του ΠΑΝΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ) και Σόλων Π.  Μπανιάς. Οι υπόλοιποι είναι Γιαννιώτες : Κ. Ρώιμπας, Κ. Κόκας (Αβέρωφ), Δ. Αναγνωστόπουλος, Ε. Γιαννής, Ι. Μόσχος, Ι. Δανάκας, Μ. Πλασκασοβίτης, Η. Παπαδόπουλος, Χρ. Παπαντωνίου, Β. Δεσδεράκης (Καθηγητής Φ.Α., Παίκτης & Προπονητής του ΠΑΝΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ) [Φωτο & Παρουσίαση Κ. Μπανιάς]